Eylem Planı Uygulamaları ve Sonuçları (2008-2010)

2008-2010 dönemi Eylem Planı ile kayıt dışılığın önlenmesi amacıyla kamu sektörünün önemli kurum ve kuruluşlarıyla işbirliği yapılmış ve Eylem Planına sonradan katılan Şeker Kurumunun eylemleri ile birlikte toplam 109 eyleme ait gerçekleşmeler Gelir İdaresi Başkanlığınca izlenmiştir.

“Eylem Planı döneminde;

- LPG ve akaryakıt sektörüne yönelik denetim faaliyetleri artırılmıştır.

- Lisanslı Depoculuğun teşvikine yönelik düzenleme yapılmıştır.

- Sektörler itibariyle belirlenen mükellef gruplarının Risk Analizi Modeli ile denetlenmesi sağlanarak, denetimlerde etkinlik artırılmış ve incelenecek mükelleflerin tespitinde diğer kuruluşlardan alınan verilerden de yararlanılmıştır. Bu kapsamda, motorlu taşıtlar sürücü kursları, doktor ve avukatlar, vergi inceleme raporu ile sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlediği tespit edilen mükellefler, konut satıcıları, gayrimenkul sahipleri ve kredi kartı ile satış yapan mükellefler denetlenmiştir.

- e-Fatura uygulamasına geçiş sağlanmış ve sistem geliştirme ve yaygınlaştırma çalışmaları sürdürülmüştür.

- Denetim kapasitesinin artırılmasına yönelik olarak Başkanlığımız bünyesinde istihdam edilmek üzere sınavla 84 stajyer gelirler kontrolörü ve 1.029 vergi denetmen yardımcısı alınmıştır.

- İhbarlar Türkiye genelinde tek bir merkezden (Vergi İletişim Merkezi) alınmaya başlanmıştır.

- Katma Değer Vergisi İadesi Risk Analizi Projesi Uygulaması (KDVİRA) ile KDV iade süreci hızlandırılmış, iade talepleri elektronik ortamda alındığından iş gücü ve zaman tasarrufu sağlanmış, doğrudan riskli noktalar

üzerine yoğunlaşıldığından denetimde etkinlik ve verimlilik temin edilmiş ve KDV iadelerinin Bilgi İşlem Merkezince değerlendirilmesiyle Türkiye genelinde uygulama birliği sağlanmıştır.

- Kayıt dışı ekonomiyle mücadeleye katkı sağlayabilecek kurumlar ile toplantılar yapılarak, 43 ayrı kurumda bulunan verilerin içeriği ve bu verilerin paylaşılabilirliği tespit edilmiş, ayrıca teknik düzeyde çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda, bir kısım verilerin mücadeleci kurumlar arasında paylaşımına başlanmıştır.

- Akaryakıt sektöründeki kayıp ve kaçağın önlenmesi amacıyla fiilî tespitlerin yapılması, sektörün kayıt altına alınarak kayıt dışılığın ve kaçakçılığın önlenmesi ve kayıt düzeninin sağlanması amacıyla EPDK’nın yanında Gümrük Müsteşarlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Denizcilik Müsteşarlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Sahil Güvenlik Komutanlığı ile işbirliği yapılmıştır.

- Çocuklarda vergi bilincini artırmak amacıyla belirlenen ilköğretim okullarında eğitim faaliyetleri düzenlenmiştir. Diğer taraftan, kayıt dışı ekonomiyle mücadelede sürekliliğin temini bakımından Eylem Planının 2011-2013 yıllarını kapsayacak şekilde güncellenmesine yönelik olarak çalışmalara başlanmıştır (Gib, 2011: 39-40).”¹⁰

10 Kaynak: GİB, 2010 Yılı Faaliyet Raporu için tıklayınız

2.3.4 KAYIT DIŞI EKONOMİYLE MÜCADELE STRATEJİSİ EYLEM PLANI (2011-2013)¹¹

21 Aralık 2011 gün ve 28149 sayılı resmi gazetede yayınlanan 2011/21 sayılı başbakanlık genelgesi ile yürürlüğe girmiştir.¹²

Kayıt dışılıkla mücadelenin başarıya ulaşması, bir devlet politikası olarak bu mücadelenin kararlı ve sürekli bir biçimde takip edilmesiyle mümkün olduğu düşüncesinden dolayı 2008-2010 dönemi Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı güncellenerek, 2011-2013 yıllarını kapsayan yeni Eylem Planı hazırlanmıştır. 2008-2010 dönemi Eylem Planında yer alan eylemlere dair gerçekleşmeler ile kurum ve kuruluşlardan gelen eylem önerileri değerlendirilerek

“Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2011-2013) Taslağı”

Ekonomi Koordinasyon Kurulunda görüşülmüş ve son şekli verilmiştir.

2.3.4.1 Plana Göre Kayıt Dışılığı Önlemeye Yönelik Strateji

Bir önceki plandan önemli bir farkı Eylem Plânı gerçekleşmelerini; yılda en az bir defa değerlendirmek, gerektiğinde Plânda değişiklik yapmak ve bu konuda üst düzey kararlar almak üzere; Başbakanın başkanlığında Eylem Plânında bakanlığına görev verilen bakanlardan oluşan “Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Yüksek Kurulu”

kurulmuştur. Kurulun sekretarya hizmetlerinin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yürütülmesine karar verilmiştir.

2011-2013 dönemi eylem planının kapsamı şu şekilde ifade edilmiştir:

“Kayıt dışı ekonominin suç ekonomisi dışında kalan boyutu ile mücadelede amaç, Devletin ekonomik faaliyetleri kayıt ve beyan altına alarak vergi toplaması, bu ekonomik büyüklüğü vergi, istihdam ve millî gelir boyutlarıyla kavramak iken; suç ekonomisi-kara para ile mücadelede amaçlanan ise bu sektörü ve elde edilen geliri

11 http://www.gib.gov.tr/index.php?id=1366, Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı 2011-2013

12 http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/

20111221.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111221.htm

ortadan kaldırmaktır. Ancak devletlerin yasadışı faaliyetlerden gelir (vergi) elde etmek gibi bir yaklaşımı ve amacı olacağı düşünülemeyeceğinden, bu sektörün kayıt altına alınmasından bahsedilmesine de imkân bulunmamaktadır. Bu düşünceden hareketle 2008-2010 dönemi “Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı’nda suç ekonomisi-kara para ile mücadele kapsamında değerlendirilecek eylemler yer almamış, 2011-2013 dönemi Eylem Planında da bu doğrultuda hazırlanan 47 eylem aşağıda sıralanan 5 amaç çerçevesinde belirlenmiştir.” (GİB, 2011: 2)

- Gönüllü Uyumun Artırılması

- Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi - Yaptırımların Caydırıcılığının Artırılması - Veri Tabanı Paylaşımı

- Toplumsal Farkındalığın Artırılması

Diğer taraftan, kayıt dışı ekonomiyle mücadele aynı zamanda kayıt dışı istihdamla mücadeleyi de kapsamasına rağmen hazırlanmakta olan Ulusal İstihdam Strateji Belgesinde kayıt dışı istihdamla mücadele konusunda kapsayıcı hedefler yer almasından dolayı eylem planında bu türden eylemler tekrar edilmemiş ancak gelir-istihdam boyutunda kurumlar arası yardımlaşma gerektiren eylemlere yer verilmiştir.

Planda belirlenen stratejik eylemlerin yerine getirilmesinin sağlanması hususunda sorumlu ve koordinatör kuruluşlar tespit edilmiştir. Bu kuruluşlar aşağıdaki gibi ifade edilmiştir.

a- Sorumlu Kuruluşlar: Gerçekleştirilecek eylem ile doğrudan veya dolaylı ilişkisi bulunan ve koordinatör kuruluşun işbirliği yaparak somut destek talep edeceği kuruluşlar olarak belirlenmiştir.

b- Koordinatör Kuruluş: Öngörülen eylemi gerçekleştirerek süresinde sonuçlandırmaktan ve gelişmeleri Gelir İdaresi Başkanlığına doğrudan raporlamaktan sorumlu kuruluşlar olarak belirlenmiştir. Her bir eylem için belirlenen koordinatör kuruluş, eylem gerçekleşmelerini takip ederek Gelir İdaresi Başkanlığına üçer aylık dönemler halinde raporlaması istenmiştir.

Eylem Planı, Gelir İdaresi Başkanlığının sorumluluğunda aşağıda yer alan kurum/kuruluşlarla koordineli bir şekilde yürütüleceği belirtilmiştir. Bu kurum ve kuruluşlar ise şu şekilde sayılmıştır: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, BDDK, EPDK, SPK, SGK, Şeker Kurumu, Türkiye Noterler Birliği.

Plana göre kayıt dışı ekonomiyle mücadelede başarı kazanılması, etkin bir izleme ve değerlendirme ile mümkün olacağı özellikle belirtilmiş bundan dolayı plan metninde “İzleme ve Değerlendirme” başlığında konu açıklanmıştır. Eylem Planı aşağıda yer alan kurullarca periyodik olarak izlenip ve değerlendirileceği ifade edilmiştir.

1- Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Yüksek Kurulu: Başbakanın başkanlığında Eylem Planında bakanlığına görev verilen bakanlardan oluşan Kurul, Eylem Planı gerçekleşmelerini yılda en az bir defa değerlendirecek, gerektiğinde Planda değişiklik yapacak ve bu konuda üst düzey kararlar alabilecektir.

2- İzleme ve Yönlendirme Kurulu: Ekonomi Koordinasyon Kurulu üyesi bakanlar ve ilgili bakanlardan oluşan Kurulun en az altı ayda bir toplanarak izleme değerlendirme yapacaktır.

3- Yürütme Kurulu: Gelir İdaresi Başkanı başkanlığında ilgili kurum yöneticilerinden oluşan kurul üç ayda bir toplanacaktır.