Ebû Râfi’

Ebû Râfi, Benî Nadîr Yahûdilerinin705 ileri gelenlerinden birisi olup Hayber’de kendisine mahsus sağlam bir kalede otururdu.706 _{Hayber’in soylularından olan Ebû}

Râfi’ye Abdullah b. Ebî’l-Hukayk707 _{ve Sellâm b. Ebî’l-Hukayk da denir.}708 _{Tam adı,}

Ebû Râfi Selam b. Ebî’l Hukayk’tır.709 _{O, Ebû Râfi künyesiyle}710 _{meşhur olmuştur.}

Ebû Râfi, Rasûlullah başta olmak üzere Müslümanlara karşı Ka’b b. Eşref’i desteklerdi.711

704 _{Mevlâna Şiblî Numâni, Sîretü’n-Nebî, I, s, 298–299; Sabri Hizmetli, İslâm Tarihi, s, 335.} 705 _{İbn Sa’d, et-Tabakât, II s, 91.}

706 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191; ez-Zebîdî, Tecrîd-i Sarîh, X, s, 183.} 707 _{ez-Zebîdî, Tecrîd-i Sarîh, X, s, 180.}

708 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 341.} 709 _{İbn Sa’d, et-Tabakât, II s, 91; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II s, 43.}

710 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191.} 711 _{İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 41.}

Ebû Râfi, Hicaz bölgesinin tüccarı ünvanına712 sahip zengin bir Yahûdi’dir.713 O, Yahûdilerin ileri gelen mücrimlerinden olup yapmış olduğu faaliyetlerle Rasûlullah’ı çokça rahatsız ederdi.714 _{Ebû Râfi, Nâdiroğullarının ‘Medine}

Vesikasına’ uymayarak Müslümanların aleyhinde hareket etmeleri sebebiyle

Medine’den sürgün edildiklerinde diğer reisler gibi o da Hayber’e yerleşmişti. Kısa zamanda Ebû Râfi, zengin birisi olması sebebiyle oranın da liderlerinden birisi oldu.715 Ancak o, burada da rahat durmayarak insanları Müslümanların aleyhinde kışkırtırdı. Özellikle Hendek Savaşı onun bu zararlı –Fitne ateşini körükleyici- çalışmaları sonucunda ortaya çıkmıştır.716 Kendisi de bu savaşa bizzat katılmıştır.717 Aynı zamanda o, İslâm aleyhinde yürütülen her faaliyete maddi destek verirdi.718 Başka ifadeyle Ebû Râfi, İslâm dinini ortadan kaldırmak isteyen Arap kabilelerine bol mal vererek onlara maddi destek verirdi.719 Hendek savaşında on bin kişilik büyük bir ordunun toplanmasında bu maddi desteğin etkisi büyüktür.720

Görüldüğü gibi Ebû Râfi’de Ka’b b. Eşref gibi insanları İslâm aleyhinde kışkırtmaktan geri durmayan makam ve mevki bakımından onun ayarında bir Yahûdi’ydi. İslâmiyet’ten önce birbirlerine düşman iki kardeş kabile olan Evs ve Hazreç İslâmiyet’le aralarındaki bu düşmanlık yerini, uhuvvet mevsimine bırakmıştı. Şöyle ki bu iki kabile güçlerini İslâm’ın selâmeti için kullanır olmuşlardı. Bu kaynaşmadan sonra İslâmiyet’in ilerlememesi için engeller oluşturanlar bunların açık hedefi haline gelmişti. Bu nedenle de onlar, İslâmiyet’e yararlı olabilmek için hayırda birbirleriyle yarışırlardı.721

Daha önceki sayfalarda detaylı olarak anlattığımız üzere Evs’ten bazı fedailer Muhammed b. Mesleme başkanlığında giderek şiddetli bir İslâm düşmanı olan Ka’b b. Eşref’i öldürerek onun zararlı çalışmalarına son vermişlerdi.722 _{Bu şekilde de}

onlar, İslâmiyet’e büyük bir hizmet etmişlerdi. Dolayısıyla bu hayırlı yarışta Evsliler

712 _{İbnü’l-Esîr, a.g.e, II, s, 43; Mevlâna Şiblî Numâni, Sîretü’n-Nebî, I, s, 259.} 713 _{ez-Zebîdî, Tecrîd-i Sarîh, X, s, 183.}

714 _{İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 42; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137.} 715 _{Mevlânâ Şiblî Numani, Sîretü’n-Nebî, I, s,275, 321.}

716 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III s, 191; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 341.} 717 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III s, 191.}

718 _{ez-Zebîdî, Tecrîd-i Sarîh, X s, 180–183; İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte, XII, s, 115–116.} 719 _{İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte, XII, s,118.}

720 _{İbn Sa’d, et-Tabakât, II s, 91; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137.}

721 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s,191–192; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 341;İbn Kesîr, Bidâye, IV, s,137.} 722 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191.}

bir adım Hazreçlilerin önüne geçmişlerdi. Medineli bu iki kabile yaptıklarıyla birbirlerine karşı övünürlerdi.723 _{Bu sebeple de Hazreçliler, onların ayarında bir şey}

yapmadıkça durmazlardı. Aynı durum Evs içinde geçerliydi.724 _{Evsli fedailer, muzır}

faaliyetlerde bulunan İbn Eşref’i öldürdüklerinde Hazreçliler: “Vallahi! Bununla asla

fazilet ve üstünlük bakımından bize üstün olamazsınız. Yani bizi geçemezsiniz.”diyerek kendi aralarında müzakere etmeye başladılar.725 İbnü’l-Esîr “el-Kâmil fi’t-Târih” adlı eserinde onların bu hallerini iki erkek devenin birbirine hamle yapmasına benzetmiştir.726 Diğer bir rivayette ise daima birbirine rakip iki pehlivana benzetilmiştir.727 Bu nedenle Hazreçliler, Ka’b b. Eşref ayarında bir İslâm düşmanını ortadan kaldırarak Evslilerden geri kalmak istemiyorlardı.728 Acaba hangi adam Rasûlullah’a İbn Eşref gibi düşmandır?729diye birbirlerine sorup biraz araştırdıklarında Hayber’de kendisine ait sağlam bir kalede oturan Ebû Râfi’yi İbn Eşref ayarında bir İslâm düşmanı olarak kararlaştırdılar. Hazreçliler, onu cezalandırmak için Rasûlullah’a gelerek izin istediler. Rasûlullah, onlara bu izni verdi.730 Burada bir hususa dikkat çekmek istiyoruz o da şudur: Görüldüğü gibi burada toplumdan bir talep vardır. Dolayısıyla da devlet başkanı olarak Rasûl-i Ekrem, toplumun bu sesine kulak vermiştir. Bu yönüyle diğerlerinden farklıdır. Yani Ebû Râfi’nin öldürülmesi teklifi ilk olarak Hz. Peygamber’den çıkmamıştır.

Rasûlullah, Abdullah b. Atîk başkanlığında, Me’sud b. Sinân, Abdullah b. Ûneys, Ebû Katâde el-Hâris b. Rib’iy ve Huzâi b. Esved’den müteşekkil beş kişilik bu grubu Ebû Râfi’i öldürmek için gönderdi.731 Ancak Hz. Peygamber, çocukları ve kadınları öldürmekten onları nehyetti.732 _{Bu beş kişilik grup Hazreç Kabilesinin Benî}

Seleme koluna mensuptur.733

723 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 341.} 724 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191–192.}

725 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 192; İbnû’l Esîr, el-Kâmil, II s, 41; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137.} 726 _{İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 41.}

727 _{İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte, XII, s, 118.}

728 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191–192; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 341- 342; İbn Kesîr, el-Bidâye,}

IV, s, 137.

729 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 192; İbnû’l Esîr, el-Kâmil, II, s, 41.}

730 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191; İbnû’l Esîr, el-Kâmil, II, s, 41; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 341.} 731 _{Vâkıdî, el-Meğâzî, I, s, 330; İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 192; İbn Sâd, et-Tabakât, II, s, 91; İbnû’l}

Esîr, el-Kâmil, II, s, 41–42; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 342; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137.

732 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137.} 733 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191; İbn’ül Esîr, el-Kâmil, II, s, 41.}

Abdullah b. Atîk komutasında yola çıkan bu grup, Hayber’e ulaştığında güneş batmıştı. Ebû Râfi, burada sağlam kalenin içerisinde yerden yükseltilmiş bir odada kalırdı. Fedâiler, bir yolunu bulup eve girdiklerinde işi kolayca yapabilmek ve dışarıdan gelecek olası yardımı önlemek için kapıları kitlediler.734 Bu müfreze, Ebû Râfi’nin yerini tespit ettikten sonra ona hamle yaparak onu öldürmek istediler. Ancak Ebû Râfi’ye asıl öldürücü darbeyi Abdullah b. Üneys, vurmuştur.735 Bazı rivayetlerde de Abdullah b. Atîk’in tek başına içeri girerek Ebû Râfi’yi öldürdüğü aktarılır.736 Hazreçli gençler, daha sonra hızlıca merdivenlerden inerek oradan ayrıldılar.737 Abdullah b. Atîk, onun hanımının: “Yahûdilerin Tanrısına and olsun ki

Ebû Râfi öldü”738 sesini duyunca : “Ruhuma bundan tatlı bir söz gelmedi.” diyerek sevincini ifade etti.739 Ebû Râfi’nin ölüm haberinin kesinleşmesi üzerine onlar Medine’ye döndüler. Onu kimin öldürdüğü konusunda gruptakiler ihtilafa düştüklerinde Rasûl-i Ekrem, onlardan kılıçlarını kendisine getirmelerini istedi. Rasûlullah, kılıçlar üzerinde yaptığı inceleme sonucunda Ebû Râfi’yi Abdullah b. Atik’in öldürdüğünü söyledi. Çünkü İbn Atik, kılıcını Ebû Râfi’nin karnına sapladığı için üzerinde yemek izleri vardı.740 Ebû Râfi’nin öldürülüşü hakkında rivayetlerde anlatım farkı vardır. Biz burada meşhur rivayeti esas aldık.741

İbrahim Canan, yukarıda aktardığımız hadisin açıklamasında şu hükmün çıkarıldığını aktarmıştır. Ebû Râfi’nin bu zararlı faaliyetlerinden dolayı onu

734 _{Vâkıdî, el-Meğâzî, I s, 330–331; İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 192; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 342.}

Bir görüşe göre kapları kendi üzerine kitleyen Abdullah b. Atîk’tir. Bkz: İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte, XII, s, 115–116.

735 _{Vâkıdî, el-Meğâzî, I s, 331; İbn Hişâm, es-Sîre, III s, 192; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 42; Zehebî,}

Târîhu’l-İslâm, II, s, 342; İbn Kesîr, el-Bidâye,, IV, s, 137.

736 _{İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte, XII, s, 115–116.}

737 _{Vâkıdî, el-Meğâzî, I s, 331; İbn Hişâm, es-Sîre, III s, 192; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 42; İbn}

Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137. Abdullah b. Atîk’in gözleri pek iyi görmediği için basamaklardan inerken düşerek ayağını ağır bir şekilde incitmiştir. Arkadaşları ona yardım ederek onu Menzefe kadar taşımışlardır. Bkz: İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 192–193; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 342; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137.

738 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 193; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 42; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137.} 739 _{İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 193; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 42. Diğer bir rivayete göre ise Abdullah}

b. Atîk: “Onu öldürüp öldürmediğimi bilmedikçe, Allah’a yemin ederim ki buradan ayrılmayacağım.” diyerek sabah oluncaya kadar orada bekledi. Ne zaman ki Münâdi: “Hicaz halkının tüccarı Ebû Râfi’nin öldüğünü bildiriyorum.” sesini işitince arkadaşlarıyla oradan ayrıldı. Bkz: İbnü’l-Esîr, el- Kâmil, II, s, 42-43; İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte, XII, s, 115–116. 4244 nolu hadis.

740 _{Vâkıdî, el-Meğâzî, I, s, 332; İbn Hişâm, es-Sîre, III s, 193; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 42; İbn}

Sa’d, et-Tabakât, II, s, 91 Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 343; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137–140.

741 _{Ayrıntılı bilgi için bkz. Vâkıdî, el-Meğâzî, I, s, 330–331; İbn Hişâm, es-Sîre, III, s, 191–196;}

İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, s, 42-43; Zehebî, Târîhu’l-İslâm, II, s, 341-345; İbn Kesîr, el-Bidâye, IV, s, 137-140; ez-Zebîdî, Tecrîd-i Sarîh, X, s, 180-185.

öldürmeleri için Hz. Peygamber’in izin vermesi gösteriyor ki: Rasûlullah; aleyhinde eli, malı ve dili ile çalışanların öldürülmesi caizdir.742 _{Bu hükümden yola çıkarak}

kanı heder edilen kimselere baktığımızda hepsinin bu yollardan biri veya birkaçıyla Rasûl-i Ekrem’e eziyet etmiş olduğu görülmektedir. Kısaca o, kanaatimizce savaş çığırtkanlığı yapması nedeniyle savaş suçlusu bulunarak cezalandırılmıştır. Bir görüşe göre Ebû Râfi’, Hicretin 3. yılının Cemâziye’l-Âhire ayı içerisinde743 diğer bir görüşe göre ise o, Hicretin 4. yılının Zilhicce ayında öldürülmüştür.744