Elektronik Dergilerin Üniversite ve Topluma Etkileri

Türkiye’de akademik dergiler genel olarak akademik kurumlar ve akademik personel tarafından oluşturulmaktadır. Dergiler, akademik personel tarafından hem kullanılmakta hem de bu kişilerce üretilmektedir. Makale yazarlarının yaklaşık %70’i üniversitelerde çalışan personelden oluşmaktadır (Mabe, 2007, s. 58). 2000 yılından itibaren yayınevleri ve üniversiteler elektronik dergi yayınlanmasında etkin rol almaya başlamıştır. Özellikle çoğu üniversite yayınladıkları dergileri açık erişim olarak herkese sunmaktadır. Elektronik dergilerin üniversite eğitiminde etkili bir sistemin oluşturulmasında önemli araçlar olduğu görülmüştür. Dergilerde yer alan makalelerin animasyonlar, grafikler, ses dosyaları, simülasyonlar, öz, hiperlinkler ve metinlerin seslendirilmesi gibi unsurlarla desteklenmesi ile elektronik dergiler, eğitim ve öğretimde daha verimli bir fırsat sağlamıştır. Eğitimde dijital teknolojinin kullanılması ile eğitim anlayışı değişerek yeni roller geliştirilmiştir. Bilgi teknolojileri yükseköğretimin her safhasını desteklemektedir. Bilgisayar ve bilgisayar teknolojilerine dayalı bilgi kaynakları eğitim sisteminin vazgeçilmezi olmuştur.

98

Dergiler, kitaplardan farklı olarak güncel bilgileri, en yeni bilimsel çalışmaları kapsayan güncel bilgi kaynaklarıdır. Elektronik olarak yayınlan bu dergiler benzersiz bazı özellikler sunabilmektedir:

 Metin içi arama

 Küresel erişim

 En güncel bilgi

 İçeriğin esnek kullanımı

Elektronik formattaki bir dergi aynı zamanda basılı olarak yayınlanmış olsa bile araştırmacılar elektronik baskısına basılıdan haftalarca önceden ulaşma fırsatını yakalar. Kullanıcılar dergilerdeki makalelere çok daha kısa sürede erişebilirler.

Araştırmacıların herhangi bir dergi makalesinin basılı bir kopyasını elde etmek için beklemelerine gerek yoktur. Kullanıcılar nerede olursalar olsunlar dergi içeriklerine bilgisayar ortamında ulaşabilir.

Grafik-9’a göre Türkiye’de 2,4 milyon kişi dergileri düzenli kullanmaktadır.

Abonelik gerektiren bu dergilere genel olarak üniversite kütüphaneleri aracılığı ile ulaşılmaktadır. Elektronik dergiler ya tek tek ya da veri tabanları kapsamında alınmaktadır. Böylece elektronik dergi aboneliği ile dergilerin ne kadar kullanıldığı çok etkili bir şekilde ölçülebilir. Fazla kullanılan dergilerin dermede tutulması az kullanılanların çıkarılması ile bütçe daha verimli kullanılabilmektedir. Böylece akademik çalışmalara gerekli kaynak sağlamada uygun politika izlenebilir. Akademik dergiler dışında bilim ve teknoloji, çocuk, hobi, iş dünyası, kadın ve erkek, kültür, otomobil, seyahat, spor ve sağlık konularında yayınlan elektronik dergilerin sayısı her yıl artmaktadır. Bu dergiler toplumda her kesim insan tarafından kullanılmaktadır.

Bireysel abonelikle birlikte farklı dergilerin bulunduğu veri tabanlarına abonelik mümkündür. Türkiye’deki üniversite kütüphaneleri genel olarak bütçelerinin önemli bir kısmını veri tabanlarına ayırmaktadır ve veri tabanlarının geneli de elektronik dergi içermektedir.

99 IV. BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER

İnternet ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler sonucu dünyada internet yaşamın her alanında kullanılmaya başlamış ve bilginin toplumsallaşmasında önemli araçlardan biri haline gelmiştir. İnternet sayesinde özellikle 2000’li yıllardan sonra basılı yayın sistemi ve ürünleri elektroniğe dönüşmeye başlamıştır. Basılı yayınların zamanla elektronik yayına dönüşmesi toplumsal değişim sürecini hızlandırmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin hayatın her alanında kullanılması sonucu toplumun bilgiye erişimi kolaylaşmış ve bilgiye erişimin önündeki engeller azalmıştır. İnternet bilgiye erişim zamanını kısaltmış ve insanlara kısa sürede harekete geçme özgürlüğü vermiştir. Elektronik yayınlar, Johann Gutenberg’den günümüze basın ve yayın alanında hâkim olan anlayışı kökten değiştirmiştir. Elektronik yayınlar sayesinde bireyler bilim ve kültür alanındaki bilgi kaynaklarına zamandan ve mekândan bağımsız olarak kısa sürede ulaşma fırsatı bulmuş, bu da bireylere dünyayı tanıma ve anlama yolunda büyük fırsatlar sağlamıştır. Elektronik kaynaklar geleceğin bilgi kaynakları olacaktır. Böylece yer, depo, özel şartlar, sayfaların yıpranması ve erişim sorunlarından kurtulup aranan her şeyin internet ortamında bulunmasına fırsat sunacaktır. Türkiye’de elektronik yayıncılık yapan kurum ve kuruluşların sayısı artmaya başlamıştır. Tüketiciler basılı kaynaklara göre daha düşük fiyatlarda elektronik kaynak satın alabilmektedir. Ayrıca elektronik kaynaklardan aynı anda çok sayıda kişi yararlanabilmektedir.

Bu çalışmada internetin Türkiye’de ilk kullanılmaya başlandığı 12 Nisan 1993’ten günümüze elektronik yayınların kullanılması ve üretilmesi ile bilginin toplumsallaşmasında elektronik yayınların etkilerini, toplumda ve kütüphanelerde yansımasını ortaya koymak amaçlanmış, elektronik yayıncılığın Türkiye’de gelişmesi için çözüm yolları saptanmıştır.

Bu çalışmada Türkiye’de elektronik yayınların gelişimi tarihi ve betimle yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Literatür taraması ile birincil ve ikincil kaynaklar taranıp veriler toplanmış, görüşme ve istatistiki verilerle elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Elektronik kaynaklar, bilgisayar teknolojilerinin gelişmesi, akıllı

100

telefonların kullanılması ve tabletlerin ortaya çıkması ile güncel bilgiye en hızlı şekilde ulaşmak için kullanılan birincil kaynak olmuştur. Türkiye’de basılı kaynaklarda daha fazla kullanıldığı ve okuyucu davranışlarında bilgiye erişimde köklü değişiklerin olduğu istatistiki verilerle kanıtlanmıştır.

Yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlar/bulgular aşağıda sıralanmıştır:

1. İnternet, dünyanın her noktasında geniş kitleler tarafından kullanılmaktadır. İletişim teknolojilerinin ucuzlaması, internet kullanıcılarına cazip hizmetlerin sunulması sonucu kullanıcı sayısı artmış, dünyanın her noktasında köylere kadar internet erişmiştir. İnternet sayesinde insanlar dünyadaki gelişmeleri anında öğrenebilmektedir. Grafik-3’e göre 2005 yılında dünyada 1 milyar internet kullanıcısı varken aynı grafik verilerine göre 2016 yılında internet kullanıcısı sayısı 3,5 milyar olmuştur. Veriler dünya nüfusunun yarısının düzenli internet kullandığını göstermektedir. Grafik-4 verilerine göre Türkiye’de 2013’te 36 milyon internet kullanıcısı varken 2017’de bu sayı 50 milyona ulaşmıştır. 2019’da ise kullanıcı sayısının 56 milyon olması beklenmektedir. Grafik-4’e göre Türkiye’de yıllara göre internet kullanıcı sayısında düzenli bir artış gözlenmektedir. İnternet kullanıcılarının sayısı arttıkça elektronik kaynak kullanıcısı sayısı da artmaktadır.

2. İletişim teknolojileri sayesinde elektronik kaynakların kullanılması insan davranışlarını değiştirmiştir. Bu değişiklikler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

 Kullanıcılar kütüphanenin fiziksel yapısına ve olanaklarına daha az bağlı kalmışlardır.

 Daha fazla elektronik kaynağa yönelmişlerdir.

 Elektronik kaynaklar sayesinde bilgiye kolay ve anında erişim düşüncesi okuyucuları sürekli olarak elektronik kaynaklara yönlendirmektedir.

 Okuyucular elektronik kaynaklara kendi bilgisayarları üzerinden ulaşmayı tercih etmekte, kaynaklara ya anında erişmek ya da yararlanmayı düşünmedikleri kaynaktan anında vazgeçmeyi tercih etmektedirler.

 Standart ve kaliteli ürünlere kolayca erişim bireylere çalışmalarında memnuniyet sağlamıştır.

101

3. Basılı kaynakları kullanmak belli bir teknik beceri gerektirmediği halde elektronik kaynakları kullanmak bilgisayar, internet ve iletişim teknikleri kullanma kabiliyetini zorunlu hale getirmiştir. Aynı zamanda bilgi merkezleri teknolojik değişikliklere ayak uydurmak zorunda kalmış, elektronik bilgi kayaklarından yaralanmak için teknolojik olarak yenilenmeye ve kalifiye elaman yetiştirme çalışmalarına başlamıştır. Veri tabanı temsilcileri Türkiye’de yeni veri tabanları tanıtımları yapmak, abonelerini bilgilendirmek, kütüphaneleri yeni gelişmeler hakkında bilgilendirmek amacıyla dünyanın farklı noktalarında binlerce kişiye internet üzerinde aynı anda webinar eğitimleri ve kurumsal eğitimler vermektedir.

4. Elektronik kaynakların avantajları basılı kaynaklara göre daha fazladır. Başta akademik çevreler ve toplumun geniş bir kesimi tarafından elektronik kaynakların yoğun biçimde kullanıldığını birçok nedene bağlı olarak göz önüne sermektedir.

Elektronik kaynaklar hakkında yapılan araştırmalarda elde edilen bu ana nedenleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Her zaman her yerde erişim: Güvenli bir internet bağlantısı sayesinde her yerde bilgiye kısa sürede erişmek mümkündür. Bu özellik uzaktan eğitim için oldukça yararlıdır. Eğitim alan öğrenciler ve eğitim veren personel aradığı kaynağı bulmak için kütüphaneye gelmek zorunda kalmaz. Bireyler elektronik kaynaklara evinde ya da dünyanın herhangi bir noktasında erişebilir. Özellikle akademik personel, ofisinden uzakta iken, yurtdışı serhatlerini yaparken bile elektronik kaynaklara ulaşabilir. Bu nedenlere bağlı olarak elektronik kaynaklar bilgiye erişimde büyük yarar sağlamaktadır.

 Fiziksel yer tasarrufu: Dar mekânlar bireyler ve bilgi merkezleri için önemli problemlerden birisidir. Sürekli artan derme ve kişisel kitaplıklardaki raf ve yer sorunu, elektronik kaynaklar aracılığı ile ortadan kalkmıştır. Yani binlerce kitaba bir bilgisayarla ulaşmak mümkün hale gelmiştir. Özellikle bilgi merkezleri için sınırlı yerler ve yoğun raflar

102

kaynaklara ulaşmada büyük problemdir. Çalışmamız göstermektedir ki bu problemin en köklü çözümü elektronik kaynaklardır.

 Tam metin arama: Elektronik kaynaklarda bulunan tam metin arama bireyler için çok yararlı bir özelliktir. Okuyucular metin içinde ilgili kısmı kısa sürede arayıp bulabilir. Basılı bir eserde ilgili alanı bulmak için metnin tamamını okumak gerektirdiği halde elektronik kaynaklarda metin içi arama ile okuyucunun ilgilendiği alan saniyeler içinde bulunmaktadır. Bu özellik sayesinde okuyucu zamanını daha verimli kullanmaktadır.

 Zenginleştirilmiş metin: Elektronik kaynaklar medya araçları ile desteklenmektedir. Metinler grafikler, videolar, haritalar, ses dosyaları ve hypertext aracılığı ile daha verimli hale getirilmiştir. Bu özellikler sayesinde metinlerin sunduğu bilgilerin daha etkili öğrenilmesi kolaylaşmaktadır. Metinlerin boyut ve ölçütlerinin değiştirilebilme özelliği de görme sorunu yaşayanlar için önemli bir özelliktir.

5. Dünyada internet ve iletişim teknolojilerin gelişmesi ve maliyetlerinin makul seviyelerde olması soncunda iletişim teknolojileri ve internetin kullanımı dünya genelinde yaygınlaşmıştır. Eğitim ve öğretimin her alanında internet kullanılmaya başlanmıştır. Dünyaca ünlü gazeteler, dergiler, kitapevleri internet sayfaları oluşturarak elektronik kaynakları tam metin olarak internet ortamında abonelerine sunmaya ve bireylere satmaya başlamıştır. Böylece bilgiye ihtiyaç duyan toplumun geniş kesimleri, kısa sürede bilgi kaynaklarına ulaşma imkânı bulmuştur. Yayıncılar da kargo, gümrük, kaynağın kaybolması ve yıpranma gibi birçok sorundan kurtulmuştur. Dünyaca ünlü Elesevier, Wiley, Oxford, Sage, IOP gibi yayıncı/veri tabanı sağlayıcılar da ürünlerini elektronik ortamda sunmaya başlamışlardır. Dünya genelinde elektronik kaynak kullanımı artmaya başlamıştır. Grafik-7’ye göre 2013’te dünyada üretilen kitapların %13’u elektroniktir. Bu oranın 2018 sonunda %25 olması beklenmektedir. Elektronik kaynakların avantajlarından dolayı elektronik kaynak kullanımının artacağı görülmektedir. Grafik-1’e göre dünya genelinde 2015’te elektronik kaynaklardan 13.971 milyar $, 2017’de 16.604 milyar $ gelir elde

103

edilmiştir. Her yıl dünya genelinde elektronik kaynak kullanıcıları da düzenli olarak artmıştır. Grafik-2’ye göre 2015’te dünya genelinde 483 milyon elektronik kaynak kullanıcısı varken, 2016’da 419 milyon, 2017’de 552 milyon kullanıcıya ulaşmıştır.

Grafik-2’ye göre 2021 yılında dünya genelinde elektronik kaynak kullanıcısının 650 milyon olması tahmin edilmektedir.⁴

Garfik-8’e göre elektronik yayıncılıkta Türkiye’de elde edilen gelir 2016’de 45 milyon $ iken 2017’de 51 milyon dolarla dünya ülkeleri arasında 32. sıradadır.

Elektronik kaynaklardan elde edilen gelir Türkiye’de satılan bütün yerli ve yabancı elektronik kaynakları kapsamaktadır. Takip eden yıllarda elektronik yayıncılığa yatırımın artarak devam etmesi beklenmektedir. Grafik-9’a göre Türkiye’de 4,3 milyon elektronik kaynak kullanıcısı vardır. En fazla kullanılan elektronik kaynak türü elektronik kitaplardır. İkinci sırada elektronik dergiler gelmektedir. Gelişmiş Avrupa ülkeleri ile Türkiye karşılaştırıldığında Türkiye’de elektronik kaynaklardan yararlanan kullanıcı sayısı azdır. Grafik-10’a göre Almanya’da elektronik kaynak kullanıcısı, 8 milyon kişi ile Türkiye’deki oranın 2 katıdır.

6. Türkiye’de 1995’ten sonra basılı gazeteler internet ortamında yayınlanmaya başlamıştır. Ulusal gazetelerin birçoğu 1995’ten sonra internetten yararlanmaya ve web sayfası edinmeye başlamıştır. Türkiye’de 1995’te internette ilk gazetenin yayınlanması sonrasında, takip eden yıllarda Milliyet, Hürriyet ve Sabah gibi büyük gazeteler elektronik olarak yayınlanmaya başlamıştır. Günümüzde birçok gazete ve dergi internette yayınlanmakta ve birçok haber sitesi bulunmaktadır. İnternet haberciliği sayesinde haberler anlık verilmeye başlanmış, haber siteleri dakikalar içinde güncellenmeye başlamıştır. Basılı gazeteler okuyucunun eline ulaştığı zaman içerdiği haberler güncelliğini yitirmiş olmaktadır. Elektronik gazeteler sayesinde ise okuyucuyu ile haber kaynakları arasında etkileşimli bir iletişim gelişmiştir. Bu sayılan yenilikler sayesinde basılı gazete ve dergiye talep azalmış ve toplumun elektronik gazete, dergi ve haber sitelerine yöneldiği görülmüştür. Tablo-1’e göre Türkiye’de

4 Hesaplama yapılırken açık erişim olan kaynaklar dikkate alınmamıştır.

104

2015’te yayımlanan gazete ve dergilerin yıllık toplam tirajı 2.132.242.338 olup bunun

%93,5’ini gazeteler oluşturmuştur. Düzenli basılı gazete okuma oranı %5’tir. Tablo-1’deki verilere göre 2016’da gazete ve dergi tirajı 1.705.225.264’e düşmüştür. 2015’te ülkemizde 6.802 dergi ve gazete varken, 2016’da bu sayı 6.265’e düşmüştür. Tablo-1’e göre 2013 yılından günümüze gazete ve dergilerin tirajında, azalma gözükmektedir. Bu azalmaların ana nedeni bireylerin artık internette gazeteleri ve haber sitelerini takip etmeleridir. Türkiye’de her geçen gün akıllı telefon, internet abonesi ve bilgisayarların artışından dolayı erişimi daha kolay olan elektronik dergiler ve gazeteler, daha fazla tercih edilmektedir. Grafik-5’e göre %36’lik oranla Türkiye’de fazla tercih edilip düzenli okunan elektronik kaynak türü, elektronik haber siteleri ve gazetelerdir. Aynı grafiğe göre bu oran Norveç’te %89 Finlandiya’da %82 ve İspanya’da %62’dir. Bu veriler temel alındığında ülkelerin gelişmişlik seviyeleri ile elektronik kaynaklardan yararlanma oranı arasında doğru orantı olduğu sonucuna varılabilir.

7. İnternetin yaygınlaşması ile büyük yayınevleri kitaplarını dijital formatta yayınlamaya başlamıştır. Elektronik kitapları basılı kitaplardan ayıran bazı önemli avantajlar vardır. Mesela e-kitap sürekli ve uzaktan erişim sayesinde özellikle okuyucu, araştırmacı ve öğrenciler için büyük avantaj sağlamaktadır. Görme engelli kullanıcılara e-kitapların sesli modelleri kolaylık sağlamaktadır. E-kitabın yazı boyutunda okuyucu istediği gibi değişiklik yapabilir. Kişiler, internet üzerinden 24 saat boyunca başka bir çabaya girmeden e-kitap alıp kullanabilir. E-kitap içinde metin içi arama yapma özelliği ile kitabın tamamı taranmadan ulaşılmak istenen bilgi ve konu, kısa sürede bulunabilmektedir. Bu özellik sayesinde okuyucu ve araştırmacılar zamanlarını verimli kullanabilmektedir. E-kitaplar metin destekli video, grafik, müzik, resim ve ses dosyaları sayesinde okuyucunun daha verimli bilgilenmesini sağlamaktadır. Elektronik kitapların yararları okuyucuları e-kitaplara yönlendirmiştir.

Okuyucu eğilimlerini gören yayıncılar da elektronik kitaplara yönelerek daha kolay dağıtım yapmaktadır. Dünyanın büyük yayıncıları kitaplarını elektronik formatta satma ve abonelik modeliyle e-kitap veri tabanlarını dünyaya açmıştır. Grafik-7’ye göre dünyada üretilen kitapların %13’ü elektronik formattadır. Bu oranın 2018’de %25 olması beklenmektedir.

105

Türkiye’de üniversiteler dermelerinin önemli bir kısmını elektronik kitaplardan oluşturmaktadır. Elektronik kitapların geneli Elsevier, Wiley, Oxford, Cambridge, Sage vb. yayınevi ve veri tabanı sağlayıcıları tarafından oluşturulan e-kitaplardır. Grafik-2’ye göre dünya genelinde 514 milyon e-kitap kullanıcı varken, Grafik-9’a göre Türkiye’de 3,9 milyon kişi e-kitap kullanmaktadır. E-kitap kullanıcıları genel olarak üniversite personeli ve öğrencilerdir. Bu oran birçok Avrupa ülkesindeki orana göre oldukça azdır. Fakat Türkiye’de 180 üniversitenin dermesinde oldukça çok elektronik kitap bulunmaktadır. Tablo-5’e göre 2015 TÜİK verilerinde Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinde, 59.124.476’sı devlet; 27.290.380’i vakıf üniversitelerinde olmak üzere toplam e-kitap sayısı 86.414.856’dır. Tablo-5’teki veriler dikkate alındığında üniversitelerde bulunan basılı kitap sayısı 2015 yılı için 15.256.746’dır.

E-kitapların kütüphane ve okuyuculara önemli avantajları vardır. Üniversite dermelerinde basılı kitaptan çok fazla e-kitap bulundurmaktadır. Tablo-6’ya göre 2016’da Türkiye’de 180 üniversite kütüphanesinde toplam 87.110.338 e-kitap bulunmaktadır. Bir yıl içinde üniversite kütüphanelerindeki e-kitap sayısı 695.482 artarken basılı kitap sayısında 20.733 azalma olmuştur. 2016’da üniversitelerde bulunan toplam basılı kitap sayısı 15.236.013’e düşmüştür. Üniversiteler dermelerine daha fazla elektronik kaynak katarak yer, personel, ciltleme, kataloglama gibi birçok sorundan kurtulup okuyuculara kütüphanenin çalışma saatlerine bağlı kalmadan bilgiyi her yerde sunabilmektedir.

Türkiye’de Türkçe e-kitap üretme 2010’dan itibaren başlamıştır. E-kitaplar basılı bir kitabın dijitalleştirmesi ile oluşturulmuştur. İlk Türkçe e-kitap veri tabanı Grafik-15’e göre Hiperkitap, bilgisayar, biyografi, dil ve edebiyat, din, eğitim, ekonomi ve finans, el sanatları, felsefe hukuk, iş dünyası, matematik, mimarlık ve sanat, mühendislik ve teknoloji, seyahat, sosyal bilimler, spor gibi konularda 18.000’den fazla e-kitabı kapsamaktadır. Ayrıca İdealonline, Sayısal Grafik ve İdefix gibi firmalar e-kitap oluşturmaktadır. Yine de bilinmelidir ki oluşturulan elektronik kitaplar oldukça azdır. Tablo-4’e göre Türkiye’de 2015 yılında yayımlanan kitap sayısı, 56.414 olmuştur. E-kitaplar bir önceki yıla göre %21,8 artarak 6.389 olmuştur. Tablo-4’te belirtildiği üzere 2016 yılı istatistiklerine göre yayınlanan genel kitap sayısı bir önceki

106

yıla göre %3,5 azalarak 54.446 olmuştur. Elektronik kitapların sayısı 2.697 olmuştur.

E-kitaplar inanç, edebiyat, kültür, çocuk ve gençlik konularında ağırlıklı olarak yayınlanmıştır. Türkiye’de elektronik kitap yayınının az olmasının başlıca iki nedeni görünmektedir. Birinci neden, elektronik kitap için gerekli teknolojin ve tecrübeli personelin yeterli olmayışıdır. İkinci neden olarak yayıncı ve yazarların e-kitap sektörüne mesafeli durmasıdır. Yazarlar, geleneksel yayıncılığa alışkın oldukları için kitaplarını basılı olarak yayınlanıp satıştan kopya başına ücret almayı daha makul görmektedirler. Elektronik olarak oluşturulan kitaplar da ise ücretlendirmenin indirilen nüsha başına yapılmaması yazarların e-yayıncılık alanına mesafeli durmasına neden olmaktadır.

8. En güncel bilgileri içeren dergileri araştırma, bilim ve teknoloji, tıp çevrelerinde önemli yayınlar olarak kabul edilmektedir. Türkiye’deki üniversitelerin geneli;

ScienceDirect, Wiley, IOP, De Gruyter, Sage, Thieme ve Nature gibi bilim ve teknik, fizik, kimya, mühendislik ve tıp gibi konularda etki faktörü yüksek dergileri içeren veri tabanlarını yoğun olarak kullanmaktadır. Grafik-2’ye göre dünyada 200 milyon kişi akademik dergileri kullanmaktadır. Bu oran belirlenirken abonelik üzerinden müşteriye ulaşmış dergiler dikkate alınmıştır. Birçok yayınevinin açık erişim dergilerinin kullanıcıları da hesaba katıldığında bu sayının daha fazla olması mümkündür. Garfik-9’a göre Türkiye’de 2 milyon kişi açık erişim olmayan akademik dergileri düzenli olarak kullanmaktadır. Akademik dergiler özellikle üniversite ve çevresinde kullanılmaktadır. Bu dergiler Amerika ve Avrupa ülkelerindeki çeşitli kurumlar ve üniversiteler tarafından yayınlanan dergilerdir. Türkiye’deki kurumların yayınladığı dergilerin çoğu açık erişimli dergilerdir. Grafik-12’ye göre Türkiye’de 2015‘te 4.071 dergi yayınlanmıştır. Bu gergilerden 1.203’ü aynı zamanda elektronik olup beşeri ve sosyal bilimler, mühendislik ve temel bilimler, sağlık bilimleri, yaşam bilimleri, tarih, sosyoloji, sanat, iktisadi ve idari bilimler, mimarlık, kimya ve biyoloji gibi konulardadır. Tablo-1‘e göre 2016’da bir önceki yıla göre basılı yayınlanan gazete/dergilerde %8 oranında azalma olup sayı 6.265’e düşmüştür. Türkiye’de yayınlanan dergiler yabancı yayıncıların ürettiği etki değeri yüksek dergiler kadar rağbet görememektedir. Bu da bazı dergilerin yayın hayatına son vermesine neden olmaktadır. Türkiye’de yayınlanan açık erişim dergileri TÜBİTAK projesi kapsamında olan DergiPark veri tabanı 2014 yılından günümüze kadar kullanıma açık

107

seyir izlemiştir. DergiPark ile ulusal akademik dergilerin tüm dünyada görünürlüğü ve kullanımını kolaylaşmıştır. DergiPark, Avrupa Birliği Projesi Open AIRE portalına veri sağlayıcı olarak kabul edilmiştir. Bu portala veri sağlayan 100’den fazla ülke arasında Türkiye, DergiPark ile 11. sıradadır.

Günümüzde elektronik kaynaklar toplumun geniş bir kesimi tarafından çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. 2010’da başlayan Türkçe e-kitap oluşturma çalışmaları, Sayısal Grafik, Hiperkitap, İdefix, İdealonline gibi firmalar tarafından yapılmakta, genel olarak sosyal bilgiler, edebiyat, eğitim, teknoloji konularında kitaplar ve dergiler yayınlanmaktadır. Eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak amacıyla kurulumu devam edam FATİH Projesi içeriğinde, MEB okullarında verilen bütün derslerin kitapları, çeşitli dergilerin elektronik formatı ve eğitim konularındaki videolar ve ses dosyaları öğrencilere ve toplumun her kesiminin erişimine ücretsiz açılmıştır. Görme engelliler için oluşturulan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sesli Kütüphanesi ve Telekom, Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı (GETEM) işbirliğiyle görme engellilerin hizmetine sunmak için kurulan Türk Telekom Telefon

Günümüzde elektronik kaynaklar toplumun geniş bir kesimi tarafından çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. 2010’da başlayan Türkçe e-kitap oluşturma çalışmaları, Sayısal Grafik, Hiperkitap, İdefix, İdealonline gibi firmalar tarafından yapılmakta, genel olarak sosyal bilgiler, edebiyat, eğitim, teknoloji konularında kitaplar ve dergiler yayınlanmaktadır. Eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak amacıyla kurulumu devam edam FATİH Projesi içeriğinde, MEB okullarında verilen bütün derslerin kitapları, çeşitli dergilerin elektronik formatı ve eğitim konularındaki videolar ve ses dosyaları öğrencilere ve toplumun her kesiminin erişimine ücretsiz açılmıştır. Görme engelliler için oluşturulan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sesli Kütüphanesi ve Telekom, Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı (GETEM) işbirliğiyle görme engellilerin hizmetine sunmak için kurulan Türk Telekom Telefon