3.6.1. 1924 Programı
1924 programında, program geliştirme sürecinin ölçme ve değerlendirme öğesine yönelik doğrudan ya da dolaylı herhangi bir bilgiye ulaşılamamaktadır. Bu nedenle bu başlık altında herhangi bir bilgiye yer verilememektedir.
3.6.2. 1935 Programı
1935 programında da 1924 programında olduğu gibi ölçme ve değerlendirme öğesiyle ilgili hiçbir bilgiye ulaşılamamaktadır. Programda daha çok hedef öğesine yer verilmiş içerik ve eğitim durumları öğesineyse dolaylı olarak değinilmiştir.
3.6.3. 1950 Programı
1950 programında da kendinden önceki programlarda olduğu gibi ölçme ve değerlendirme öğesine yönelik bir bilgi yer almamıştır. Hedef, eğitim durumları öğelerinin yanı sıra ölçme ve değerlendirme öğesinin de yer almadığı 1950 programı, program geliştirmenin öğeleri bakımından en fazla öğe eksiğe sahip programdır.
İoanna Kuçuradi (1977, s. 97), 1950 programı için 1975 yılında yapılan TFK seminerinde, bu müfredattan ve ortaöğretim felsefe eğitiminden ümit olmadığını dile getirmiştir. Felsefe dersinin yapmak istediğiyle yaptığı arasında tam aksi bir yön olduğunu, felsefe dersinin amacına ters düşen işler yapıldığını ifade etmiştir. Bu olumsuzlukların program üzerinde yapılacak değişiklikler ya da iyileştirmelerle giderilemeyeceğini, varolan programın tamamıyla atılıp yerine yeni bir programın hazırlanıp konulması gerektiğini savunmuştur.
136 3.6.4. 1976 Programı
1976 programında da kendinden önceki programlarda olduğu gibi, program geliştirme sürecinin ölçme ve değerlendirme öğesine yönelik doğrudan ya da dolaylı herhangi bir bilgiye ulaşılamamaktadır.
3.6.5. 1985 Programı
Hedef, içerik ve eğitim durumları öğelerine sahip olan 1985 programında da kendinden önceki programlarda olduğu gibi ölçme ve değerlendirme öğesine yönelik bir bilgi yer almamıştır.
Görüldüğü üzere Cumhuriyet tarihinin ilk beş felsefe programında ölçme ve değerlendirme öğesine yer verilmemiştir. Ölçme ve değerlendirme öğesinin ilk defa yer aldığı program 1993 programıdır. Program geliştirme sürecinin dört temel öğesinden biri olan ölçme ve değerlendirme öğesine 1924 programından 1993 programına kadar yer verilmemiş olması programların bir ayağının hep eksik kalarak uygulanmaya çalışıldığını göstermektedir. Bu durum çok uzun bir süre felsefe programlarında dönüt ve düzeltme mekanizmasının işlemediğini de göstermektedir. Dönüt ve düzeltmelerin yapılamadığı bir program ise işleyiş olarak kaderine terk edilmiş bir program anlamına gelmektedir.
3.6.6. 1993 Programı
1993 programında ölçme ve değerlendirme öğesine yönelik bilgilere, sekiz ünitenin her birinin sonunda yer verilen değerlendirme başlıkları aracılığıyla ulaşılmaktadır. Ünitelerde yer verilen değerlendirme soruları şunlardır:
A. Felsefeye Giriş ünitesi;
1. Kant’ın “Felsefe değil, felsefe yapmak öğrenilir” sözünü açıklayınız. 2. Bilge ile filozof kavramlarını karşılaştırınız.
3. Felsefe de soru sormanın niçin cevap vermeden daha önemli olduğunu açıklayınız.
4. Bilim felsefenin yerine geçebilir mi? Niçin?
5. Sanatkâr ile filozofun ortak yanları var mıdır? Açıklayınız. B. Bilgi felsefesi ünitesi;
137
1. Bilgi felsefesinin konusunu belirtiniz.
2. Bilgi teorisi nedir? Temel problemleri nelerdir? 3. Septisizmin temel özelliklerini belirtiniz. 4. Dogmatizmin temel özelliklerini belirtiniz.
5. Rasyonalistlere göre bilgi nasıl oluşur? Açıklayınız. 6. Kritisizmin bilgi anlayışını açıklayınız.
7. Bilginin değeri problemini açıklayınız.
8. Gazali, niçin sezgiciliği önceleyen düşünür olarak kabul edilebilir? 9. Pozitivizmin temsilcisi kimdir ve bilgi anlayışını açıklayınız. 10. Husserl’e göre bilginin değeri nedir?
11. Doğru bilginin ölçütleri nelerdir? Açıklayınız. C. Bilim felsefesi ünitesi;
1. Bilim felsefesinin işlevi ve konusu nedir? Açıklayınız. 2. Bilim ve felsefe arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
3. Klasik yaklaşım açısından bilimi bilim yapan temel özellikler nelerdir? Açıklayınız.
4. Bilimi “bir ürün” olarak kabul etmenin anlamı nedir? 5. Bilimi “bir etkinlik” olarak kabul etmenin anlamı nedir?
6. Bilimsel yasa, doğa yasası ve toplumsal yasa deyimlerini karşılaştırarak açıklayınız.
7. Hipotez-yasa-kuram arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
8. Bilim ve teknoloji arasında nasıl bir ilişki bulunmaktadır? Açıklayınız. 9. Bilimin değerini açıklayınız.
D. Varlık felsefesi ünitesi;
1. Varlık sorunu, neden felsefenin temel konularından birisi durumundadır? 2. Varoluş ve yok oluş varlık felsefesi için neden bir problemdir?
3. Evrende özgürlük var mıdır? Açıklayınız.
4. La Metrie hangi ölçütlere dayanarak maddesel bir varlığın düşünülebileceğini ileri sürer?
5. Diyalektik'in Herakleitos, Platon, Hegel ve Marx'taki anlamlarını karşılaştırınız.
138
7. Husserl'in varlık sorununa ilişkin yaklaşımı, bu konudaki karşıt cevapları aşma çabasının bir ifadesi olarak görülebilir mi? Açıklayınız.
E. Ahlak felsefesi ünitesi;
1. Etik-ahlâk farkını belirleyiniz.
2. Ahlâkî eylemde özgürlük var mıdır? Varsa bunun kanıtları nelerdir? 3. Özgürlük ile sorumluluk ilişkisini tartışınız.
4. "Genel geçer bir ahlâk yasası" yoksa ahlâkî davranmanın gereği var mıdır? Tartışınız.
5. Ahlâkî yargıyı bilimsel, estetik ve dinsel yargılarla karşılaştırınız. F. Siyaset felsefesi ünitesi;
1. Devlet doğal bir yarlık inidir yoksa toplum sözleşmesiyle doğmuş yapma bir varlık mıdır? Tartışınız.
2. Sivil toplum nasıl ortaya çıkmıştır? Araştırınız. 3. "Karmaşa", "düzen", "ütopya" nedir? Tartışınız.
4. A. Huxley'in "Yeni Dünya" eserini okuyup tartışınız.
5. "İktidar kime aittir?" sorusu çerçevesinde siyasi rejimleri tartışınız. 6. Devlete rağmen birey olmanın anlamını açıklayınız.
7. Bürokrasi bütün olumsuz yanlarına rağmen nasıl savunulabilir? G. Estetik ünitesi;
1. Sanat eseri sizce nasıl ortaya çıkar?
2. Doğadaki ve sanattaki güzel arasındaki farkı açıklayınız. 3. Sanat eserinin güzelliği objenin güzelliğine mi bağlıdır? 4. Zanaat ve sanat farkını açıklayınız.
5. Delacroıx'nın "Biz romantik olduktan sonradır ki dağlar güzelleşti" sözünü yorumlayınız.
6. Sanatta yaratma ile estetik beğeni arasında ne tür bir bağıntı vardır? Tartışınız.
7. Estetik yargının diğer yargılardan farkını açıklayınız. H. Din felsefesi ünitesi;
1. Din felsefesinin konusunu açıklayınız.
2. Dinî yargıların, bilimsel ahlâkî, estetik yargılardan farkını açıklayınız. 3. Teoloji ile din felsefesi arasındaki farkı belirtiniz.
139
5. İnanma -bilme ilişkisi temelinde din- felsefe ilişkisini sorgulayınız. 6. Din, yalnız sosyal bir vakıa mıdır? Açıklayınız.
Değerlendirme sorularına bakıldığında soru yapısı olarak ölçme çeşitliliğinin olmadığı görülmektedir. Soruların hepsi klasik tarz olarak da bilinen açık uçlu sorulardan oluşmuştur.
“Liselerdeki Felsefe Dersi Öğretiminin Değerlendirilmesi” çalışmasında felsefe öğretmenlerine, başarıyı değerlendirme yöntemi olarak en çok kullandıkları yöntemlerin neler olduğu sorulmuştur. Öğretmenler, çoğunlukla kısa cevaplı sorularla sözlü yoklama soruları kullandıklarını belirtmişlerdir. Kullanılan ölçme yöntemlerine yönelik memnuniyet, öğretmenler tarafından biraz ifadesiyle nitelendirilmiştir. Öğrenciler de sınavlardan oldukça şikâyetçi olduklarını ve ölçmede yetersiz kalındığını ifade etmişlerdir (Yıldırım & Engin, 1998).
Beydoğan vd. (2006) yaptıkları araştırmada, ölçme ve değerlendirme sürecinde ölçme aracı olarak kullanılan soruların çoğunlukla betimsel karakterli bilgi ve kavramları ölçecek nitelikte olduğunu ortaya koymuştur. Öğretmenler, bilişsel alanın uygulama, analiz ve sentez basamaklarını ölçecek sorulara çok az yer vermişlerdir. Bu nedenle felsefe öğretiminde üst düzey bilişsel öğrenmelere ulaşılamamaktadır.
3.6.7. 2009 Programı
2009 programında ölçme ve değerlendirme öğesine on bir sayfalık oldukça geniş bir bölüm ayrılmıştır. Bu durum 1993 öncesi programlarda hep ihmal edilen ölçme ve değerlendirme öğesi için umut verici bir gelişmedir.
Programda, bilginin edinilmesi, kullanılması ve yorumlanması gibi üst düzey bilişsel alan hedeflerinin ölçülmesinde açık uçlu soruların daha etkili olabileceği üzerinde durulmuştur. Ölçme ve değerlendirme öğesinde; kontrol listesi, derecelendirme ölçeği, likert tipi ölçek, felsefe dersine yönelik sene başı ve sene sonu tutum ölçekleri, grup değerlendirme formu, öğrenci gözlem formu, proje değerlendirme ölçeği gibi tamamlayıcı ölçme araçlarına ve performans puanlama araçlarına da yer verilmiştir. Bu ölçme araçları aynen kullanılabileceği gibi değerlendirme ölçütlerine göre bazı ölçütlerin çıkarılması ya da eklenmesiyle de kullanılabilmektedir.
140
2009 programına göre, öğrencilerin öğrenme sürecindeki düzeylerinin ve öğrenmelerinin takibi, tedbir amaçlı değerlendirmelerle yapılmalıdır. Böylelikle kimi eksik ya da yanlış öğrenmelere sebep olunmasının da önüne geçilmiş olunacaktır. Programda, süreçteki aksaklıklardan çabuk haberdar olmak adına yazılı ya da sözlü sınavların yanı sıra tartışma, sunum, deney, sergi, proje, gözlem, görüşme, gelişim dosyası, öz değerlendirme, akran değerlendirme vb. değerlendirme çalışmalarının da yapılabileceği ifade edilmiştir. Kimi yanlış ya da eksik öğrenmelerin sonraki öğrenmeleri de olumsuz yönde etkileyebileceği düşüncesinden hareketle bu değerlendirme türlerine önem verilmiştir.
Programın değerlendirme öğesinde; kısa cevaplı sorular, açık uçlu sorular, çoktan seçmeli sorular, grup değerlendirme, gözlem, kontrol listesi, derecelendirme ölçekleri, proje, tutum ölçekleri gibi ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemlerine yer verilmiştir. Bu araç ve yöntemlerin felsefe derslerinde uygulanabilirliğine de değinerek kısa açıklamalar yapılmıştır. 1993 programında değerlendirme öğesi, yalnızca açık uçlu sorulardan oluşurken 2009 programında çok çeşitli ölçme araç ve yöntemleri yer almıştır. Ölçme araçlarında ve yöntemlerinde çeşitliliğe gidilmesi, ölçme ve değerlendirme uzmanlarının program geliştirme sürecine dâhil olmasına bağlı olarak program geliştirmenin temel öğelerinden biri olan ölçme ve değerlendirme öğesine gereken önemin verilmesiyle gerçekleşmiştir. 2009 programında yer verilen ölçme araçları ve felsefe öğretimde kullanımı şu şekilde verilmiştir:
1. Kısa cevaplı sorular; felsefe dersinde kullanılacak olan açılımlı etkinlik örneklerinde öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerini ölçmek için uygulanabilir.
2. Açık uçlu sorular; felsefe dersinde öğrencinin başarısının değerlendirilmesi amacıyla yapılan sınavlarda ve etkinliklerde öğrencilerin üst düzey (analiz, sentez, değerlendirme) bilişsel becerilerinin ölçülmesinde kullanılabilir.
3. Çoktan seçmeli sorular; felsefe dersinde, dönem içerisinde yapılacak ortak (karşılaştırmalı) sınavlarda test formatında ölçme araçları tercih edilebilir. 4. Grup değerlendirme; felsefe dersi ile ilgili verilebilecek grup ödevlerinin ölçme
ve değerlendirmesinde grup değerlendirme tekniğine başvurulabilir.
5. Gözlem; öğrenci hakkında çabuk ve etkili bilgiler verebilecek olan gözlem tekniği de bir diğer ölçme aracı olarak kullanılabilir. Öğrencinin, soru ve önerilere verdiği cevapların, sınıf içi tartışmalara katılımının, grup çalışmaları
141
ve tartışmalarına katılımının, üstlenilen görev ve yapılan materyallere karşı tutumunun tespitini yapmak için önemlidir.
6. Kontrol listesi; felsefe dersi kapsamında uygulanabilir ancak bunun felsefe dersinin işlenişi ya da ilgili etkinliğin gerçekleştirilmesi esnasında doldurulması daha yararlı olacaktır.
7. Derecelendirme ölçekleri; öğrencilerin felsefe dersinde ilgili çalışma sırasında istenilen bilgi, beceri, işlem ya da tutumları ne oranda kazandığını tespit etmek için kullanılabilir. Kontrol listelerinin not verme amaçlı kullanılmamasına dikkat edilirken derecelendirme ölçekleri not verme amaçlı da kullanılabilir. 8. Proje; felsefe dersinde kimi ünitelerden öğrencilere proje ödevleri vererek de
ölçme ve değerlendirme yapılabilir. Örneğin, bilim felsefesi ünitesinde üst düzey bir kazanım olan “felsefe ile bilim arasındaki ilişkiyi değerlendirir” kazanımı proje ödevi olarak öğrenciye verilebilir. Hazırlanan proje derecelendirme ölçeği ile ister öğretmen tarafından ister grup değerlendirme ile akranlar ve arkadaşlar tarafından istenilirse de öğrencinin kendisi tarafından öz değerlendirme ile değerlendirilebilir.
9. Tutum ölçekleri; felsefe derslerine karşı tutumun eğitim-öğretim yılının başında ve sonunda uygulanmasıyla (ön test-son test) öğrencilerin felsefe derslerine bakışı ve tutumları hakkında bilgi edinmek için kullanılabilir.
Programa eklenen tutum ölçeği, felsefe dersine yönelik tutumun ölçülmesi açısından oldukça önemlidir ve programda yer alması isabetli bir karardır. Bir dersin öğrenimine etki eden en önemli faktörlerden biri olan derse yönelik tutum, ölçülmesi gereken bir faktördür. Öğrencilere hem ders yılı başında (ön test) hem de ders yılı sonunda (son test) olmak üzere iki kere tutum ölçeği uygulanabilir. Böylece öğrencilerin felsefe dersine yönelik tutumları sene başında ve sene sonunda olmak üzere ölçülmüş olur. Elde edilen bu iki ölçme sonucunun birbiriyle karşılaştırılmasıyla da anlamlı verilere ulaşmak mümkün hale gelir. Bu ölçüm ve değerlendirme aynı zamanda öğretmenin, öğrencilere felsefe sevgisini kazandırıp kazandıramadığına yönelik sağlıklı bilgileri de verir.
2009 programında ölçme ve değerlendirme öğesine getirilen en büyük yenilik programın süreç esnasında da değerlendirmeye imkân tanıması olmuştur. 1993 programının yalnızca sonuca yönelik değerlendirmeye imkân tanıması bir eksiklikken bu durum 2009 programıyla giderilmiştir. Bu gelişme felsefî bilginin yanı sıra (kazanımların uygun şekilde
142
belirlendiği kabul edildiğinde) felsefî sorgulamanın düzeyine de ilişkin ölçme ve değerlendirmeye imkân tanımıştır (Dombaycı, 2013, s. 154).
2009 programının ölçme ve değerlendirme öğesinde yaşanan bu yeniliklerin yanı sıra bazı olumsuz eleştirilerde getirilmiştir. Bu eleştiriler dört madde halinde şu şekilde sıralanabilir (Dombaycı, 2013, s. 155):
1. Son dönemde hazırlanan ortaöğretim programlarının ölçme ve değerlendirme öğelerinde benzer etkinliklere yer verildiği görülmüştür. Fizik, edebiyat ve felsefe dersi öğretim programları bu anlamda birbirine çok benzemektedir. Bu durum derslere ve kazanımlarına göre şekillenmesi gereken ölçme ve değerlendirme öğesini olumsuz etkilemiştir.
2. Programın ölçme ve değerlendirme öğesinde birçok örneğe yer verilmesine karşın bu örneklerin içerikle ilişkisi kurulmamıştır. İçerikle ilişkinin kurulmaması durumu, kazanımlarla ölçme-değerlendirme arasındaki bağlantının kopukluğuna işaret etmektedir.
3. Ünitelerin sonunda kazanım tablolarının altında “çoktan seçmeli, açık uçlu veya kısa cevaplı sorular, öğrenci gözlem formu, kontrol listesi kullanılarak ölçme ve değerlendirme yapılabilir” şeklinde açıklama ifadesine yer verilmiştir. Ancak bu açıklama programın ölçme ve değerlendirme öğesiyle ilgili yer verilen bütün örnekleri kapsamamaktadır.
4. Programın son kısmında yer alan Açılımlı Etkinlik Örnekleri başlığı altında yer verilen on sekiz etkinlikten yalnızca bir tanesinde dört maddelik bir dereceli puanlama anahtarı kullanılmıştır. Geri kalan on yedi etkinliğin hiçbirinde ölçme ve değerlendirme öğesine dair herhangi bir bilgiye yer verilmemiştir. Bu durum, yapılan etkinlikle öğrencilerin neyi ne kadar kavradığının ölçülememesine neden olacak bir durumdur.
Bu olumsuz eleştirilerin aksine, Şakar’ın (2014) yaptığı bir araştırmadaysa felsefe öğretmenleri, 2009 programında kazanımların ölçülebildiğini ve ölçme-değerlendirme sürecine yeterli zamanın ayrılabildiğini belirtmişlerdir. Öğretmenler, ayrıca her ünitenin sonunda değerlendirmenin yapıldığı, ölçme değerlendirme çalışmalarının öğretmene kılavuzluk yaptığı ve alternatif ölçme-değerlendirme çalışmalarının da yapılabildiği yönünde olumlu görüşlerde bulunmuştur (s. 117).
143
Felsefe programları, yeniden ele alınıp enine boyuna gözden geçirilmelidir. Bu şekilde insancıl bir bakışla ezbercilikten uzak duran bir müfredat oluşturulabilir ve yeni ders kitaplarının da bu doğrultuda oluşturulması sağlanabilir. Bu yenilikler olmadan yapılmaya çalışan felsefe öğretimi, insanı insana tanıtıp bir arada yaşamanın ve toplum olabilmenin anlamını öğrencilere göstermede yetersiz kalacaktır (Demirdöven, 1998).
Tablo 22
Cumhuriyet Döneminde Uygulanan Felsefe Programlarının Genel Karşılaştırılması
1924 Programı 1935 Programı 1950 Programı 1976 Programı 1985 Programı 1993 Programı 2009 Programı Programların Yürürlükte Kalma Süreleri
11 yıl 15 yıl 26+6 yıl 3 yıl 8 yıl 16 yıl yürürlükte Halen
Programların Müstakil Olup Olmaması Durumu Diğer öğretim programları ile aynı kitapçıkta, tamamen kendine ait başlık altında yer almış Diğer öğretim programlarınd an ayrı bir kitapçıkta, Psikoloji ve Mantık ile aynı başlık altında yer almış Diğer öğretim programları ile aynı kitapçıkta, Sosyoloji ve Mantık ile aynı başlık altında yer almış Diğer öğretim programları ile aynı kitapçıkta, Sosyoloji ve Mantık ile aynı başlık altında yer almış Diğer öğretim programları ile aynı kitapçıkta, tamamen kendine ait başlık altında yer almış Diğer öğretim programlarınd an ayrı bir kitapçıkta, tamamen kendine ait başlık altında müstakil olarak yer almış Diğer öğretim programlarınd an ayrı bir kitapçıkta, tamamen kendine ait başlık altında müstakil olarak yer almış Fen Şubelerinde Felsefe Dersinin Durumu Fen şubelerinde felsefe dersi okutulmuş Fen şubelerinde felsefe dersi okutulmamış Fen şubelerinde felsefe dersi okutulmamış Fen şubelerinde felsefe dersi okutulmamış Fen şubelerinde felsefe dersi okutulmamış Kredili sistem kapsamında fen şubelerinde felsefe dersi seçilebiliyor Fen şubelerinde felsefe dersi okutulmuş Eğitim Felsefesi Daimici ve esasici Daimici ve esasici Daimici ve esasici Daimici ve esasiciliğin yanı sıra ilerlemeci Daimici ve esasiciliğin yanı sıra ilerlemeci Daimici ve esasiciliğin yanı sıra ilerlemeci İlerlemeci Hedef Öğesinin Durumu Hedefler programdan dolaylı olarak çıkarılmakta Hedeflere yer
verilmiş Hedeflere yer verilmemiş Hedeflere yer verilmiş Hedeflere yer verilmiş Hedeflere yer verilmiş
Kazanımlara yer verilmiş İçeriğe Öğesinin Durumu İçeriğe yer verilmiş İçerik programdan dolaylı olarak çıkarılmakta İçeriğe yer verilmiş İçeriğe yer verilmiş İçeriğe yer verilmiş İçeriğe yer verilmiş İçeriğe yer verilmiş Eğitim Durumları Öğesinin Durumu Eğitim durumlarına yer verilmemiş Eğitim durumlarına yer verilmemiş Eğitim durumlarına yer verilmemiş Eğitim durumları programdan dolaylı olarak çıkarılmakta Eğitim durumları programdan dolaylı olarak çıkarılmakta Eğitim durumlarına yer verilmiş Eğitim durumlarına yer verilmiş Ölçme ve Değerlendir me Öğesinin Durumu Ölçme ve değerlendirm eye yer verilmemiş Ölçme ve değerlendirm eye yer verilmemiş Ölçme ve değerlendirm eye yer verilmemiş Ölçme ve değerlendirm eye yer verilmemiş Ölçme ve değerlendirm eye yer verilmemiş Ölçme ve değerlendirm eye yer verilmiş Ölçme ve değerlendirm eye yer verilmiş
144
IV.
BÖLÜM
SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER
4.1. Sonuç ve Tartışma
Türk dünyasında felsefe hareketi 9. yüzyıla dayanmaktadır. İslamiyet’in kabulünden sonra eğitim merkezi haline gelen medreselerde ise 11. yüzyıldan itibaren felsefe dersi okutulmaya başlamıştır. Ancak medreselerde okutulan felsefe dersi, çoğunlukla planlı bir öğretimden uzak ve hem niceliksel hem de niteliksel anlamda yetersiz kalmıştır. Osmanlı Medreseleri’nde pozitif bilimler ve felsefenin en çok önem kazandığı dönem, Türk Rönesans’ı olarak da kabul edilen Fatih Sultan Mehmet dönemidir. Fatih Sultan’ın çeşitli felsefî problemlerin tartışılması için felsefe meclisleri kurdurması, bu dönemde felsefeye verilen önemin bir göstergesidir. 16. yüzyılın sonlarına yaklaşıldığında bazı şeyhülislamların felsefe dersine yönelik olumsuz tutumları ve getirdikleri öneriler doğrultusunda felsefe dersi medrese programlarından çıkarılmış ve uzun bir süre okutulmamıştır.
19. yüzyılla birlikte Fransa, eğitim sisteminde felsefe dersine ayrı bir önem vermeye başlamıştır. Fransa’nın bu uygulaması, Tanzimat ile birlikte yenileşme sürecine giren Osmanlı Devleti için de üzerinde durulan bir konu olmuştur. Osmanlı Devleti’nde felsefe dersinin ilk defa ayrı bir disiplin alanı olarak okutulması II. Meşrutiyet’in ilanından sonra 1910 yılında Maarif Nazırı Emrullah Efendi’nin döneminde gerçekleşmiştir. 1910-1922 yılları arasında okutulan felsefe dersi; ders saati, sınıf seviyesi, fen ve edebiyat şubelerinde okutulması ya da sosyoloji, mantık ve psikoloji dersleriyle birlikte okutulup okutulmaması yönünden sürekli değişikliklere maruz kalmıştır. Eğitim Bakanlığı 1921 yılında, felsefe müfredatıyla ilgili Darülfünûn’daki felsefe profesörlerinden görüş talebinde bulunmuştur. Talep doğrultusunda İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Mustafa Şekip Tunç ve Mehmet Emin
145
Erişirgil felsefe öğretimine ve müfredatına yönelik görüşlerini kaleme almıştır. Görüşler daha çok olumsuzluklara dikkat çekici ve yeniliklerin yapılması yönünde olmuştur.
Cumhuriyet döneminde uygulanan felsefe öğretim programları; 1924, 1935, 1950, 1976, 1985, 1993 ve 2009 yıllarına ait olmak üzere yedi tanedir. Ancak felsefe programlarına yönelik yapılan çalışmaların bazılarında 1934, 1938 ve 1957 yıllarına da yer verildiği görülmüştür. Bu yıllara ait programların içeriğine bakıldığında sırasıyla 1924, 1935 ve 1950 yıllarına ait programların içeriğiyle birebir aynı olduğu görülmektedir. Bu karışıklığın ortaya çıkmasına neden olan durum, uygulamada olan bir programın eğitim sürecinde yaşanan bazı değişiklikler nedeniyle ikinci kez yayımlanmasına bağlı olarak araştırmacıların dikkatinden kaçmış olmasıdır.
1924, 1935, 1950, 1993 ve 2009 programları sistematik felsefe yaklaşımında programlar; 1976 programınıysa felsefe tarihi yaklaşımında program şekilde sınıflandırmak mümkünüdür. Sistematik felsefe yaklaşımında temele başlıca felsefî problemler konulur.