Çizgi Filmin Cazibesi

Çizgi filmin yeryüzünde çocuklara ulaĢmada en etkili araçlardan biri olduğu yapılan birçok araĢtırma ile ortaya konulmuĢtur. Bu sebeple çocukların ne için bu kadar yoğun çizgi film izledikleri merak konusudur. Onları yaĢadıkları aile ve arkadaĢ ortamından kopararak ekrana kilitleyen nedenlerin tespit edilmesi, çocuk-çizgi film iliĢkisini anlama bakımından önemlidir.

ġüphesiz çocuklar kendi seviyelerine hitap eden çizgi filmlere daha çok ilgi duymaktadırlar. YaĢ, cinsiyet, eğitim, sosyo-kültürel arka plan gibi değiĢkenlere göre de ilgi alanları farklılaĢmaktadır. Bununla birlikte, filmin senaryo kalitesi, iyi bir seslendirme, dikkat çekme, görsel efektler ve renklendirmeler çizgi filme olan ilgiyi etkileyen unsurlar olarak karĢımıza çıkmaktadır. (Habib ve Soliman, 2015:250).

Çizgi filmlerin çocuğu cezbeden yönleri genel olarak iki kısma ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi konunun iĢleniĢ tarzı, ikincisi de içeriktir (Güler, 2013: 212). Konunun iĢleniĢinde dikkati çeken unsurlardan birisi masalımsı anlatım dilidir. GeçmiĢte aile büyüklerinin yaptığı bu faaliyeti günümüzde çizgi filmler vasıtasıyla televizyon yerine getirmekte, bundan dolayı da “elektronik dadı” ya da “elektronik hikâyeci” adını almaktadır (Schramm, 1964: 13). Masalın en önemli özelliklerinden biri düĢ yönünün zengin olmasıdır. Çocuklar hayal ve gerçekler arasında yetiĢkinler gibi mantıksal iliĢkiler kuramamaktadırlar. Onların hayal dünyasının kendine özgü bir iĢleyiĢi vardır. Bundan dolayı hayal ürünü anlatımlar onların büyük ölçüde ilgisini çekmektedir. Çocukların masal ve hikâyeye düĢkünlüğü 3-4 yaĢlarında baĢlayarak 8 yaĢlarına değin sürdüğünü belirten Dilidüzgün (1996, akt. Yılmaz, 2012: 301), bu dönemde hikâyenin mantıksal yönüyle çocuğun mantığının birbirine benzerliğinden bahsetmektedir. Çizgi filmlerin masal ile benzerlikleri dikkat çekicidir. Hayal mahsulü renkli dünyaları, olağanüstü olayları ve genel temaları benzerlik gösterir. Ġzleyici ile çizgi ve masal kahramanlarının küçüklük ve saflık bakımından birbirine benzemeleri, düĢman ve kötülerle yapılan mücadeleler, hikâyenin sonunda iyilerin galip gelmesi vb. birçok özellik her iki yapımda da kullanılmaktadır (Türkmen, 2012: 142).

36

Konu ile ilgili olarak Gerbner‟in tespiti önemlidir (1997: 5). Gerbner televizyonu bir hikâye anlatıcısı olarak adlandırır. Günümüzde hikâyelerin ne aileler, ne okul ne dinî kurumlar ne de toplum tarafından anlatıldığını, bu iĢin yalnızca bir grup Ģirket tarafından yapıldığını söyleyerek televizyona gönderme yapar. Yazara göre günümüzde on yaĢındaki bir çocuk Amerikan BaĢkanından daha çok bira markası bilmektedir. Ġçerikle ilgili özellikler bağlamında ise konu ve çizgi film karakterleri öne çıkmaktadır. Çocuklara yönelik filmlerdeki konular genelde eğlendirici ve dinlendirici niteliktedir. Aynı zamanda belli bir amaca ulaĢma ya da var olma savaĢı söz konusudur. Ġyi ile kötünün, kuvvetli ile zayıfın yahut haklı ile haksızın mücadelesine yer verilmektedir. Ancak söz konusu mücadeleler çocuk ruhuna uygun, onun anlayabileceği Ģekilde iĢlenmektedir.

Ġçerikle ilgili özelliklerden ikincisi, filmin karakteridir. Genelde sevecen, çocuk ruhuna uygun, mümkün olduğu kadar çocuğun onda kendisini bulabileceği, çoğunlukla insanın yerini tutan, çeĢitli canlı-cansız varlıklardır. Bunlar hayvanlar, insanlar ve hayali varlıklardır. Hayvansal varlıklar karaktere bir masumiyet kazandırırken, bir yandan da hayvanların gizemli doğasının ilgi çekici yanları çocuğa sunulmaktadır. Gerçek üstü olaylar ve bu olayların içinde yaĢayan kahramanların varlığı göze çarpar. Üstün yeteneklere sahip, doğruluktan ayrılmayan ve korku bilmeyen bu kahramanlar bazen insan gibi giyinen, insan gibi yaĢayan bir koyun, ormanda ortak düĢmana karĢı birlik olan, yabani ama sevecen hayvanlar, denizde yardıma muhtaçların imdadına koĢan balıklar olurken, bazen de kanat takıp periler diyarında maceradan maceraya koĢan bir oğlan çocuğu, fantastik mekânlarda sıra dıĢı varlıklar âleminde atalarının izini arayan bir kız çocuğu; itfaiyeci, polis, halk kahramanı ya da bir tamirci olarak insan suretinde karĢımıza çıkmaktadır. Ancak hepsinin de ortak özelliği çocuğun hayal dünyasının sınırlarını ortadan kaldıran ve ona sonsuz bir dünyanın kapılarını açan konulara sahip olmalardır. Çizgi filmi izleyen çocuk, daima iyilik peĢinde koĢan kahraman gibi olmak ister. Güçlü olan, gücünü doğruluktan yana kullanan kahramanı örnek alır. Kendi aralarındaki oyunlarda dahi iyi olan taraftadır, kötü olan kahramanın tarafını tutmaz, gerekirse de oyunu terk eder (Yörükoğlu, 2003: 99)

Çizgi filmler bazı yönleriyle çocuğun kalbine ve duygularına hitap ederken, bazı yönleriyle de aklına ve zekâsına hitap etmektedir. Örneğin Keloğlan aklı ve zekâsıyla, üstesinden gelinmesi zor sıkıntıları aĢmakta, bazen devlerle savaĢmakta, bazen yardıma

37

muhtaç kiĢilere yardım götürmekte, bazen de yaĢadığı memleketi ve dünyayı kötülüklerden kurtarmaktadır. Ayağında çarıkları, belinde kuĢağı, takkesi ve Ģalvarıyla halktan biridir. Diğer taraftan Rafadan Tayfa, Ġstanbul‟un tarihi güzellikleri ile birlikte kenar mahalle havasını yaĢatırken yine bizden bir parçadır. Oyunları ve esprileriyle, arkadaĢlık ve komĢuluklarıyla, geleneksel yemek kültürü ve aile yaĢantısıyla Türk kültürünü yansıtmaktadır. Çocuk, izlediği çizgi filmde kendi günlük yaĢantısından birçok örneği bu çizgi filmlerde bulmakta ve dikkatini daha fazla yoğunlaĢtırmaktadır. Diğer yandan çocukların çizgi filmi sevmelerinin nedenleri arasında ruhsal tatmin de zikredilmiĢtir. Bazı çocukların çizgi film izlerken egolarını tatmin ettikleri belirtilmektedir. Bu da sağlıklı bir ruhsal yapıyı gösterir. Çocuk, hayatta yaĢayamadığı bazı tecrübeleri bu Ģekilde kazanır. Bazı çocuklar açısından da sorumluluktan kaçıĢ mekânıdır. Son derece müĢkül bela ve sıkıntıları rahatlıkla çözebilen model karakterler, karĢılaĢılan problemlerin üstesinden gelmede birçok örnek sunarlar (AltuntaĢ, 2014). Çizgi filmin çocuğu etkileyen özelliklerinden bir diğeri de biçimdir. Renkler, ıĢık ve çizgiler bir çizgi filmi etkili kılan en önemli unsurlardandır. Bunlar çocukların aĢina olduğu, dikkati çeken renklerden genelde sarı, kırmızı ve mavi renklerdir. Bu renkler temaların tasvirlerinde de kullanılmaktadır. Örneğin açık ve canlı renkler iyi tarafı gösterirken, koyu ve karanlık renkler kötü tarafı simgeler. IĢık da temanın bazı özelliklerini yansıtacak Ģekilde kullanılır. Parlak ve aydınlık iyi ve doğruyu, karanlık veya loĢ ıĢık kötülüğü simgelemektedir. Çizgi yapımlarda içeriğin en önemli unsuru olan çizimlerin Ģekli de önemlidir. Bu yüzden, kalın, ince, yuvarlak, düz yahut geometrik Ģekiller konuya anlam katan, yapıtın en önemli unsurlarındandır. Çizgi filmlerde genelde dairesel ve insana yakın çizimler kullanılmaktadır. Çizgi filmi sevecen yapan da büyük oranda bunlardır (Güler, 2013, 211-214).

Hayvanların henüz birer yavru iken birbirleri ile yaptıkları oyunların ileriki tarihlerde karĢılaĢacakları güçlüklerle mücadelede onlar için bir talim olduğu bilinmektedir. Çocuklar aynı Ģekilde bazı becerilerini arkadaĢları ile oynadıkları oyunlar vasıtası ile elde etmektedirler (Yörükoğlu, 2003: 67). Ancak günümüzde çocuğun televizyon baĢında geçirdiği saatler onu bu ortamdan mahrum kalmasına yol açmaktadır. Böylece alternatif eğlence aracı olarak televizyonu ve çizgi filmleri tercih etmektedir. Günlük 24 saatinin beĢ yahut altıda birini ekran karĢısında geçiren çocuğun değer noktasında çizgi filmlerden ne elde ettiğinin tespiti önem arz etmektedir. Çizgi filmin yapımının

38

öncelikle ticari menfaat elde etme amacını taĢıdığı daha önce ifade edilmiĢtir. Ancak, çizgi filmlerin içeriğine dikkat edildiğinde değerlerden bağımsız olmadıklarını görmek mümkündür. Bu değerler filmde geçen kahramanlar ve onların mücadeleleri esnasında belirginleĢmektedir.

Çizgi filmlerde ele alınan değerler çizgi filmin kurgulanıĢ amacına göre değiĢiklik göstermektedir. Örneğin, macera temalı bir çizgi filmde kahramanlar ve mücadele ettiği düĢmanları yer alırken iyiliğin kötülüğe galip gelmesi, cesaret, güç ve zafer gibi değerleri sıkça görürüz. Ayrıca, doğal çevre, hayvanlar ve aĢılması gereken engeller macera temalı çizgi filmleri süslemektedir. Diğer taraftan, arkadaĢlık ve komĢuluk iliĢkilerini konu alan çizgi filmlerde dostluk, dayanıĢma, yardımlaĢma ve sevgi değerlerini görmekteyiz. Dolayısı ile konu ve teması sabit olan çizgi filmlerin değerleri ele alıĢı da bu konu ve tema çerçevesinde Ģekillenmektedir.

1.7.Çocuğa Kazandırılması Gereken Değerler ve Çizgi Film