ESNAF MUAFLIĞINDAN YARARLANAN KADIN SİGORTALILAR

Kanun, belirli işleri, bazı özellikleri yerine getirerek yapan kadınların, isteğe bağlı sigortalı sayılabileceklerini hüküm altına almıştır (SSGSSK. , 5763 sy. K. m. 25 ile eklenen geç. m. 16/2). Buna göre; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin birinci fıkrasının 6. bendinde belirtilen işleri, hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yapanların, bu maddenin yürürlük tarihinden sonra aynı şartlarla bu işleri yaptıkları, Maliye Bakanlığı’nın görüşü alınarak Kurum tarafından belirlenen usul ve esaslara göre tespit edilen kadın isteğe bağlı sigortalılar, bu maddenin yürürlüğe girdiği yıl için 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının on beş katı üzerinden başlanılarak, takip eden her yıl için bir puan arttırılmak suretiyle otuz katını geçmemek üzere malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası primi ödeyeceklerdir.

Gelir vergisinden muaf olmaları nedeniyle bu şekilde asgari kazanç üzerinden prim ödemek isteyen kadın sigortalılar, vergi dairelerinden alacakları yazılarda 193 sayılı Kanun’un 9/I, b. 6 kapsamında sayılan işleri 01.10.2008 tarihinden önce yapmaya başladıklarını ve 01.10.2008 tarihinden sonra da yapmaya devam ettiklerini

235 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu’nun mülga 24. maddesine göre gelir vergisinden muaf olanlardan Esnaf ve Sanatkâr Sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşuna usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar, zorunlu sigortalı addedilmekte idiler.

açıkça belirtmeleri gerekmektedir. GVK.nın 9/I, b. 6236 ise; evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, kırpıntı deriden üretilen mamuller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanları gelir vergisinden muaf tutmuştur. Bu işlerin hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yapılması, isteğe bağlı sigortalı sayılabilmek için koşuldur. Kurumun 2009/5 sayılı Genelgesine göre öngörülen bu hükümden; 506, 1479, 2925, 2926 ve 5434 sayılı Kanunlara göre sigortalı veya iştirakçi olarak tescilleri yapılmış olup, zorunlu sigortalıkları ya da isteğe bağlı sigortalılıkları sona eren ve 01.10.2008 tarihinden önce 506 ve 1479 sayılı Kanunlara tabi olarak isteğe bağlı sigortaya prim ödeyen kadın sigortalılar yararlanacaktır (Gen. , 6.). Şu halde, 01.10.2008 tarihinden önce 506, 1479, 2925, 2926 ve 5434 sayılı Kanunlara göre sigortalı veya iştirakçi olarak tescilleri yapılmış olup, zorunlu sigortalıkları sona ermiş kadın sigortalılardan, 193 sayılı Kanun’un 9/I, (6) numaralı bendinde belirtilen işleri hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yaptıklarını ve 01.10.2008 tarihinden sonra da yapmaya devam ettiklerini vergi dairelerinden alacakları yazı ile belgeleyenler, 5510 sayılı Kanun’a göre asgari kazanç üzerinden prim ödemek suretiyle isteğe bağlı sigortalı olabileceklerdir. Bu durumdaki sigortalıların tespiti, Maliye Bakanlığı’nın görüşü alınmak suretiyle Kurum tarafından belirlenecek usul ve esaslara göre yapılacaktır (SSİY. geç. m. 3/4).

Sözü geçen kadınlar, Kanun’un 4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı olma koşullarını sağlayabilecek niteliklere sahip olmakla birlikte Kanun, bu kişileri isteğe bağlı sigorta kapsamında değerlendirmiştir. Gerçekten, anılan sigortalıların yaptıkları işin getirisi göz önünde bulundurulduğunda, bağımsız çalışan statüsünde olan bir sigortalı ile aynı oranda prim ödemesi düşünülemez. Kanun’un bu sebeple, bu

236

kesimin sigortalılık koşullarını, ödeyecekleri prim oranını ayrı madde ile düzenlemiş olduğu söylenebilecektir.

Kanun’a göre, anılan isteğe bağlı sigortalı kadınlar, geçici 16. maddenin yürürlüğe girdiği yıl237 için, 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının on beş katı üzerinden başlanılarak, takip eden her yıl için bir puan arttırılmak suretiyle otuz katını geçmemek üzere malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası primi ödeyeceklerdir (SSGSSK. geç. m. 16/2). İlk bakışta yukarıdaki hükümden, anılan sigortalıların ne kadar prim ödeyecekleri açıkça anlaşılamamaktadır. Ancak hüküm incelendiğinde: İlgili maddenin yürürlüğe girdiği 2008 yılı için anılan sigortalıların ödeyecekleri aylık malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası primi, prime esas günlük kazanç alt sınırının on beş katı üzerinden; 2008 yılını takip eden her yıl ise, bir gün (Kanun bir puan demiş) arttırılması suretiyle ve bu gün sayısının otuz günü geçmemesi koşuluyla, prime esas günlük kazanç alt sınırı ile çarpımı esas alınarak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası primi ödeyecekleri ortaya çıkmaktadır.

Anılan sigortalılar, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının yanında, genel sağlık sigortası primi de ödeyeceklerdir. İsteğe bağlı sigortalıların prime esas kazanç üzerinden hangi oranda prim ödeyecekleri Kanun’un 52. maddesi ile belirlenmiş iken, esnaf muaflığından yararlanan kadın isteğe bağlı sigortalıların ödeyecekleri prim oranı, ilgili mevzuatta açıkça belirlenmemiştir. Bu sebeple, prim oranlarının saptandığı 81. maddeye göre bir değerlendirme yapılacaktır. Buna göre; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası prim oranı, prime esas kazancın % 20’si oranında olup, bunun % 9’unu sigortalı, % 11’ini ise işveren ödemekle yükümlüdür. Anılan kadın sigortalıların işverenleri olmadığından, % 20’lik oranın tümünü kendileri üstlenecektir.

Genel sağlık sigortası prim oranı; kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tâbi olanlar için 82. maddenin birinci fıkrasına göre hesaplanan prime esas kazancın %

237

12,5’i olup, bu primin % 5'i sigortalı, % 7,5'i ise işveren hissesi olacaktır. Bununla birlikte, sadece genel sağlık sigortalısı olanların ödeyeceği genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın % 12'si oranında olacaktır [SSGSSK. m. 81/I, (f)]. Kanaatimizce, esnaf muaflığından yararlanan kadın sigortalıların, kısa vadeli sigorta kollarına tabi olmamaları ve isteğe bağlı sigortalıların % 12 oranında genel sağlık sigortası primi ödüyor olmaları göz önünde bulundurulduğunda, % 12 oranında genel sağlık sigortası primi ödemeleri gerekecektir. Dolayısıyla anılan kadın sigortalıların prime esas kazançlarına uygulanacak olan prim oranı % 32 olacaktır.

Yukarıda belirtmiş olduğumuz koşulları taşıyan sigortalı kadın, 2009 yılında, prime esas günlük kazanç alt sınırının on altı katı, 2023 ve sonraki yıllarda otuz katı oranında prim ödeyeceklerdir238. Prime esas günlük kazanç alt sınırı 82. maddeye göre asgari ücretin otuzda biri olarak belirlenmektedir. 01.01.2010 – 30.06.2010 tarihleri arasında günlük kazanç alt sınırı 24,30 TL olup, 01.07.2010 – 31.12.2010 tarihleri arasında bu oran 25, 35 TL olarak belirlenmiştir239.

Kurumun 2009/5 sayılı Genelgesine göre, gelir vergisinden muaf olmaları nedeniyle isteğe bağlı sigortaya devam eden söz konusu kadın sigortalıların bu durumlarının devam edip etmediği hususu, Kurum kontrol memurları tarafından araştırılacaktır (Gen. 6.). 238 Şakar, Uygulama, s. 116. 239 Bkz. SGK. Pratik Bilgiler: http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/!ut/p/c1/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os_gAS- PAAE8TIwN_T38LA6MwNwuzMFMXI- 8QE6B8JJK8u7unq4GRsVeok6FTsKFzsAFJui3cPMyBug1DjVxdjA0N3I0I6PbzyM9N1S_IDY0od1 RUBAAZXlEw/dl2/d1/L2dJQSEvUUt3QS9ZQnB3LzZfUDkzUVBJNDIwT0U0NTBJMEY3UFNIM jFHNjQ!/. Buna göre, 2010 yılı için prim ödeyecek olan bir kadın sigortalı: 01.01.2010 - 30.06.2010 tarihleri arasında aylık 24,30 x 17 = 413.01 TL x % 32 = 132,192 TL; 01.07.2010 - 31.12.2010 tarihleri arasında ise, 25,35 x 17 = 430,95 TL x % 32 = 137,904 TL prim ödeyecektir.