Açıköğretim Sisteminde Đnternetin Halkla Đlişkiler Aracı Olarak Kullanılması

Günümüzde yeni iletişim teknolojilerinden Đnternet’i öğrenci sayısının büyüklüğü düşünüldüğünde uzaktan eğitim sistemi içinde etkin bir biçimde kullanmak kaçınılmaz olmuştur. Yeni iletişim teknolojilerinden Đnternet’i sadece öğretim ortamlarında değil (e- öğrenme hizmetleri gibi) uzaktan öğretim veren Đşletme, Đktisat ve Açıköğretim

119 Fakültelerinin öğrenci destek hizmetlerinde ve halkla ilişkiler uygulamalarında iki yönlü bir iletişim aracı olarak işe koşmak gerekmektedir. Çünkü Đnternet üzerinden verilecek öğrenci desteği ve Đnternet’i halkla ilişkiler aracı olarak kullanma gerekliliği, açık ve uzaktan öğretim kurumlarının kendini ulusal ve uluslararası platformda tanıtmasına, kurum imajı ve kurum kimliği oluşturmasına, öğrenci destek hizmeti sağlamasına, hedef kitleleriyle diyaloga dayalı ve etkili bir iletişim oluşturmasına önemli katkılar sağlayacaktır.

Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Sistemi 1996 yılından beri gerek öğrenci destek hizmetlerinde gerekse kurumun halkla ilişkiler uygulamalarında Đnternet’i kullanmaya başlamış ve Açıköğretim Sistemi Web Sayfaları Anadolu Üniversitesi Web sitesi içerisinde hizmet vermeye başlamıştır. Açıköğretim Sisteminin Web sayfalarında öğrencilere ve diğer hedef kitlelere tarihçe, öğretim yöntemleri, bölümler, dersler, yönetmelikler, önemli bilgiler, bürolar, duyurular, sınav sonuçları ve iletişim sayfaları gibi bölümlerle bilgi aktarılmaktadır. Akademik takvimden sınav takvimine, televizyon programlarının yayın saatinden sınav sonuçlarına kadar pek çok bilgi bu sayfalara yerleştirilmiştir. Bu sitede çeşitli iletişim adres ve telefonları ile öğrencinin dilediği zaman ve dilediği kişiye ulaşması kolaylaşmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojisindeki olanakların gelişmesi ile birlikte Açıköğretim Sistemine yönelik olarak hazırlanan Web sitesinde Web sayfalarının izlenmesi, içeriğin düzenlenmesi ve güncellenmesi, öğrencilerden ve diğer kanallardan gelen soru, sorun ve önerilere yanıt verilmesi ve bunların ilgili birimlere iletilmesi sağlanmaktadır.

Ayrıca, Web sitesi bünyesinde bulunan Büro-Web hizmetleri ile ise Açıköğretim sistemi ile öğrenim gören öğrencilere kişisel veri desteği sağlanmaktadır. Büro-Web hizmetleri aracılığı ile sınav sonuçları ve sınav yerleri hizmeti sunulmakta, Bu hizmetten öğrenciler T.C Kimlik numaraları ile yararlanabilmektedir.

Bu uygulama ve hizmetlerden hareketle, Açıköğretim Sistemi Web sayfalarının sadece bilgi verme amacını yerine getirdiği, çift yönlü bir iletişimi tam anlamıyla gerçekleştirmediğini söylemek yanlış olmayacaktır.

120

3. YÖNTEM

Bu çalışma, uzaktan eğitim kurumlarında Đnternet’in halkla ilişkiler aracı olarak kullanımını saptamaya yönelik betimsel bir araştırmadır. Araştırma verileri, niteliksel ölçme araçlarından görüşme ile içerik analizi yöntemlerinden elde edilmiş ve bulgulara dayalı olarak da bir model önerisinde bulunulmuştur.

3.1. Araştırma Modeli

Bu çalışma bir niteliksel araştırma olup, çalışmada veriler hem nitel hem de nicel ölçme araçları ile toplanmıştır. Araştırma modeli olarak niteliksel araştırma yöntemi, olayların doğal ortamında gerçekçi ve bütüncül bir biçimde incelenmek istenmiş olması nedeniyle seçilmiştir. Niteliksel araştırmalarda veriler görüşme, alan notları, gözlem, kişisel veya resmi kayıt ve belgelerin incelenmesi gibi yöntemlerden biri ya da birkaçı kullanılarak toplanabilmektedir (Bogdan ve Biklen, 1992). Bu çalışmanın verileri, niteliksel araştırma yöntemlerinden olan konu merkezli görüşme yöntemi ile elde edilmiştir. Konu merkezli görüşme yöntemi, belirli olay ya da süreçleri öğrenmek için kullanılan bir yöntemdir (Rubin ve Rubin, 1995: 6’dan aktaran Kuş, 2003: 87).

Çalışmanın niteliksel verileri, konu merkezli görüşme yöntemi kapsamında bulunan standart açık-uçlu görüşme tekniği ile kullanılarak toplanmıştır. Standart açık-uçlu görüşme tekniği görüşmeye katılanlarla sadece bir kez görüşülebilen ve katılımcıların sınırlı bir zaman aralığında yapılan çalışmaya katılmalarına uygun olan tekniktir (Patton, 1990). Standart açık-uçlu görüşmelerin temel amacı, her bir katılımcıya benzer soruyu sorarak katılımcının etkisini en aza indirmektir. Böylece görüşme sistemli bir duruma gelmektedir. (Patton, 1990; Miles ve Huberman, 1994). Veri toplama aracı olan görüşmeler, eposta yoluyla ve standart açık-uçlu görüşme tekniğine dayalı olarak, yarı yapılandırılmış görüşme ortamında elde edilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniğine dayanarak, her katılımcıya görüşme soruları aynı sırayla sorulmuş; ancak görüşmecilerin soruyu istedikleri uzunlukta yanıtlamalarına da olanak sağlanmıştır. (Bogdan ve Biklen, 1992).

3.1.1. Araştırmanın Deseni 1 3.1.1.1. Araştırma Alanı

Bu çalışmaya “mega üniversitelerin Web sitelerini hazırlarken, halkla ilişkiler sürecini uygulanıp uygulanmadığı”nı belirlemek amacıyla, on üç mega üniversitenin Web

121 sitelerinden sorumlu “Web sitesi karar mekanizması” (iletişim, pazarlama veya halkla ilişkiler uzmanları) katılmıştır.

3.1.1.2. Anlamlı Örnekleme

Bu çalışmanın Araştırma Alanı’nı ise dünyada açık ve uzaktan öğretim yöntemi ile öğretim veren mega üniversitelerin “Web sitesi karar mekanizmaları”dan altı tanesi oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında yer alan soru formları on üç üniversitenin ilgili birimlerine eposta aracılığı ile gönderilmiş; ancak, sadece altı üniversiteden yanıt gelmiştir. Bu nedenle araştırma kapsamına altı üniversitenin “Web sitesi karar mekanizması” katılımcı olarak alınmıştır.

Yanıt gelmeyen üniversitelere soru formları bir süre sonra tekrar gönderilmiş; ancak, herhangi bir dönüt alınamamıştır.

3.1.1.3.Araştırmaya Katılanlar

Araştırmacı, araştırma kapsamına alınacak üniversitelerin “Web sitesi karar mekanizmaları”nın bir bölümüne bu üniversitelerin Web sitelerinde yer alan “Đletişim” bölümündeki eposta adreslerinden, bir bölümüne ise Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinde görev yapan öğretim üyelerinin ve Athabasca Üniversitesi’nde görev yapan bir öğretim üyesinin yardımlarıyla ile ulaşmıştır. Katılımcıların iletişim adresleri belir- ledikten sonra, sözü edilen katılımcılara araştırmacının kim olduğu, çalıştığı kurum, görevi ve yaptığı araştırma ve araştırmanın amacının “mega üniversiteleri halkla ilişkiler uygulamalarında yeni iletişim araçlarından Đnternet ve Web’i etkin olarak kullanılıp kullanılmadığını ve mega üniversitelerin Web sitelerini hazırlarken, halkla ilişkiler sürecini uygulanıp uygulanmadığını belirlemek” ne olduğu açıklayan bir metin ve soru formunun yer aldığı ekli Word dosyası, eposta adresleri aracılığı ile göndermiştir. Ayrıca, araştırmacı katılımcılara, araştırmaya katılanlardan elde edilecek tüm bilgilerin sadece araştırma için kullanılacağını ve başka bir alanda asla kullanılmayacağını, verilerin ve katılımcıların kimliklerinin gizli tutulacağını bildirmiştir.

3.1.1.4. Niteliksel Ölçme Aracını Geliştirme

122

3.1.1.4.1. Görüşme Aracını Geliştirme

Bu araştırmanın görüşme aracını eposta görüşmeleri oluşturmaktadır. Sözü edilen bu yolla yapılan araştırmalar, birbirinden farklı hedef kitlelerden veri toplamak için önemli bir seçenek sunmakta (Oppermann, 1995: 33) ve postalama ve telefon masrafları ortadan kalktığından ve verilerin tek tek elle girilmesi söz konusu olmadığından maliyet de oldukça düşük olmaktadır (Gaddis, 2001: 594). Oppermann, (1995), yaptığı bir araştırmasında, eposta araştırmalarını geleneksel yöntemlerle yapılan araştırmalarla kıyaslamıştır. Sözü edilen bu araştırmaya göre eposta araştırmalarında anketlerin yanıtlanma oranının daha yüksek olduğu ve yanıtlama süresinin de öteki araştırmalara oranla daha hızlı olduğu görülmüştür.

Araştırmacı, katılımcılara araştırılan konu ile ilgili ne tür sorular sorulabileceğini alanyazın taramasına dayalı olarak belirlemiştir. Daha sonra hazırlanan bu görüşme soruları alanla ilgili olan alan uzmanına okutulmuş, soruların anlaşılır ve açık bir dille ifade edilip edilmediği belirlemiş, anlaşılmayan sorular uzman tarafından düzeltilmiş ve görüşme sorularına ilişkin gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra, görüşme sorularına son şekli vermiştir (Ek1).

Bu çalışmada, niteliksel araştırma yöntemi ile hazırlanan sorular ile Internet ortamında halkla ilişkiler süreci (araştırma, planlama, uygulama ve değerlendirme) (Hurme, 2001 ve White and Raman, 1999), Web sitesinin oluşturulmasına katkı sağlayan kişilerin görüşlerine dayanılarak (Web sitesi karar mekanizmaları) belirlenmeye çalışılmıştır.

Görüşme sorularının anlaşılırlığını ve araştırmanın geçerliği ve güvenirliğini artırmak için görüşme soruları bu alanda görev yapan iki Web sitesi karar mekanizmasına (kurumun halkla ilişkiler sorumlusu) sorulmuştur. Gelen yanıtlar doğrultusunda, görüşme sorularına son şekli verilmiş ve soruların sırayla sorulması kararlaştırılmıştır. Araştırmacı tüm katılımcılara aynı soruları aynı sırada sormuştur. Ancak; bazı katılımcılar bazı sorulara çok kısa yanıtlar vermişler ya da hiç yanıtlamamışlardır.