Eğitimde Çizgi Filmlerden Yararlanma

Günümüzde bilim ve teknoloji hızlı bir geliĢme göstermektedir. Bu geliĢmelere paralel olarak eğitim yöntem ve tekniklerinde de geliĢmeler meydana gelir. Bunlardan biri de eğitimde çizgi filmlerin kullanılmasıdır. Görsel materyallerle zenginleĢtirilmiĢ, öğrencinin aktif katılımını sağlayan; aynı Ģekilde neĢe ve eğlence atmosferinde derse iĢtirak etmesine yardımcı olan unsur olarak çizgi film öne çıkmaktadır. Ayrıca, tedirginlik ve stresi azaltarak öğrenciye rahat bir öğrenme ortamı hazırlamaktadır. Çizgi yapım, bir yandan derse eğlence katarken diğer yandan da dikkati üzerine çekmekte ve daha kolay anlaĢılabilmektedir. Öğrenci, ders sürecinde detaylara daha iyi odaklanabilmekte, olaylar arasında daha sıkı bağlantı kurabilmekte böylece yapıcı ve kritik düĢünce yeteneğini geliĢtirmektedir (Eker ve Karadeniz, 2014). Buna ek olarak çocuklar çizgi film izlerken devam eden bir eğitim sürecinden söz edilmektedir. Çocuğun düĢünce ve kritik yeteneği geliĢirken aynı zamanda arkadaĢları ve çevresiyle iliĢkilerinde de bunu dıĢa vurmaktadır. BaĢka bir deyiĢle, izleyip yorumladığı filmleri hayatına aksettirmektedir (Habib ve Soliman, 2015: 251). Burada çizgi filmin etkinliğini belirleyen en önemli husus, içerdiği zengin renklendirmeler, animasyon grafikler ve seslendirmeleriyle öğrencinin dikkatini daha uzun süre canlı tutma ve kalıcı olma becerisidir. Bu sayede öğrenci yeni fikir ve kavramları keĢfedebilmektedir.

Görüntüye dayalı bir iletiĢim aracı olarak çizgi film, karmaĢık meseleleri açıklığa kavuĢturarak, görünmez olanı göstererek çabuk ve özlü bir öğretim sağlama potansiyeli taĢımaktadır. Herhangi bir olay, bir oluĢum, canlandırma yoluyla irdelenebilmekte ve

67

sembollerle daha basit hale getirilerek etkin bir öğrenme sağlanabilmektedir. Bununla birlikte, göz alıcı renklerin ve seslerin de devreye girmesiyle, görerek ve iĢiterek daha etkin bir öğrenme ortamı sağlanabilmektedir (Güler, 1989: 168).

Çizgi filmlerin diğer bir iĢlevi eğlendirirken eğitmektir. GeçmiĢte ekranları süsleyen çizgi film kahramanı Red Kid ağzında sigara taĢırken, sigaranın zararlarına yönelik bilinçlendirme kampanyalarına ayak uydurmuĢ ve ağzındaki sigaranın yerini bir saman çöpü almıĢtır.

Çizgi filmlerin, soyut kavramların somutlaĢtırılmasında da önemli iĢlevleri vardır. Özellikle “birlik-beraberlik, adâlet, misafirperverlik, yardımlaĢma ve dayanıĢma” gibi değerlerin çocuk tarafından daha iyi anlaĢılmasında etkilidir. Örneğin hemen her çizgi filmde yer alan “kötü” karakterin, sonunda hak ettiği cezayı bulması, ona karĢı mücadele eden kahramanların birlikte hareket etmeleri adâlet ve dayanıĢma değerlerini ifade etmede oldukça baĢarılıdır. Örneğin “ġirinler” çizgi filminde her bölümde farklı bir kavram konu edilmiĢtir. “Birliktelik” kavramını anlatmada Ģöyle bir yol izlenmiĢtir: ġirin Baba, Bilgin Ģirine yerden bir dal almasını ve onu kırmasını söyler. Bilgin Ģirin istenileni yapar. Daha sonra bir deste dal alarak kırması istendiğinde buna gücü yetmez (Güler, 2014). Böylece, birlikten kuvvet meydana geldiği, örnekleriyle anlatılmıĢtır. Çizgi film, gerçek hayatta gerçekleĢtirilmesi güç olan birtakım çalıĢmaların yürütülmesinde de önemli rol oynamaktadır. Ġnsan vücudunun tanıtımı, hücre ve atomun yapısının öğretimi gibi konularda oldukça iĢlevseldir. Örneğin 80‟li yıllarda TRT‟de yayınlanan Fransız yapımı “Vücudumuzu Tanıyalım” çizgi filmi, tüm vücut sistemlerinin iĢleyiĢini canlı olarak anlatan bir yapımdı. Kan dolaĢımı, hücre sitemlerinin çalıĢması, beyin, kalp ve mide fonksiyonları, kas hareketleri vb. vücudumuzun birçok noktası bu çizgi film sayesinde kolayca anlatılabilmiĢtir (http://www.youtube.com/watch?v=zqXJ00aX5Lk. EriĢim: 20.03.2017).

Çizgi film vasıtasıyla güneĢ sisteminin anlatımı üzerine bir çalıĢma yapılmıĢ ve çizgi film kullanımının hem meselenin anlaĢılması, hem akılda kalıcılığı, hem de olumlu ders ortamının oluĢturulması bakımından baĢarılı olduğu tespit edilmiĢtir. 15, 17 ve 18 kiĢilik üç gruptan birine, geleneksel anlatım metoduyla, öğretmen tarafından güneĢ sistemi anlatılmıĢ, ikinci gruba yalnızca güneĢ sistemini anlatmak için hazırlanmıĢ olan çizgi film izletilmiĢtir. Üçüncü gruba ise güneĢ sistemi öğretmen tarafından çizgi film

68

eĢliğinde anlatılmıĢtır. Her gruba 15 soru sorulmuĢtur. Sonuç olarak öğretmen ve çizgi filmin yer aldığı görsel öğretim sonunda maksimum öğrencinin sorulara doğru cevap verdiği tespit edilmiĢtir (Ġslam et al., 2014: 48).

Eğitim açısından çizgi filmler çocukların ilgisini çeken, eğlenceli görsel materyal grubundadır. Bu bakımdan eğitimin çok farklı kademelerinde bu görsel materyalden yararlanılmaktadır. Çocuğun her yönden geliĢiminin hızlı olduğu okulöncesi dönem, dil geliĢimi açısından da önemli bir yaĢ aralığıdır. Bu dönemde hem anadil geliĢimi hem de yabancı dil öğrenimi açısından çizgi filmler aile ve çevre ile beraber etkin bir iĢlevi yerine getirmektedir. Od (2013: 504), görsel-iĢitsel araçlardan biri olan çizgi filmlerin okul öncesi yaĢ grubundaki çocuklara hitap ettiğini belirterek, çocukların ilgisini çeken konulardan olduğu için gerek erken yaĢta yabancı dil eğitiminde, gerekse de öğrenilen dilin kültürünü anlamada yardımcı olduğunu ifade etmiĢtir.

Dewi (2013) tarafından yapılan bir çalıĢmada ise çizgi film kullanarak çocukların hikâye yazma becerileri ölçülmüĢtür. Bu çalıĢma neticesinde çizgi film izleyen çocuğun kelime haznesinin daha geniĢ olduğu, yazıda uygun kelimeleri seçebildiği ve daha detaylı bilgi sahibi olduğu tespit edilmiĢtir. Ayrıca çizgi film izleyen çocukların doğru heceleme yapabildiği, daha uzun ve detaylı cümleler kurabildiği belirtilmiĢtir.

AĢkım Kurt ve diğerleri tarafından (2013: 5) “Fatih Projesi”nin öğretmen görüĢleri doğrultusunda değerlendirilmesi amacıyla yapılan çalıĢmada, Ġslam Tarihi, Ġngilizce ve Biyoloji dersleri öğretmenlerinin “etkileĢimli tahta” vasıtasıyla çizgi film ve videolu anlatımın sonuçlarından duydukları memnuniyetleri aktarmıĢlardır. Öğrencilerin bu çeĢit görsel materyal vasıtasıyla daha önce görmedikleri Ģeyleri yerinde görebildiklerini belirtmiĢlerdir.

ĠĢlevsel ders kitabı tasarımı konusunda öğretmenler üzerinde yapılan bir araĢtırmada 36 öğretmenden 19‟u “karikatür/çizgi film karakterleri/kahramanları/animasyon çizimlerinin ders kitaplarında kullanılması gerektiği” doğrultusunda görüĢ bildirmiĢtir (Mazlum ve Mazlum: 2016: 9). Çocuğun hayal dünyasına ve kalbine hitap eden materyalin eğitim ve öğretimde akılda kalıcılık sağladığı, ilgiyi artırdığı, öğretmen tecrübeleri ile ortaya konulmaktadır.

Sınıf öğretmenlerinin öğretim noktasında çizgi filmlerden beklentilerini araĢtıran bir çalıĢmaya göre, sınıf öğretmenlerinin % 94,7‟si çizgi filmlerin sınıfta eğitim-öğretimde

69

kullanılabilir olduğuna inanmaktadır (Bayındır, 2015: 112). Çocuğun hayatının ilk yıllarında en yakınında bulunan ve en geniĢ çaplı etkileĢim yaĢadığı kiĢilerden birisi olan sınıf öğretmenlerinin çizgi filmlerin eğitime katkısı noktasındaki inançları, çizgi filmin eğitim noktasındaki potansiyelini anlatma bakımından önemlidir.

Günümüzde çizgi filmlerin eğitim-öğretimde iĢlevselliğinin fark edilmesi bu ürünlerin kullanım alanının çeĢitliliğini de artırmaktadır. Günümüzde birçok farklı eğitim kademesinde çizgi filmden yararlanıldığını görmekteyiz. Animasyon destekli çizgi filmlerin fen öğretimine etkisini 6. Sınıflar üzerinde değerlendiren bir çalıĢmada, çizgi filmin fen ve teknoloji öğretiminin yanı sıra öğrencinin derse yaklaĢımını da olumlu yönde etkilediği ve baĢarısını artırdığı sonucuna varılmıĢtır (Ayvacı vd., 2012: 188). Bir baĢka örnek ise Ġsrail‟de 2006-2007 eğitim öğretim yılından itibaren 10 okulda uygulanan BrainPOP projesidir. Bu proje öğretmen ve öğrencilere yönelik olarak hazırlanmıĢ çeĢitli konularda animasyonları ihtiva eden animasyon temelli online eğitim ortamıdır. Proje, animasyonla bilginin transferini gerçekleĢtirirken öğrencinin motivasyonunu artırmayı amaçlamaktadır. BrainPOP üzerinde yapılan çalıĢmalar sonucunda bilginin aktarımı noktasında animasyon temelli online eğitim faaliyetinin ciddi olumlu etki meydana getirdiği tespit edilmiĢtir (Rosen, 2009: 1-2).

Türkiye‟de televizyon vasıtası ile yürütülen eğitim faaliyetleri oldukça eskiye dayanmaktadır. Film makinesinin 1910 yılında ülkemize gelmesi ile birlikte sinema ile eğitim faaliyetlerinin baĢladığı görülmektedir. Özellikle Birinci Dünya SavaĢı ve Çanakkale‟deki askeri harekâtlarla ilgili tanıtım ve bilgilendirme videoları yapılmıĢtır. Günümüzde de yabancı dil ve tarih öğretimi ile ilgili çalıĢmalar yapılmaktadır. Ayrıca, Milli Eğitim Bakanlığı ile Tübitak ortak çalıĢmalar yaparak, çok çeĢitli konularda animasyon filmleri hazırlamakta, bunların eğitimin çeĢitli kademelerinde kullanılması ile ilgili plan ve çalıĢmalar yürütmektedirler (Ġnce Yakar, 2013: 29). Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı arasında yapılan iĢ birliği anlaĢmasına göre, okul öncesi ve 1., 2., 3., 4. Sınıf öğrencilerine izlettirmek üzere TRT ekranlarında yayınlanacak toprak, su ve orman temalı çizgi film ve animasyonlar hazırlanması planlanmıĢtır (http://tegm.meb.gov.tr, 2015).

70

Teknolojik sahada değiĢim ve geliĢimin hız kazandığı günümüz dünyasında, insan çoğu zaman bu hıza yetiĢmekte zorlanmaktadır. Sosyal hayatta kendini gösteren birçok buluĢ ve materyal, gerçekte insanın hayatından da bir o kadar alıp götürmektedir. Bu denli teknolojik çeĢitlilik içerisinde bireyin dikkatini belli bir merkeze yoğunlaĢtırmak da geçmiĢe nazaran bir miktar daha güçleĢmiĢtir. Bu noktada çocuğun dikkatinin yoğunlaĢtığı materyallerle eğitim yapma fikri eğitimcilerin gündeminde yer bulmaktadır. Geleneksel eğitim anlayıĢının yavaĢ yavaĢ kalem ve kâğıttan uzaklaĢarak yerini mültimedya destekli eğitime devretmeye baĢladığı görülmektedir (Dwyer, 1993). Bu yeni akım içerisinde çocuğun ilgisini kolaylıkla çekme kabiliyetine sahip çizgi filmin ayrı bir yeri vardır. Bu sebeple, geliĢim ve öğrenme sürecinde çocuğun erken yaĢlardan itibaren muhatap olduğu çizgi filmlerin seçiminde hassas davranılması önemlidir.