Eğitim sistemi bir açık sistemdir. Açık sistem; en az bir amacı gerçekleştirmek için çevreden girdi alan ve aldığı bu girdileri işleyerek çıktılar elde eden, elde ettiği bu çıktılara ilişkin dönüt alan sistemler olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma bakıldığında eğitim sisteminin bir açık sistem olduğu görülmektedir. Tanımda geçen girdiler, işlemler, çıktılar, dönüt gibi unsurlar açık sistemin öğeleridir. Haliyle
eğitim sisteminin öğeleri de bunlardır. Öncelikle açık sistemin öğelerine bakıldığında bu öğeler şu şekilde sıralanabilmektedir:
Girdiler: Sistemin amacını gerçekleştirebilmek üzere dışarıdan alınmakta olan ve gerekli bütün bilgi, insan kaynağı ve malzemeler girdi olarak tanımlanabilmektedir. Örnek olarak bir üniversitenin girdileri öğrenciler, öğretim görevlileri, bilgi, binalar, para, vb. olabilmektedir. Öte yandan bir sistemin çıktıları başka bir sistemin girdileri olabilmektedir. Örnek olarak ortaöğretimi bitirmiş ve üniversiteye başlayacak olan bir öğrenci, üniversite için girdi konumunda iken ortaöğretim için çıktı konumundadır.
İşlemler: Sistemdeki girdilerin belirli amaçlar doğrultusunda biçimlendiği, işlendiği ve tekrar oluşturulduğu, yani istenilen ürün durumuna getirildiği bölüme işlemler adı verilmektedir. İşlemler kısmında, sistemdeki girdiler, sistemin amacını gerçekleştirebilmek için birlikte ya da tek tek işlenebilmektedirler. İşlemler, sistemin en önemli öğesi durumundadır. Her sistemde işlemler yer almaktadır. Hatta işlemler kısmı da kendi içerisinde girdi, işlem, çıktı ve dönüt öğelerini barındırmaktadır. Açık sistemlerde iş farklılaşması ve iş bölümü gibi durumların getirisi olarak gelişme ve büyüme olmaktadır. Açık sistemlerde amacı gerçekleştirebilmek için tek bir yöntem ya da yol yoktur. Alternatif yollar kullanılabilmektedir.
Çıktılar: İşlemler sonucunda ortaya belirli ürünler çıkmaktadır ve bu ürünler de sistemin çıktılarını oluşturmaktadır. Eğer sistemin girdileri ve çıktıları arasında herhangi bir farklılık oluşmamışsa o zaman sistemden söz edilememektedir. Örnek olarak okul sistemi içerisinde ilkokul ele alındığında, ilköğretim birinci sınıf öğrencileri basit matematik işlemlerini ve okuma yazmayı öğrenememiş ise o zaman sistem çalışmıyor demektir. Sistemin iyi işliyor olması çıktıların nitelik ve nicelik bakımından sistemin amaçlarını ne derece karşılamakta olduğuna bağlıdır.
Dönüt: Dönüt olarak nitelendirilen etkinlikler, sistemin amacının ne derece gerçekleştirildiğine bakılarak sistemin işleyip işlemediğini ve işlemeyen yanlarının neler olduğunun tespit edilip, bu yanların ne şekilde
giderileceğini belirlemek amacı doğrultusunda yapılmakta olan etkinliklerdir. Dönüt, sistemi etkili, verimli ve tutarlı şekilde çalıştırmada kullanılmaktadır ve süreklidir. Açık sistemlerde dönüt, sürekli ve düzenli olarak kullanılmakta olan bir öğedir. Sistemin girdiler, çıktılar, işlemler ve hatta dönütün kendisi basamaklarında kullanılmaktadır. (Sönmez, 1987: 18-20)
Açık sistemde yer alan bu öğeler eğitim sisteminde de bulunmaktadır. Bu öğeler sistemi sistem yapan temel taşlar konumundadır. Sistemin düzgün işleyişi büyük oranda bu öğelere bağlıdır.
Açık sistemin tanımından dolayı eğitim sisteminin de açık sistem kapsamına girdiği belirtilmiştir. Açık sistemin öğeleri bağlamında eğitim sisteminin öğeleri incelendiğinde bu öğeler şu şekilde sıralanabilmektedir:
Eğitim sisteminin amacı: Eğitimin, “kişinin davranışlarında kasıtlı olarak ve kendi yaşantısı yoluyla istendik değişme oluşturma süreci”olarak tanımlanmakta olduğu bilinmektedir (Ertürk, 1994: 12). Bu durumda eğitimin amacı, kişide oluşturulmak istenen istendik davranışlar olarak kabul edilmektedir.
Eğitim sisteminin girdileri: Personel, bilgi, araç-gereç, yatırım, öğrenciler eğitim sisteminin girdilerini oluşturmaktadır. Bu programa katılmış olan öğrencilerin yetenekleri zihinsel, davranışsal, duygusal ve bedensel davranışlar olarak gelişmişlik seviyeleri yani hazır bulunuşlukları; güdülenme derecesi, tutum, ilgi ve kişilikleri öğrenci girdisi açısından belirleyicilik arz eden özelliklerdir. Bunun yanı sıra eğitim etkinliğinin gerçekleştirileceği binaların aydınlatılması, ısıtılması, öğretmenlerin ve diğer personellerin maaşları, yemek ve su, verilen emek ve eğitim teknolojisi için yapılan harcamalar ve giderler eğitim sisteminin girdileri olarak kabul edilmektedir.
Eğitim sisteminin işlemleri: Eğitim durumları ve eğitim sisteminin amacını gerçekleştirebilmesine hizmet etmekte olan bütün yönetimsel etkinlikler işlemleri kapsamaktadır. Alt sistemlerin üst sistemle ve kendi aralarındaki ilişkiler, planlama ve karar verme gibi yönetimle alakalı süreçler, eğitim programlarının yönetimi ve program içerisinde bulunan
öğretim etkinlikleri, eğitim durumları eğitim sisteminin işlemleri kapsamında yer almaktadır.
Eğitim sisteminin çıktıları: Öğrencilerin kazanabildikleri hedef davranışlar, programda bulunmayan istenmedik davranışlar ve programda bulunmayan istendik davranışlar, okullarda yapılabilen ürünler ve bu ürünlerden elde edilen kazanç ile yeni deneyimler eğitim sisteminin çıktılarındandır. Daha önce de belirtilmiş olduğu gibi işlemler sonucunda elde edilmiş olan ürünün sistemin amaçlarına uygunluk derecesi, sistemin ne kadar verimli ve etkili çalıştığının anlaşılabildiği bir göstergedir.
Eğitimde çıktıların amaca uygun olup olmadığı öğrenci üzerinden değerlendirilir ve öğrenciye bakılarak uygunluğuna karar verilmektedir.
Eğitim sisteminde dönüt: Açık sistemin sahip olduğu ve kendisini diğer sistemlerden ayıran önemli bir özellik, sistemdeki girdilerin, çıktıların ve işlemlerin niceliği, niteliği ve amaca ne kadar uygun olduğu konusunda gerekli zamanda ve gerekli yerde sisteme bilgi verilmesidir. Eğitim sistemi, güvenilir ve geçerli olan ölçme araçlarıyla değerlendirilmeli ve ihtiyaç duyuluyorsa yeniden düzenlenmelidir. Eğitim sisteminde yerleştirmeye ve tanımaya yönelik, yetiştirmeye ve biçimlendirmeye yönelik, program değerlendirmeye yönelik ve ürüne yönelik pek çok farklı değerlendirme biçimleri ve yöntemleri kullanılmaktadır. (Alıç, 1991: 153-154, Sönmez, 1987: 18)
Görüldüğü üzere açık bir sistem olan eğitim sisteminin belirli bir amacı, bu amaca yönelik olan bir takım girdiler ve bu girdilerin belirli bir programla işlenmesi ile elde edilen sonuçlar bulunmaktadır. Son olarak da tüm bu öğelerin değerlendirilmesi yapılmakta ve sistemden bir sonuç alınmaktadır.