Bu çalışma içerisinde sıklıkla bahsettiğimiz noktalardan olan bireysel farklılıklar yalnızca öğrenciler için değil öğretmenler için de geçerli bir durumdur. Her öğretmenin öğretim sürecine yaklaşımı farklı olabilir. Bazılarının bizi yavaşlattığını, sıktığını görürüz. Bu durumun farkında olması gereken öğretmen her öğrenciye ulaşmanın bir yolu olarak
27
uyguladığı öğretim yöntemlerini hem çoğaltmalı hem de çeşitlendirmekle beraber öğrencilerin profillerini dikkate alarak farklılaştırmalıdır.
Farklılaştırılmış öğretim temelde öğretim sistemini oluşturan bileşenler olan girdi, süreç ve çıktı (Çardak, 2014) birimleri üzerinde yapılan farklılaştırılmaları içerir. Farklılaştırılan bu ögeler farklı kaynaklarda farklı isim ve seçeneklerde ifade edilmişse de aynı içeriğe sahiptir. Tomlinson (2015) farklılaştırılan öğeleri içerik, süreç ve ürün olarak ele almıştır. Gregory & Chapman (2002) ise içerik, değerlendirme araçları, performans görevleri ve
öğretimsel stratejiler olarak sınıflandırmıştır. Avcı ve Yüksel (2014) ise içerik, süreç, ürün, duygular ve öğretim ortamı olarak beş grupta değerlendirmiştir. Bu bölümde
Tomlinson (2015)’in öğretim sistemi içerisinde farklılaştırdığı ögeler olan içerik, süreç ve ürün açıklanacaktır.
2.6.1. İçerik
İçeriğin farklılaştırılmasına yönelik genellemeler ve ilkeler, tutum ve beceriler, kavramlar, davranışlar gibi birçok çok açıdan farklılaştırılabilir. Farklılaştırılmış sınıfta görülen çeşitlilik önemli kazanımlar elde eden öğrencilerin sıklıkla gösterdikleri davranışlardır. Bu durum içeriğe erişimin bir anahtarı olarak görülmelidir.
Öğrenme hedeflerinin gerçekleştirilmesi için görevler ve materyaller belirlenmelidir. Oluşturulan farklılaştırılmış öğretim, kavram odaklı ve sürdürülebilir ilkelerden oluşmalıdır. Program her saniyesi planlanmış, sınırsız gerçeklerden ve geniş tabanlı içeriğe değil; öğrencilerin geliştirilecek yeteneklerine, ilke ve kavramlara odaklı olmalıdır (Hall, 2002).
İçerik öğrencilere yalnızca neyin öğretileceği ile ilgili bir kavram değil, aynı zamanda öğrencilerin hangi materyalleri kullanarak başarıya ulaşacakları ile ilgilidir. Öğrencilerin ihtiyaçlarına hitap eden içeriğe nasıl ulaşacakları da ayrıca içeriği ilgilendirmektedir. Bazı içerik farklılaştırma stratejileri, çeşitli seviyelerde test kitapları sağlar, müfredat sıkıştırma, tekrar etme ya da öğretimi güçlendirmek için küçük gruplarla öğretimi kullanır, konuyu ses bandı ile anlatımı sağlar, video sunumu sözlü sunum ya da görsel sunumlar sağlar, not alma imkanı sunan ya da önemli noktaları özetleyen bir yapıya sahiptir (Joseph, Thomas, Simonette & Ramsook, 2013).
28
2.6.2. Süreç
Öğrenciler yeni fikirler, bilgi ve yeteneklerle karşılaştıklarında; bir materyali uygularken, bir problemi çözmeye çalışırken onları özümsemeleri için zamana ihtiyaç duymaktadırlar. Ders içerisinde yürütülen etkinlikler aslında bir anlamlandırma sürecidir. Bilgiyi alma, kullanma üretme ve motivasyon bu süreç içerisinde meydana gelmektedir. Bu süreç içerisinde yapılan etkinlikler eğer öğrencilere ilginç geliyorsa, öğrencileri daha yüksek seviyede düşünmeye sevk ediyorsa ve ana fikirleri anlamak için öğrencilerin ana becerilerini kullanmalarını sağlıyorsa öğrenciler bu süreci en etkili bir şekilde geçiriyorlar demektir (Tomlinson, 2015).
Sürecin farklılaştırılması da içeriğin farklılaştırılması gibi öğrencilerin hazırbulunuşlukları, ilgi ve öğrenme profillerine göre yapılmalıdır. Süreci farklılaştırmada en temel soru öğrencilerin konu, kavram ve becerileri nasıl özümseyecekleri sorusudur. Etkili bir süreç farklılaştırmada şunlara dikkat edilmelidir. Farklı seviyelerdeki öğrencileri katlara bölerek öğretim ekinliklerini bu katlara uygun hale getirilebilir. Süreç içerisinde çeşitli çalışma adımları oluşturulmalıdır. Öğrencilere birden fazla seçenekler sunan bir süreç oluşturulmalıdır, istedikleri konuya odaklanabilecekleri farklı konular sunulmalıdır, öğrencilerin öğrenme sitillerine uygun etkinliklerin içerdiği bir süreç oluşturulmalıdır. Süreç farklılaştırmayla ilgili olarak; farklılaştırma, yalnızca öğretmenin öğretimi nasıl tanımladığı değil, öğrencilere öğretilecek olan içeriğin kullanabilmeleri için teşvik etmelidir. Bu da açık uçlu sorular sorarak, üst düzey düşünmeye sevk ederek, muhakeme ve araştırma yoluyla sağlanabilir (Joseph, Thomas, Simonette & Ramsook, 2013).
2.6.3. Ürün
Ürün, öğrencilerin doğru değerlendirmelerini sağlayan, onların konuyu ne kadar anladıklarını, bilgi ve yeteneklerini ne ölçüde uygulayabildiklerinin bir gösteren programın önemli bölümlerinden biridir. Farklılaştırılmış ürün öğrencilere öğretimin hedeflerine ulaşmaları için çok çeşitli yollar sunmaktadır. Etkili bir biçimde farklılaştırılmış ürün öğrencilere başarıya ulaşmaları için en açık ve en uygun kriterleri sunar. Yaratıcı ve eleştirel düşünmeye teşvik eder, öğrencilere kendilerini çeşitli yollarla ifade etmelerine
29
imkân sunmaktadır. Ürün öğrencilere grupla öğrenmeyi ya da kendi çabalarıyla öğrenmesini destekler nitelikte olmalıdır (Joseph vd., 2015).
Öğrencilerin seçmiş oldukları ürün kendi öğrenme stillerine uygun olduğu için başarıyı getirmesi olasılığı da çok yüksek olacaktır (Bailey & Williams-Black, 2008).
Etkili bir ürün farklılaştırma dikkatle düşünmeyi, özel bir çaba harcamayı gerektirir. Ürünün içermesi gereken bilgi ve beceriler dikkatli bir şekilde belirlenir. Ürün farklılaştırılırken içerik ve süreçte olduğu gibi öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları, öğrenme hızları ve öğrenme stilleri düşünülmeli, onların ilgilerini çekecek türde olmalıdır. Ürünü oluştururken öğrencilerin nasıl çalışacakları ve öğretmenin öğrencilerden ne beklediğini, yapmaya çalıştıkları ürüne hangi bilgi ve becerileri dâhil edeceklerini, iş disiplinlerini, çalışma süreçlerini, kalite ve öğrencilerin kendilerini ifade biçimleri açısından ürünün neler içermesi gerektiğini açıkça belirtmelidir. Ürünler öğrencileri anlama, beceri, uygulama ve nitelik bakımından zorladığı için öğretmen öğrencilere süreç boyunca rehberlik etmelidir (Tomlinson, 2015).