Eşitlik İlkesinin İhlali ile Psikolojik Taciz Arasındaki Fark

Eşit davranma ilkesi, eşitlik ilkesinin İş Hukukundaki ortaya çıkış biçi- midir. Sonucu itibariyle eşit davranma ilkesi ile eşit haklara sahip olma ilkesi arasında bir fark yoktur. Fakat eşit davranmanın bir yükümlülüğü, eşit haklara sahip olmanın ise bir hakkı ifade ettiği anlaşılmaktadır353. İşçiler açısından bir hak olan eşitlik ilkesi354, işverene, işyerinde çalışan işçilerine akla uygun, makul ve haklı bir nedene dayanma durumu dışında farklı davranmama borcu yükleyen ve işverenin özgür davranma sınırını belirleyen yükümlülüktür. Yani

351 _{BAER Susanne, Dignity or Equality? Responses to Workplace Harresment in European,} German an U.S. Law, s.581 vd.; CARTER Victoria A., Working on Dignity: EC Initiatives on Sexual Harresment in the Workplace, Northwestern Journal of International Law and Buisiness 12, s.432 vd; ZIPPEL, s.10.

352 _{TINAZ, (TINAZ /BAYRAM/ERGİN), s.29; SAVAŞ, s.25; IŞKIN, s.5.} 353

TUNCAY A. Can, İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, İstanbul 1982, s.5, YÜKSEL Onaran Melek, Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Türk İş Hukukunda Kadın-Erkek Eşitliği, İstanbul 2000, s.37.

354 _{Eşitlik İlkesi ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. KAYA Pir Ali, Avrupa Birliği ve Türk İş} Hukuku Bağlamında Eşitlik İlkesi, Bursa 2009, s.5 vd.; KAYA Pir Ali, Çalışma Huku- kunda Eşitlik: Kavramsal Çerçeve, Uluslararası Belgelerde ve Türk İş Hukukundaki Ye- ri, Mercek Dergisi, C. 10, S. 38, 2005, s.145. YUVALI Ertuğrul, İşçinin Kişisel Özellik- leri Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu, Ankara 2012, s.33 vd.

109

işverenlere, işçiler arasında gerekçesiz olarak ayrım yapılmasını yasaklayan ve işçilere eşit davranma borcu yükleyen bir niteliğe sahiptir355.

İşverenin eşit davranma borcu işçinin onurunun korunmasına etki eden, bu açıdan dikkat edilmesi gereken bir konudur. Hatta işçi onurunun korunma- sıyla birlikte adil ve makul koşullarda çalışma hakkını sağlayan düzenlemeler- dendir. Eşitlik ilkesinin işçi onurunu koruyucu kısımlarına ayrıntılı olarak yer verileceğinden burada eşitlik ilkesi ile psikolojik taciz arasındaki farka yönelik açıklama yapılacaktır.

Eşitlik ilkesinin ihlali ile işyerinde psikolojik taciz arasında küçük farklı- lıklar olmakla birlikte her ikisi de işçinin onuruna ve saygınlığına yapılan bir saldırı olması nedeniyle birbirilerine yakın kavramlardır. Ancak kurucu unsur- ları ve hukuki boyutları açısında aralarındaki fark ortaya çıkmaktadır356.

Psikolojik taciz uygulayan kişi, yani psikolojik tacizin faili çoğu zaman işveren olmakla birlikte, psikolojik tacize maruz kalan işçi ile iş ilişkisinde bulunan üçüncü bir kişi de olabilir. Oysa İş Hukuku anlamında eşit davranma ilkesini ihlal eden taraf her zaman işveren veya işveren vekili olmaktadır357. Başka bir deyişle, işyerinde psikolojik tacize uğrayanın da, kendisine karşı eşit davranma borcuna uyulmayan kişinin de onurunun kırıldığı, yani mağdur konumda olduğu söylenebilir. Ancak işyerinde psikolojik taciz yapan veya eşit davranma ilkesine aykırı hareket eden failler her zaman aynı kişi değildir.

Psikolojik tacizin ne amaçla yapıldığının bir önemi bulunmamaktadır. Bu nedenle eşit davranma ilkesine aykırılık, yani ayrımcılık nedeniyle dahi işye- rinde psikolojik tacize maruz kalan işçi, işyerinde psikolojik tacize uğranılması sonucu mevcut hukukta yer alan haklarını kullanabilecektir. Ancak eşit dav-

355 _{UŞAN M. Fatih, İş Sözleşmesinin Feshinde İşverenin Eşit Davranma Borcu Var mıdır?,} Legal İSGHD. S. 8, 2005, s.1625; TUNCAY, Eşit Davranma, s.5; YÜKSEL, Kadın- Erkek Eşitliği, s.37 vd.

356 _{SAVAŞ, s.33; KERESTECİOĞLU Filiz, İşyerinde Psikolojik Şiddet “Mobbing”,} Güncel Hukuk, İstanbul, 2006/5, s.34.

110

ranma ilkesinin ihlali nedeniyle ayrımcılığa uğrayan kimse sadece ayrımcılığa ilişkin hukuki yola başvurabilecektir358. Türk Hukukunda işyerinde psikolojik tacize ilişkin doğrudan bir yaptırım olmadığı için genellikle ayrımcılığa ilişkin hükümlere veya duruma göre feshe ilişkin hükümlere başvurulmaktadır. Türk Hukukunda bu konuya yönelik özel düzenlemenin yapılmaması geç kalınmış bir durum ve işçi onurunun korunması açısından bir eksikliktir.

2. Cinsel Taciz ile Psikolojik Taciz Arasındaki Fark

İşçi onurunun korunması açısından işçinin cinsel tacize karşı da korun- ması gerekmektedir. Aksi halde cinsel tacize uğrayan işçinin onurunun kırılma- sının yanı sıra işçi aynı zamanda da psikolojik tacize de uğramış olacaktır. İş Hukuku alanında cinsel taciz özel bir öneme sahiptir. Normal koşullarda haya- tın her aşamasında kişiler cinsel tacize maruz kalabilirler. Ancak işçinin işve- rene karşı bağımlılığı ve burada güçsüz olan tarafın işçi olması, işçiye karşı yapılan cinsel tacize farklı bir boyut kazandırmaktadır. Ayrıca burada yapılan cinsel taciz sadece kişinin şahsına yapılmış olmayıp, aynı zamanda onun ekonomik hayatına da etki etmektedir359.

İşyerinde cinsel tacizin net bir tanımını yapmak oldukça güçtür. Genel anlamda bir tanım yapmak gerekirse, cinsel tacize maruz kalan kişi tarafından hiçbir şekilde olması istenmeyen cinsel nitelikli davranışların tümü olarak nitelendirilebilir360. İşyerinde cinsel taciz ile ne kastedildiği hususu bu konuda mahkemelerin verecekleri kararlarla netlik kazanacaktır. Nitekim yabancı ülkelerdeki mahkeme kararları bu konuda bir çerçeve oluşturmaktadır361.

358

SAVAŞ, s.34.

359 _{Cinsel tacize ilişkin ayrıntılı bilgi için bkz. BAKIRCI Kadriye, İşyerinde Cinsel Taciz,}

İstanbul 2000, s.19 vd.; ONARAN, s.19; SAVAŞ, s.35.

360 _{AYDIN Ufuk, İş Hukukunda İşçinin Kişilik Hakları, Eskişehir 2002, s.91.}

361 _{Fransa mahkemelerine göre, içeriği önemli olmaksızın cinsel nitelikli her davranış ve en} basit fiziksel temas cinsel taciz olarak kabul edilmektedir. SAVAŞ, s.36. ABD uygula- ması için bkz. STHORM Richard L., Your Rights in the Workplace: an Employee’s Guide to Legal Protection, Hawthorne 1994, s.45.

111

Cinsel tacizde de, psikolojik tacizde de, fail işveren yahut da iş ilişkisi içerisinde herhangi birisi olabileceği gibi üçüncü bir kişi dahi olabilir. Yine psikolojik taciz de cinsel taciz de işçiye gözdağı verme veya işyerinde huzur- suzluk yaratmaya yönelik olabilir. Ancak işyerinde yapılan psikolojik taciz, psikolojik tacize maruz kalanı sıkarak işten ayrılmasına sebep olmaktayken, cinsel tacizin içeriğinde mutlaka bir cinsel nitelikli amaç yer almaktadır362.

Cinsel taciz anlık olarak ortaya çıkmaktayken, psikolojik taciz süreklilik arz eden bir durumdur. Ancak bazı durumlarda cinsel taciz de süreklilik göste- rebilir ki, bu durumda cinsel taciz aracılığı ile işçiye karşı aynı zamanda da psikolojik taciz uygulanmış olacaktır. Cinsel tacizde mağdur özel olarak belir- lenirken, bunun işyeri ile bir ilgisi olmamaktadır. Ancak psikolojik tacizde asıl amaç işyerinde değiştirilmek istenen bir düzenden kaynaklanmaktadır. Cinsel tacizin mağdurları büyük oranda kadınlardır. Ancak psikolojik taciz açısından bu şekilde bir sınırlama yer almamaktadır. Türk Hukukunda, işyerinde psikolo- jik tacize ilişkin net bir düzenleme olmadığından, cinsel tacizin psikolojik taciz boyutu olacak şekilde süreklilik göstermesi halinde dahi, cinsel tacize ilişkin hükümlerin uygulanması gerekecektir363.