Etkileşim

Đnternet ve Web’in etkileşim boyutu ise; iletişim sürecine bu amaç için katılmış teknik düzenlemeler yardımıyla alıcının verici olabilmesi veya kaynağın mesaj üzerinde kontrolünü artırabilmesi şeklinde tanımlanmaktadır (Newhagen ve Rafaeli, 1996:6) Etkileşimin aslında kişilerarası iletişimin doğal bir öğesi olduğu varsayılmıştır, fakat Rafaeli (1996)’ye göre bu kavram günümüzde telefondan Đnternet’e kadar tüm medyaya uygulanmaktadır. Ona göre etkileşimin temeli onun geri bildirim (feedback) öğesinde bulunabilir. Onun etkileşim tanımındaki unsurlar: Đki yönlü (etkileşimli olmayan) iletişim, reaktif (yarı etkileşimli) iletişim ve tamamen etkileşimli iletişimdir (Rafaeli ve Sudweek,1997). Şekil 5’de tek yönlü, iki yönlü ve etkileşimli iletişimin kaynak, mesaj ve hedef kitle görünümü açıklanmaktadır.

79

Şekil 5 Tek yönlü, çift yönlü ve etkileşimli iletişim (Rafaeli ve Sudweek,1997)

2.3.2.2.5.1. Etkileşimin Tanımları ve Özellikleri

Etkileşim, kullanıcıların gerçek zamanda medya ortamının içerik ve biçimini değiştirebildiği bir ortam olarak belirtilmektedir (Steuer,1992:84). Etkileşim katılımcıların iletişim sürecinde kontrolünün olduğu ve rollerinin değişebileceği karşılıklı bir söylemdir (Dholakia v.d, 2000: 3; Williams v.d, 1988: 10’den alıntı). Bir başka tanımda etkileşim, bir iletişim sisteminin bir veya daha fazla kullanıcı ve iletişim aracı ile gönderici ve alıcı olarak gerçek zamanda veya depolayıp ileterek (elektronik maillerde olduğu gibi) iletişimin sağlanması olarak tanımlamaktadır (Dholakia v.d, 2000:3; Fortin, 1997’den alıntı).

Genellikle diyaloga dayalı iletişimin bir özelliği olarak algılanan etkileşimlilik hem iki kişi ile hem de yüzyüze iletişimle sınırlı değildir ve kişilerarası ve sosyal iletişimde yanıt vermenin bir değişkeni olarak görülebilir.

80 Etkileşimlik birbiri ile ilişkili bir mesajlar sistemi ve iletişimin anahtar noktasıdır (Rafaeli, 1988:119). Tek yönlü iletişim hiçbir geri bildirim alınmayarak ya da dolaylı geri bildirim alınarak gerçekleşir. Đki yönlü ve reaktif iletişimde ise her iki taraf (gönderici ve alıcı) da mesaj gönderme yeteneğine sahiptir ve mesajlar iki yönlü olarak akar akmaz gerçekleşir (Rafaeli, 1988:119).

Web aracılığı ile sağlanan etkileşim ise, alıcının örneğin içeriğe, bilgisayar yazılımına veya ağ aracılığı ile aynı bilgisayara bağlanmış bir başka kişiye yanıt verme yeteneği olarak tanımlanmaktadır (Tremayne ve Dunwoody, 2001) Web aracılığı ile gerçekleştirilen gerçek zaman etkileşimi çeşitli yazılım programları ve protokolleri (örneğin sohbet) kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Eş zamansız etkileşim ise elektronik posta, listservler ve tartışma ve haber gruplarını kapsamaktadır. Tüm bu söz edilen örnekler iki veya daha fazla kişinin ağ teknolojisi aracılığı ile iletişim kurduğunu varsaymaktadır.

Etkileşimin tanımlarında bulunan özelliklere dayanılarak etkileşimin sağlanmasında olması gereken altı tamamlayıcı öğe ise şu şekilde belirtilmektedir(Dholakia v.d, 2000: 6- 9) :

1) Kullanıcı kontrolü 2) Yanıt verme

3) Gerçek zamanlı etkileşim 4) Bağlantılı olma

5) Kişiselleştirme 6) Eğlenceli olma

2.3.2.2.5.1.1.Kullanıcı Kontrolü: Kullanıcı kontrolü bir bireyin iletişimin zamanla-

ma, içerik ve sırasını seçebilme derecesi olarak belirtilmektedir (Dholakia v.d, 2000:6 Williams v.d, 1988’den alıntı). Kullanıcılar sadece metin, metin ve grafik arasında seçim yapabildiklerinde, dili seçebildiklerinde veya aradıkları bilgiyi bulmak için arama motoru kullandıklarında kontrol hissine sahip olacaklardır Bu özellik aynı zamanda iletişim ortamında, mesajlar üzerinde gönderenin yanı sıra alanın da kontrolünün olması anlamına gelmektedir. Bu özellik, hedef kitlelerin ya da tüm kitlenin ulaşabildiği sisteme, kullanıcıların bilgi ekleyebilmesi olarak tanımlamaktadır.

81

2.3.2.2.5.1.2.Yanıt Verme: Bu özellik, bir mesajın önceki mesajlarla ilişkisi olması

durumudur ve bu özellik Rafaeli and Sudweeks (1997)’in tanımının anahtar özelliğini oluşturur. Herhangi bir sıradaki mesajların birbiriyle ilişkili olma derecesi, bir bireyi özel olarak belirtme yeteneğini ve o özel birey ile iletişimi gerçekleştirmek için yanıtları toplama ve ilişkilendirme yeteneği olarak belirtilir. Yanıt verme karşılıklı söylemdir. Kullanıcılar bir epostayı yanıtlamada olduğu gibi direkt iletişimde de bir sistemin yanıt verme özelliğini artırabilir (Dholakia v.d, 2000:7; Williams v.d, 1988’den alıntı).

2.3.2.2.5.1.3. Gerçek Zamanlı Etkileşimler: Đletişim gerçekleştiği zaman diğer bir

deyişle tepki zamanı gerçek zamanlı etkileşim olarak kabul edilir. Đletişim her zaman gerçek bir zamanda oluşmaz ya da gerçek zamanda oluşmak zorunda değildir. Đletişim videokonferans teknolojisinde olduğu gibi anında ya da epostada olduğu gibi gecikmeli olarak gerçekleşebilir. Ancak belirtilmesi gereken nokta yanıt ne kadar hızlı olursa etkileşimlilik algılamasının da o kadar fazla olduğudur. Bir Web sitesinin anında mesaj gönderme özelliğini uygulaması sitenin etkileşimlilik özelliğini artıran önemli bir girişim olarak değerlendirilmektedir (Dholakia v.d, 2000:7; Fortin, 1997’den alıntı).

2.3.2.2.5.1.4. Bağlantılı Olma: Bir sitenin dış dünyaya açık/bağlantılı olma

özelliğidir (Dholakia v.d, 2000:8). Sitelerin bu özelliği ana başlıklarla ve hyper linklerle, çevrimiçi sohbet odaları, tartışma formları, haber grupları ile ve toplumsal bir ortam oluşturan özelliklerle oluşturulmaktadır. Bağlantılılık özelliği, ziyaretçilerden gelen yanıt beklentisini sağlamaktadır ve bağlantılılık ne kadar fazla olursa siteyi ziyaret edenler sitenin etkileşimlilik özelliğini o kadar çok algılamaktadır (Dholakia v.d, 2000:8).

2.3.2.2.5.1.5. Kişiselleştirme: Kişiselleştirme, sitede bulunan bilginin ziyaretçilerin

gereksinimlerini karşılamak için düzenlenmesi gerekliliği görüşüne dayanır (Dholakia v.d, 2000:8). Sistem tarafından toplanan ve/veya kullanıcı tarafından sağlanan bilginin

kullanılması için sistemin kapasitesi önem taşır. Otomatik eposta yanıt işlevi yanıtın algılanmasını artırabilirken, kişiselleştirmeyi artırmamaktadır.

2.3.2.2.5.1.6. Eğlenceli Olma: Bir sitenin eğlenceli olma özelliğidir. Web sitesinin

eğlence değerinin etkileşimli oyunlar ve merak uyandıran araçlarla gerçekleşebileceği belirtilmektedir (Ha ve James,1998). Bu özellik hem kişi etkileşimini hem de makine

82 etkileşimini içerir. Eğlenceli olan sitelerin daha etkileşimli olarak algılandıkları belirtilmektedir.

Etkileşim aracılığı ile Web, medya ilişkileri, çalışanlarla ilişkiler, hükümet ile ilgili ilişkiler ve müşteri ilişkilerini kolaylaştırabilir. Etkileşim, geleneksel medya ile yeni iletişim teknolojilerini ayrımlaştırarak Web ortamında çok önemli bir rol oynayabilir. Web’in etkileşimli özelliği, mesajı gönderenler (kurum/kuruluşlar) ve mesajı alanlar (hedef kitleler) arasında karşılıklı iletişim ve işbirliğini artırır. (Johnson,1997:213–236).