• Sonuç bulunamadı

Moorhouse (2002) tarafından liderin ve örgütün etik değerlerinin belirlenmesine yönelik yürütülen çalışma sonucunda örgütün beş, liderin yedi temel değere sahip olması gerektiği ortaya çıkmıştır. Bir örgütün etik olarak nitelendirilebilmesi için güvenirlik, dürüstlük, adillik, yüksek ahlaki normlara uygunluk ve amaç-araç dengesinin örgüt kültürünün yerleşmiş bir parçası olması gerektiği belirlenmiştir. Benzer şekilde etik liderde bulunması gereken nitelikler ise; örnek olma, güven atmosferi yaratma, dürüstlük, katılımcılığı teşvik etme, ekip çalışması yapma, etkili iletişim becerilerini kullanabilme ve vizyon sahibi olma olarak tespit edilmiştir.

Turhan (2007) ortaöğretim kurumu yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının öğretmenlerin sosyal adalet algısını ne şekilde etkilediğini araştırmıştır. Araştırma sonucunda etik liderlik tarzının örgütsel adalet algısının önemli bir belirleyicisi olduğu tespit edilmiştir. Yöneticilerin etik liderlik tarzını benimsemeleri çalışanlardaki örgütsel adalet algısını doğru orantılı şekilde yükseltmektedir.

Öcel (2009) üretim karşıtı iş davranışlarını ölçmek için kullanılan soru formunu Türkçeye uyarlamak için bir çalışma yapmıştır. Araştırmacı tarafından yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmaları sonucunda ölçeğin kullanılabilir psikometrik özelliklere sahip olduğu belirlenmiştir. Orijinalindan farklı olarak dört faktörlü bir yapı elde eden araştırmacıya göre faktörler kötüye kullanma, çalma, geri çekilme ve sabotaj olarak isimlendirilmiştir.

Uğurlu (2009) öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarının yükseltilmesinde etik liderlik tarzının etkisini araştırmıştır. Hatay ilinde görev yapan öğretmenler örnekleminde yapılan araştırma sonuçları etik liderliğin örgütsel bağlılık üzerindeki doğrudan pozitif etkisinin yanı sıra etik liderliğin örgütsel adalet algısı üzerindeki olumlu etkisinden kaynaklanan dolaylı etkilerin de söz konusu olduğunu ortaya koymuştur.

Van den Akker ve arkadaşları (2009) 16 farklı ülkeden 500’e yakın katılımcı ile yaptıkları anket çalışmasında etik lider ile asta oluşan güven duygusu arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkide astların etik beklentilerinin karşılanmasının oynadığı rolü araştırmıştır. Etik liderliğin rol model olma, ödüllendirme ve cezalandırma ile etik ve değerler konusunda iletişim olmak üzere üç boyutlu olarak ele alındığı çalışmada; katılımcıların üçte biri liderin söylediği ile yaptığının tutarlı olduğunu, liderin hem kişisel hem de profesyonel olarak etik değerlere uygun ilişki kurduğunu, etik kurallara uygun davrananların ödüllendirildiğini, etik olsun olmasın liderlerin sonuca ulaşılmasına önem verdiğini, iletişim kurarken sadece nasıl yapılması gerektiği yönünde davrandığını ve şeffaflığı teşvik ettiğini ortaya koymuştur. Yapılan regresyon analizi sonucunda liderin etik davranışlarının astlarda güven uyandırdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Helvacı (2010) tarafından ilköğretim okullarında idarecilik yapan okul müdürlerinin etik liderlik seviyeleri öğretmenlere uygulanan bir anket ile çalışılmıştır. Çalışma sonucunda ilköğretim okullarında etik liderliğin etik iklim, iletişimsel liderlik, etik karar verme ve davranışsal etik boyutlarının yüksek seviyede olduğu tespit edilmiştir. Araştırmacı tarafından yüksek olduğu tespit edilen liderlerin etik davranışlara örnek olarak astlar arasında arabozucu olmama, sorumluluk duygusu içerisinde hareket etme, davranışlarının sınırını bilme ve toplumsal değerlere saygı gösterme sıralanabilir. Öte yandan geliştirilmesi gereken etik davranışlar olarak da hatasını kabullenme, astlara hizmetlerinden dolayı minnet duygusu besleme, başarıyı ödüllendirme ve yenilikçi davranışların ortaya çıkması için uygun iklimin oluşturulması tespit edilmiştir.

Mayer ve arkadaşları (2010) etik liderliğin çalışanların uygun olmayan davranışları üzerindeki etkisini ve bu etkileşimde etik iklimin rolünü araştırmıştır. Farklı alanlarda faaliyet gösteren kamu ve özel sektör işletmelerinde çalışan ve liderlerden oluşan bir örneklemde yürütülen çalışma sonucunda; etik liderlik ile uygun olmayan davranışlar arasında ters yönlü bir ilişki bulunduğu, benzer şekilde etik iklim algısı ile uygun olmayan davranışlar arasında da ters yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Yapısal eşitlik modellemesi ile bütüncül bir model içerisinde yapılan aracılık testi sonucunda, etik iklim algısının etik liderlik ile çalışanların uygun olmayan davranışları arasındaki etkileşimde aracılık rolü oynadığı

belirlenmiştir. Çalışma bulguları; liderlerin erdemli bir kişi veya ahlaklı bir yönetici olmalarının etik iklim yaratmalarını kolaylaştırdığını, ancak, çalışanların üzerinde doğrudan etkileri olmadığını ortaya koymaktadır. Oluşturulan bu etik iklim algısı, çalışanların etik koda uygun davranmalarını sağlamaktadır. O halde, çalışanların uygun olmayan davranışlarını ortadan kaldırma yollarından biri, liderlerin “etik” davranmak konusunda eğitilmeleri olabilir (Mayer vd., 2010: 13). Bununla birlikte, örgütün insan kaynakları politikasının şeffaf olması da çalışanların uygun olmayan davranışlarını azaltıcı bir etki yapacaktır.

Cemaloğlu ve Kılınç (2012) ilköğretim okullarındaki idarecilerin etik liderlik davranışlarının öğretmenlerin güven ve yıldırma algısındaki rolünü araştırmıştır. Çalışmada yöneticilerin etik liderlik davranışlarının çalışanların örgütsel güven algılarını pozitif yönde ve yıldırma algılarını negatif yönde etkilediği belirlenmiştir.

Gülcan ve arkadaşları (2012) ilköğretim öğretmenleri örnekleminde okul müdürlerinin etik liderlik davranışlarını incelemiştir. Araştırma sonuçları okul müdürlerinin etik karar verme ve davranışsal etik konularında iletişimsel etiğe göre daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur. Astların etik liderlik algıları cinsiyete ve medeni duruma göre farklılaşmazken; kıdeme, mezun olunan bölüme ve branşa göre farklılaşmaktadır. Kıdem bazında davranışsal etik liderlik algısının normal dağılım eğrisi gösterdiği, başlangıçta kıdemin artmasıyla beklentinin de arttığı, ancak zamanla tekrar azaldığı tespit edilmiştir. Etik karar verme konusunda ise daha kıdemsiz olan astların beklentilerinin daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Branş öğretmeni olanların etik iklim algısının sınıf öğretmeni olanlara göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Branş öğretmenlerinin işyükünün fazla olmayışının, daha otonom ve rahat çalışma ortamına sahip olmalarının bu konuda belirleyici olabileceği belirtilmiştir. Diğer yandan, eğitim fakültesi mezunu öğretmenlerin davranışsal etik algılarının daha yüksek olduğu bulunmuştur.

Johnson ve arkadaşları (2012) etik liderlik ile örgütsel güven, örgütsel çıktıların tatmini ve örgütsel etkililik arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Araştırma sonucunda etik liderliğin örgütsel güven ile doğru orantılı olduğu ortaya koyulmuştur. Liderin etik olduğuna inanan çalışanların örgütsel çıktılara ilişkin tatmin seviyelerinin yüksek olduğu ve bu çalışanlar tarafından örgütün etkililiğinin

de olumlu algılandığı araştırmanın diğer sonuçları arasındadır. Araştırmada tespit edilen bir diğer konu da alt kademe yöneticilerin üst kademe yöneticilere kıyasla daha etik davrandıkları yönündedir.

Uğurlu (2012) ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin yöneticilerin etik davranışlarına ilişkin algılarını ölçmeye yönelik bir araştırma yapmıştır. Araştırma, öğretmenlerin algılarına göre, yöneticilerin etik davranış gösterme seviyelerinin yüksek olduğunu göstermektedir. Araştırmada etik liderlik tarzının işgücü verimliliğini artırdığı yönünde bir kısım bulgular da elde edilmiştir.

Uğurlu ve Sincar (2012) etik liderlik ölçeğini geliştirmek maksadıyla ilköğretim okulu öğretmenleri örnekleminde bir çalışma yapmıştır. Analizler sonucunda 24 sorudan oluşan tek boyutlu bir etik liderlik ölçeği elde edilmiştir. Etik liderlik toplumsal kültürden etkilenmesi nedeniyle ölçek geliştirme çalışmaları ayrı bir öneme sahiptir. Bu doğrultuda yapılan çalışma ile literatüre katkı sağlanmıştır.

Yeşiltaş (2012) etik liderliğin örgütsel özdeşleşme üzerindeki etkisini otel işletmelerinden oluşan bir örneklemde araştırmıştır. Araştırma sonucunda etik liderliğin örgütsel özdeşleşmenin temel belirleyicilerinden biri olduğu tespit edilmiştir. Ancak araştırma bulguları etik liderliğin örgütsel özdeşleşme üzerinde doğrudan etkisinden ziyade etik iklimi pozitif yönde etkileyerek örgütsel özdeşleşmeyi artırdığını ortaya koymuştur.

Aykanat (2014) örgütsel adalet ile psikolojik sözleşme ihlali algısı arasındaki etkileşimde etik liderliğin rolünü araştırmıştır. Araştırmada örgütsel adaletin psikolojik sözleşmeyi negatif olarak etkilediği ve bu etkileşimde etik liderliğin aracılık rolü oynadığı belirlenmiştir.

Toytok (2014) tarafından okullarda yapılan araştırma sonucunda etik liderlik algısının cinsiyet, yaş, medeni durum, okul türü ve branş gibi demografik faktörlere göre farklılaşmadığı, etik liderliğin okul kültürünü belirleyen temel faktörlerden biri olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Yang (2014) etik liderliğin çalışanların iyilik hali, iş tatmini ve yaşam tatmini üzerindeki etkisini Çin kültürü bağlamında ele almıştır. Araştırma sonucunda, etik

liderliğin yaşam tatmini üzerindeki etkisinde iş tatmininin aracılık rolü oynadığı, çalışanların iyilik halinin belirlenmesinde etik liderliğin doğrudan etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Diğer bir ifadeyle, liderlerin etik davranışlarının çalışanların sadece iş hayatını değil özel hayatını da olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir.

Madenoğlu ve arkadaşları (2014) tarafından yapılan çalışmada ortaöğretim okullarında yöneticilerin etik davranışları ile çalışanların örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki araştırılmıştır. Araştırma sonucunda etik liderliğin örgütsel bağlılığın belirleyicisi olduğu tespit edilmiştir. Adil ve astları destekleyici davranan liderine güvenen izleyicilerin örgütsel bağlılık düzeyleri artmakta, daha yüksek performans eğilimi göstermektedir.

Alkan (2015) tarafından etik liderlik algısı ölçeği Türkçe’ye uyarlanmış ve geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Saha uygulaması farklı sektörlerde yapılan çalışmada ölçek orijinaline uygun olarak üç faktörlü bir yapı sergilemiştir. Ölçekte etik ve adalet boyutu altı, görevlerin/rollerin açıklığa kavuşturulması boyutu beş ve güç paylaşımı boyutu altı soru ile ölçülmüştür. Keşfedici faktör analizi ile geçerliği sağlanan ölçeğin güvenirlik derecesi oldukça yüksek olarak tespit edilmiştir.

Ayan (2015) bir kamu kuruluşunda çalışanlar örnekleminde etik liderliğin iş performansı, içsel motivasyon ve duyarsızlaşma üzerindeki etkisini araştırmıştır. Araştırma sonucunda etik liderliğin iş performansı ve içsel motivasyonu pozitif, duyarsızlaşmayı ise negatif etkilediği tespit edilmiştir. Etik liderlik tarzının olumlu sonuçlarının daha iyi anlaşılması örgütsel performansı artırıcı olumlu bir etki de yaratabilmektedir.