Eşler Arasında Tam Adaletin Sağlanıp-Sağlanamayacağı

‘’…Haksızlık etmekten korkarsanız tek kadınla evlenin...’’537

‘’Ne kadar üzerine düşseniz de kadınlar arasında âdil davranmaya güç yetiremezsiniz.’’538

Eşler arasında adil davranmakla ilgili iki âyetten ikincisinde haksızlık etmemenin imkânsızlığından bahsedilirken, birinci âyette haksızlıktan korkulması gerektiğinden bahsedilir. Bu da iki ayet arasında bir çelişki olduğu vehmini ortaya çıkartmaktadır.

536 _{Bk. Nisâ 4/18.} 537 _{Nisâ 4/3.} 538 _{Nisâ 4/129.}

Kur’an Yolunda İslam’ın indiği dönemdeki çok eşliliğin nedenlerinden bahsedildikten sonra çok eşliliğin İslam ile gelmediği belirtilmiştir.539 _İslam’ın

öngördüğü tek hanımla evliliktir. Erkeklerin, kaçınamayacakları ‘gönül ilişkisi, sevgi ve bağlılık gibi ‘’hallerde, birden fazla kadınla evli olanların adil davranamayacakları gözler önüne serilmektedir. Bundan sonra bu zikredilen, ellerinde olmayan hallerin dışında adaletli olmaları istenmektedir.540

İkinci âyetteki adaletli davranılamayacak olan hususlar kalbi olan meyillerdir541

ki Peygamber efendimizin, Hz. Aişe validemizden gelen şu hadisi buna delildir: “Rasulullah (s.a.s) nafaka ve günlerin taksimi hakkında hanımların arasında adaletli davranıyor, bununla beraber şöyle buyururdu: “Ey Allah’ım! Bu benim gücümün yettiği şeyleri taksim etmemdir. Senin gücünün yettiği, benim ise gücümün yetmediği şeylerin taksiminden dolayı beni kınama (hesaba çekme).”542

3.1.13. "Dinde Zorlama Yoktur” Âyeti Bağlamında Savaşı Emreden Âyetler

‘’Dinde zorlama yoktur.’’543 _{Âyeti dinde zorlamanın olmadığını ifade} ederken;

‘’ Fitne ortadan kalkıncaya ve dinin tamamı Allah için oluncaya kadar onlarla savaşın.’’544 _{âyeti ve}

‘’ Fitne ortadan kalkıncaya ve din yalnız Allah’ın oluncaya kadar onlarla savaşın;’’545 _{âyetinde ve}

“Lâ ilâhe illallah deyinceye kadar insanlarla savaşma emrini aldım...” hadisinde,

İslam’ın savaş ile yayılmasının istendiği vehmi ortaya çıkmaktadır. Bu konuyu Kur’an Yolu müellifleri şu şekilde izahata kavuşturmuşlardır: Kadim ulema konu hakkında şu görüşleri ortaya koymuşlardır;

a-)Müfessirlerin ekserisinin benimsediği, diğer âyetlerle546 _{Bakara 256. âyetin}

hükmünün nesh edilmesidir.

539 _{Kur’an Yolu, 2/ 15-17.} 540 _{Ae., 2/155-156.}

541 _{Bk. Taberî, A.g.e, 3/135- 138.}

542 _{Süleyman bin Eş’as es-Sicistani Ebu Davud, Sünen-i Ebu Davud. thk. Muhammed Muhyeddin} Abdulhamid. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1998, nikâh, 39,2134; Tirmizi, nikâh,42,1140, İbn Mâce, nikâh, 47, 1971.

543 _{Bakara 256.} 544 _{Enfâl 8/39.} 545 _{Bakara 2/193.}

b-)Bazı kadim ulemaya547 _{göre neshin olmadığı bu âyetler cizye vermeyi kabul}

eden ehli kitap hakkında inmiştir. Ebû Bekir İbnü’l-Arabî nesh olmadığı konusunda bu âlimlerle hem fikirdir. Zorlamayı hak ve batıl olarak ikiye ayırarak batıl olan zorlamanın yasaklandığını savunur. İslam’ın hükümlerine uygun yapılan zorlama hak olarak yapılan zorlamadır.548

c-) Âyet nesh edilmemiştir. Fakat ensarla ilgili bir meselenin çözümü için indirilmiş ve o konuyla ilgilidir. İslam öncesi ensar kadınlarının çocuğu yaşamazsa “Şu çocuğum yaşarsa onu yahudi yapacağım” diye adakta bulunurlardı. Bu adet sonucunda Medine’de Yahudileşmiş ensar çocukları bulunmaktadır. Yahudilerden Nadiroğulları ihanetlerinden dolayı Medine’den çıkartılırlarken Müslüman olan ensar aileler “Biz çocuklarımızı yahudileştirirken o dinin bizimkinden daha üstün olduğu inancında idik. Şimdi ise hak din İslâm geldi, çocuklarımızı onlardan alıp zorla müslümanlaştıralım”549

diye fikir beyan ettiler. Hz. Peygamber zorlamanın yasaklandığını bildiren ayetin gelmesiyle Yahudileşmiş ensar çocuklarını İslâma girme konusunda muhayyer bıraktı.550

ç-) Esirlerden ehli kitap olanların zorlanamayacağı görüşü.

d-)Kimseye zorlama yapılmaz. İnsanlar akıllarını kullanarak İslam’a girme veya girmemede serbesttirler.551

e-) Zemahşeri ‘’ İmanla ilgili ilâhî kanundur, kuraldır’’ şeklinde yorumlamıştır.552

f-) Zikredilen görüşleri saydıktan sonra âyet tahlil edildiğinde Müslümanlarla harp içinde olan kafirlerin de kapsandığını düşünen Şevkâni, bu kafirlerin cizyeyi kabul etmemelerinden dolayı Müslüman olmak veya savaşmak seçeneklerine sahip oldukları görüşündedir.553

g-)İbn Âşûr’a göre ise ‘‘Dünya halkının tamamının Müslüman olması değil, koruyuculuğunu ve savunuculuğunu Müslümanların ifa edeceği bir dünya’’ evrensel

547 _{Şa‘bî, Katâde, Dahhâk gibi.}

548 _{Ebû Bekir İbnü’l-Arabî, Ahkâmü’l-Kur’ân, Kahire, 1974, 1/ 232.} 549 _{İbn-i Kesir, A.g.e, 1/310-311.}

550 _{Kur’an Yolu, 1/ 404.}

551 _{İbn-i Kesir,A.g.e, 1/310-311.} 552 _{Zemahşeri, A.g.e, 1/155.}

kuralının gerçekleşmesi maksadıyla Arap yarım adasında şirkin ortan kalkması gerekmekteydi. Şirkin Arap yarımadasından kalkmasından sonra ‘’dine zorlama’’ savaşları sona ererek bunu isteyen âyetler ve hadisler nesh edildi. Hakka hukuka teslim olma savaşları ortaya çıktı.554

Bu görüşler zikredildikten sonra müelliflerimiz kendilerinin de son görüşe mutabık bir düşüncededirler. Barış isteklerinin kabul edilmesinin gerekliliğini söyleyen âyet555_{, ‘’fitne bitinceye kadar savaşın’’ âyetindeki fitne sözcüğünün ‘’zulüm,}

düzensizlik anarşi’’ manalarını da kapsamaktadır. ‘’Dini Allah’a has kılmanın’’ herkesin İslam’a girmesi şeklinde anlaşılmaması gerekmektedir. Cizye konusunda Peygamberimizin sadece ehli kitaptan değil ehli kitap harici kâfirlerden de cizye aldığı gerçeği de göz önünde bulundurularak baskı yapmak suretiyle din değişikliği olanaksız olmakla birlikte hükümsüzdür de. Bu sebeplerden bu davranıştan insanlar menedilmiştir. Savaşlar hak hukuk ve hürriyetler için yapılabilecektir. Savaş insanların üzerindeki dini baskıları ortadan kaldırarak din ve vicdan hürriyetine kavuşabilmeleri içindir. Herkes istediği dini seçme özgürlüğüne sahiptir. Dinini seçmede kimse zorlanmamalıdır. 556

Hz. Peygamber İslam’ı üstün kılmak için diğer dinleri ve mensuplarını yok etmemiştir. Onların İslam’ı kabul etmeleri içinde baskı yapmamıştır. Onları dinlerini seçmelerinde ve yaşamalarında serbest bırakarak İslam’ın güzelliklerini anlatmak için akla uygun ve sağduyuya hitap eden delilleri kullanmak suretiyle dikkatlerini çekmiştir. Hayatında yaşamak suretiyle de güzellikleri görüp İslâm’ı seçmelerini hedeflemiştir. 557

İman kalp ile tasdiktir. İman konusunda zorlamanın yapılmasıyla elimizde münafıkların sayısının artmasından başka bir şey bulunmaz. Çünkü ölüm korkusuyla insanlar inanmış gibi görünmeye başlayacaklardır. Bu durum ise münafıkların sayısının artmasına neden olmaktan başka bir işe yaramaz. Dinden irtidad edenin öldürülmesi görüşü de aynı sonucu gözler önüne serecektir. Ölümden kurtulmak için inanmış gibi görünen münafıkların ortaya çıkmasını sağlayacaktır.558

554 _{Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisîİbn Âşur, et Tahir vet} tenvir, Tunus, 1984, 1/26-28.

555 _{Enfâl 8/61.}

556 _{Kur’an Yolu, 1/ 404-407.} 557 _{Ae., 2/101.}