1.3.1. Esbank'ýn Yakýn Ýzleme Kapsamýna Alýnmasý
Esbank 1994 yýlýna kadar önemli bir mali sorun yaþamamýþ ancak 1994 yýlýnýn ilk yarýsýnda yaþanan ekonomik krizden olumsuz etkilenmiþtir.
BYM'nin 17 Ekim 1994 tarihli raporunda, Nisan 1994 krizinin Banka mali yapýsý üzerinde yarattýðý tahribat açýk bir þekilde ortaya konulmuþtur. Anýlan raporda, bilânçonun reel anlamda küçüldüðü, özkaynaklarýnýn tahrip olduðu, likidite gücünün gerilediði, aktif kalitesinin düþtüðü, kaynak maliyeti artarken vade yapýsýnýn kýsaldýðý, bilânço dýþý risklerin önemli bir büyüklüðe ulaþtýðý ve maliyet-getiri dengesinin bozularak dönem zararýna maruz kaldýðý, Bankanýn 1994 yýlý ortasýndan itibaren gerçekleþtirdiði sermaye artýrýmlarýna raðmen özkaynak rasyolarýnýn kötüleþmesinin önüne geçilemediði belirlenmiþtir.
Krediler portföyündeki donuklaþmanýn artmasý ve faiz tahsilatlarýnýn yeterli ölçüde yapýlamamasý sonucu krediye dönüþen faiz ve benzeri alacaklarýn Banka tarafýndan fonlanmak zorunda kalýnmasý, Bankanýn özkaynak yetersizliði sorununun 1995 yýlýnda da devam etmesine yol açmýþtýr. Bunun sonucunda Bankanýn sermaye yeterliliði rasyosu, 1994 yýlýnda olduðu gibi 1995 yýlýnda da negatif olarak gerçekleþmiþtir. Bu dönemde yurt dýþý muhabir bankalara yapýlan depolar aracýlýðýyla kredi kullandýrýmý sürmüþ ve 1995 yýlý sonu itibarýyla dönem zararý 5,5 milyon YTL'ye ve gerekli özkaynak ihtiyacý ise 8,8 milyon YTL'ye ulaþmýþtýr.
1994 krizinin olumsuz etkilerinin bir türlü giderilememesi üzerine Esbank, 15 Aðustos 1995 tarihinde 3182 Sayýlý Kanunun 64/1 maddesine istinaden yakýn izleme kapsamýna alýnmýþtýr. Bankanýn yakýn izleme kapsamýna alýnmasýný gerektiren nedenler ana hatlarýyla aþaðýda verilmiþtir:
Likidite gücünün zayýflamasý,
Oluþan zarar nedeniyle özkaynaklarýn tamamen kaybedilmesi, Sermaye yeterliliði rasyosunun negatif olmasý,
Kredi portföyünün donuklaþmasý,
Sorunlu krediler ve yurt dýþý depolar yoluyla kullandýrýlan uzun vadeli krediler ve iþtirak yatýrýmlarý nedeniyle aktifin donuklaþmasý.
!
!
!
!
!
Krizin etkilerinin hafiflediði 1996 yýlýnýn olumlu ekonomik konjonktürüne raðmen, Banka mali bünyesi saðlýklý bir yapýya kavuþturulamamýþtýr. Sermaye ihtiyacý gerekli miktarda karþýlanamayan Esbank'ýn 1996 yýlý sonunda dönem zararý 5,6 milyon YTL, birikmiþ zararý 9,7 milyon YTL, sermaye yeterliliði rasyosunun tutturulabilmesi için gerekli olan özkaynak tutarý ise 11,7 milyon YTL olarak gerçekleþmiþtir.
Yakýn izleme tarihi olan 15 Aðustos 1995 tarihinde, Bankanýn donuk nitelikteki kredilerinin yüzde 39'unu oluþturan KÝT kredileri, 1996 yýlýnda Özelleþtirme Ýdaresi tarafýndan üstlenilmiþtir. Ancak KÝT kredilerine piyasa faiz oranlarýna göre çok daha düþük olan TCMB reeskont faiz oranlarý uygulanmýþ, 4,5 milyon YTL'den fazla bir kýsmý silinmiþ ve 2-3 yýl vadeli gelir ortaklýðý senetleriyle ödenmiþtir. Bu durum Bankanýn mali durumunu daha da bozmuþtur.
1997 yýlýnda Banka mali bünyesindeki kötü gidiþ, ivme kazanmýþtýr. 31 Aralýk 1997 tarihi itibarýyla Bankanýn birikmiþ zararlarý toplamý 24,2 milyon YTL'ye yükselmiþtir. Bankanýn saðlýklý bir mali yapýya kavuþmasýný saðlayacak nakit sermaye ihtiyacý ise yaklaþýk 30 milyon YTL olarak hesaplanmýþtýr. Bu dönemde Bankanýn, iþtiraki Esbank A.G. ile olan fiduciary iþlemleri de dikkat çekici boyutlardadýr. Esbank A.G.'ye yapýlan depolar karþýlýðý yurt içinde yerleþik firmalara kullandýrýlan krediler 21 milyon YTL'ye, Gruba kullandýrýlan nakdi krediler ise 25 milyon YTL'ye ulaþmýþtýr.
BYM'nin; Zeytinoðlu Grubu riskinin, Bankanýn birikmiþ zararýnýn ve özkaynak gereksiniminin, her geçen gün arttýðýna yönelik tespitlerinden hareketle Hazine tarafýndan yakýn izleme döneminde; sermaye artýrýmý ile kaynak maliyeti, kredi, duran varlýk ve muhasebe politikalarý konularýnda Banka yönetimine muhtelif talimatlar verilmiþtir. Bu talimatlar ana baþlýklar itibarýyla aþaðýda özetlenmiþtir:
!
!
!
!
!
Banka sermayesinin nakden artýrýlmasý,
Gerekli olmayan taþýnmazlar ile zarar eden iþtiraklerin elden çýkarýlmasý, yeni iþtirak edinilmemesi,
Fiduciary iþlemlere son verilmesi,
Kredilerde ve diðer plasman alanlarýnda saðlamlýk, seyyaliyet ve verimlilik ilkelerine dikkat edilmesi,
Karþýlýklar Kararnamesinin gereði sorunlu kredilerle ilgili takibe geçilmesi
ve bunlarýn takip hesaplarýna aktarýlmasý, sorunlu kredilerin tahsiline önem ve öncelik verilmesi,
Kaynak maliyetlerinin düþürülmesi,
Döviz pozisyonu açýðýnda yasal asgari limitlerin aþýlmamasý,
Gelir-gider dengesinin saðlanmasýna yönelik çaba gösterilmesi ve bu hesaplarý olduðundan farklý göstermeye yönelik uygulamalardan kaçýnýlmasý,
Gider kalemlerinin kontrol altýna alýnmasý,
Bireysel ve hizmet bankacýlýðý alanlarýnda daha etkin olunmasý.
!
!
!
!
!
1.3.2. Bankanýn Fona Devrinin Önerilmesi
Esbank'ýn mali bünye zafiyeti, Nisan 1994 krizinden itibaren artarak devam etmiþtir. Banka 15 Aðustos 1995 tarihinde yakýn izleme kapsamýna alýnmýþ, ancak bu önlem de Bankanýn mali bünye zafiyetine iliþkin olumsuz gidiþi deðiþtirememiþtir.
Mali bünye sorunlarýnýn çözümü konusunda 1998 yýlýnda da olumlu bir performans gösteremeyen Esbank, kritik bir noktaya gelmiþtir. TCMB yükümlülükleri üzerinden verilen tüm kamu desteðine raðmen, son 3 yýlda 45 kat artarak 111 milyon YTL'ye ulaþan Zeytinoðlu Grubunun nakit risklerinin de etkisiyle 1998 yýl sonu itibarýyla Bankanýn birikmiþ zararý 136 milyon YTL'ye, baðlý deðerler ve masraf-zarar kalemleri ise Banka aktifinin yüzde 32'sine ulaþmýþtýr.
Bankanýn mali bünyesindeki bozulma 1999 yýlýnda da devam etmiþ, özkaynak açýðý ve birikmiþ zarar ciddi boyutlara ulaþmýþtýr. Bankanýn mali bünyesindeki zafiyet, yapýlan uyarýlara ve alýnmasý istenen pek çok tedbire raðmen, özellikle krediler portföyündeki olumsuzluðun giderilememesi, gelir- gider dengesinin kurulamamasý ve Bankayý saðlýklý bir yapýya kavuþturacak miktarda gerekli sermayenin yeterli ölçüde ve zamanýnda saðlanamamasý sonucunda artmýþ ve Bankanýn mali bünyesi onarýlamayacak ölçüde bozulmuþtur.
Bu þartlar altýnda, Devlet Bakanlýðýnýn Haziran 1997 Ocak 1999 dönemindeki muhtelif olurlarý ile 3182 Sayýlý Kanunun 64. maddesi uyarýnca Esbank'a kamu desteði saðlanmýþtýr. Bu kapsamda önce munzam karþýlýk ve disponibilite yükümlülükleri serbest býrakýlmýþ ve bu suretle serbest kalan tutarlar DÝBS'e
yatýrýlarak, TCMB nezdinde emanet hesaplarda tutulmuþ, daha sonra söz konusu tutarlar, Bankanýn acil likidite ihtiyaçlarýnda kullandýrýlmak üzere kontrollü olarak serbest býrakýlarak Bankaya iade edilmiþtir.
Serbest býrakýlan ve böylece gelir getirir hale dönüþtürülen mevduat munzam karþýlýklarý ile disponibilite yükümlülüklerine iliþkin geliþmeler Tablo 2'de gösterilmiþtir.
TCMB YÜKÜMLÜLÜKLERÝ TUTAR
TABLO 2:MUNZAM KARÞILIK ÝADELERÝ VE DÝSPONÝBÝLÝTE ÇEKÝLÝÞLERÝ
Mevduat Munzam Ýadeleri Ýade (TP) Mevduat Dýþý TP Pasif Hesaplar
Mevduat Dýþý YP Pasif Hesaplar Pozisyon Aþýmý
Bu dönemde Bankanýn Fona devri BYM tarafýndan önerilmiþ ve bu öneri aþaðýdaki tespitlerle gerekçelendirilmiþtir:
Zeytinoðlu Grubunun toplam nakdi riski artmýþtýr.
Esbank A.G. nezdinde tutulan depolarýn önemli bir kýsmý karþýlýklý (back to back) krediler yoluyla Zeytinoðlu Grubuna kullandýrýlmýþtýr.
Yurt dýþý bankalar hesabýnda bulunan tutarýn tamamý fiduciary ve karþýlýklý (back to back) iþlemlerden oluþmuþtur.
35 milyon YTL'lik sermaye artýrýmý nakit giriþi yapýlmadan gerçekleþtirilmiþtir.
Artan Banka zararý özkaynaklarý aþarak yabancý kaynaklara sirayet etmiþtir.
Grup firmalarýnýn yapýsýndaki bozukluk, Bankanýn mali bünyesini de etkilemiþtir.
Toplam mevduat tutarý gerilemiþ, çeþitli piyasalardaki borçlanmalar ve kaynak maliyeti artmýþtýr.
Kullanýlabilir likit varlýklar azalmýþtýr.
Aktifin donuklaþmasýnýn sonucu olarak, Bankanýn kýsa vadeli borç ödeme gücü azalmýþtýr.
Açýk pozisyon, Bankayý yüksek miktarda kur riskine maruz býrakmýþtýr.
Esbank'ýn Fona devri öncesinde 4389 Sayýlý Kanunda, 4491 Sayýlý Kanun ile bir takým deðiþiklikler yapýlmýþtýr.
Buna göre BDDK faaliyete geçinceye kadar ilgili Bakana ait bulunan, “4389 Sayýlý Kanunun 14. maddesi çerçevesinde bankalarla ilgili karar alma” yetkisi 19 Aralýk 1999 tarihinde Bakanlar Kuruluna verilmiþtir.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
1.4. ESBANK'IN FONA DEVREDÝLMESÝ