Hande YAĞCAN* & Hale SEZER**
DOĞUMA HAZIRLIK EĞITIMINDE KULLANILABILECEK İNOVATIF YÖNTEMLER: HIBRIT SIMÜLASYON
Hande YAĞCAN* & Hale SEZER**
*Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği AD. ** Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, Hemşirelikte Öğretim AD.
E-Mail: hande.yagcan@gmail.com Giriş
Anne sağlığı ve perinatal bakımın iyileştirilmesi küresel bir önceliktir. Gebeler için sağlık bakımı kapsamında, multidisipliner bir yaklaşımla yapılandırılmış doğum hazırlık programları önemli bir rol oynamaktadır; bu tür programlar gebe kadınlar ve partnerleri için tavsiye edilmektedir. Ayrıca doğum öncesi eğitim anneleri sağlıklı olan vajinal doğum yapmaya teşvik etmekte de güçlü bir yöntemdir (Crofts et al., 2011, Fabian et al., 2005; Koehn, 2002).
Gelişme
Yapılan bir çalışmada doğuma hazırlık eğitimi almayan kadınların, alanlara göre doğumun latent fazında daha çok anestezi alma ihtiyacı duyduğu saptanmıştır (Paz-Pascual et al., 2008). Bu eğitimi alan kadınların almayan kadınlara göre daha çok doğum eyleminin aktif fazında hastaneye başvurdukları ve daha az epidural anestezi kullanıldığı ve daha az anksiyete hissetikleri saptanmıştır (Maimburg et al., 2010; Paz-Pascual et al., 2008; Artieta-Pinedo et al. 2010). Ayrıca özel antenatal eğitim gruplarında partner katılımının arttığı bulmuştur (Escott et al., 2005).
Doğuma hazırlık sınıflarının ana hedefleri gebelik, travay, doğum ve ebeveynlik için gebe ve yakınlarını hazırlamaktır (Koehn, 2002; Walker et al. 2009). Alt hedeflerinde ise; lumbopelvik ağrı, idrar kaçırma ve anksiyetenin önlenmesi, gebelik sırasında fiziksel aktivitenin uygulanmasını teşvik edilmesi, nonfarmakolojik ağrı ile baş etme için kullanılacak pozisyonları ve egzersizleri yapmalarının sağlanması ve kadınların doğum sırasında kendi bedenlerinin kontrolünü ellerinde tutmalarına yardımcı olacak temel bilgilerin tartışılması bulunmaktadır (Maimburg et al., 2010).
Doğuma hazırlık sınıfı eğitimlerinde gebelere; gebelik sırasında yaşanan fiziksel ve duygusal değişimler, doğum, puerperium, yenidoğan bakımı, doğum ve ebeveyn olmaya yönelik ile ilgili korkular ile ilgili konular, fiziksel egzersiz ve gevşeme egzersizleri (lumbopelvik ağrı önleme, pelvik taban fonksiyonu, doğum ve doğum ve doğum sırasında kullanılan farmakolojik olmayan ağrı ile baş etme yöntemleri) öğretilmektedir. Eğitim yöntemi
‘’1.Uluslararası,3.Ulusal Doğuma Hazırlık Eğitimi ve Eğiticiliği Kongresi"
olarak da daha çok anlatım, soru cevap ve fiziksel uygulamaları yap göster tekniği kullanıldığı görülmektedir (Simkin, 2000; (Miquelutti, et al., 2015).
Bazı çalışmalarda, doğuma hazırlık eğitimi programlarında yer alan etkinliklerin değerlendirildiği görülmektedir, ancak bu çalışmalar bir eğitim programının tüm eylemlerini, etkilerini veya etkililiklerini sağlamak için gerekli olan düzenliliği değerlendirmemişlerdir. Bu durum, gebelere doğuma hazırlık sınıfı eğitimlerinde kullanılması gereken en iyi yöntemlerin neler olduğu konusunda bir fikir birliğine varılmasını zorlaştırmaktadır (Miquelutti, et al., 2015).
Bu eğitimlerin etkinliğinin arttırılabilmesine ve özellikle de kadınların doğum sırasında kendi bedenlerinin kontrolüne sahip olmasına yardımcı olacak temel bilgilerin tartışılması eğitim hedefi için hibrit simülasyon gibi güncel ve ilgi çekici yeni öğretim yöntemlerinden de yararlanılabilinir. Böylece gebelerin doğum öncesinde güvenli bir ortamda doğumu deneyimlemeleri ve debrifing (çözümleme oturumu) ile gerekli tartışmaların yapılabilmesi sağlanabilir. Bu nedenle hibrit simülasyon gibi doğuma hazırlık sınıfı eğitimlerinde, verilen eğitimin etkinliğini arttırabilecek inovatif yöntemlerin kullanımının incelenmesi amaçlanmıştır.
Peki simülasyon ve hibrit simülasyon nedir?
Simülasyon yöntemi, gerçek yaşamdan alınan bir problemin, bir durumun, bir olayın ya da bir maddenin yeniden canlandırılması ve bunu yaparken olası tehlikeli durumların ortadan kaldırılması olarak da ifade edilmektedir. Hibrit simülasyon ise, en az iki farklı simülasyon modeli (örn. Standardize hasta, parça görev öğreticileri vb.) ile oluşan bir simülasyon yöntemidir. Farklı simülasyon yöntemlerini birleştirmenin en önemli avantajlarından biri, her yöntemin faydalarını ve özelliklerini bir araya getirme ve gerçekliği arttırmadır (Mıdık &Kartal, 2010).
Sağlık çalışanlarının doğum becerisi eğitiminde kullanılmakta olan, bebeğin doğumunu, uterus sertliğini ve hacmi ile doğum sonrası kan kaybı oranını manuel olarak kontrol eden bir eğitmene bağlanabilen Mama Natalie gibi yüksek gerçekliğe sahip similatörler doğuma hazırlık sınıflarında doğumun anne ve yakınlarının gözünde canlandırılabilmesi, doğum sırasında yapmaları gerekenleri anlamaları ve doğum sonu dönemde bedenlerindeki değişimler ile bu değişimlerin anlamını ve yönetimini kavrayabilmeleri amacıyla part task trainer (parça görev öğretici) hibrit simülasyon örneği olarak kullanılabilinirler. Ancak ne yazık ki, bu simülatörlerin satın alınması ve bakımı çok maliyetli olmaktadır (Laerdal, 2011).
Şekil 1. Mama Natalie Şekil 2. Mama Natalie’nin Eğitimde Kullanımı * Laerdal. MamaNatalie. [www.laerdal.com/us/mamaNatalie#]
‘’1.Uluslararası,3.Ulusal Doğuma Hazırlık Eğitimi ve Eğiticiliği Kongresi"
Cohen ve arkadaşları (2011) yine sağlık öğrencilerinin vajinal doğum gibi birçok konunun eğitiminde kullanmak üzere doğum kanalı, perine, üretra, rektum, simfizis pubis ve hemoraji mekanizmasına sahip düşük teknoloji ve az maliyetli olan bir çift kısa pantolonu (Parto-Pants) uyarlamışlardır. Pelvik görev öğretici olan bu pantolon yüksek gerçekliğe sahip senaryolar eşliğinde standardize hastanın bedenine yerleştirilerek kullanılmaktadır. Gebe eğitim sınıflarında standardize hasta eşliğinde rol playlerde kullanılabilinir.
PartoPants, standardize hasta tarafından giyildiğinde, doğum anındaki insan unsuru korunmaktadır. Parto- pants hasta hareketinde daha fazla esneklik ve becerilerin rahatlıkla uygulanmasını sağladığı için, katılımcıların “gerçek” bir hasta yanıtını, doğum sürecini, annelerin buna uyumunu ve sağlık personelinin yaklaşımını daha iyi tahmin edebilmesi açısından daha gerçekçi bir modeldir (Cohen et al., 2011).
Şekil 4. Parto-Pants
Şekil 5. Senaryo Eşliğinde Parto-Pants Kullanımı
* (Cohen et al. 2011) * (Cohen et al. 2011)
Japonya’da Kanagawa Enstitüsünün (2011) babalarında gebeliği ve zorluklarını deneyimleyebileceği, anne karnındaki bebeğin hareketeleri ve uterin kontraksiyonları hissederek annelere sempati yapabilmeleri için geliştirmiş olduğu Mummy Tommy 8.0 hibrit simülatörü bulunmaktadır. Simülatörü kullanmak için kullanıcı/baba özel bir ceket giymektedir. Ceket, bir su tankı ile bağlantılı olup ceketin su ile dolmasını sağlayarak fetüsün kilo alımını taklit etmektedir. Ayrıca su, deneyimi daha gerçekçi hale getirebilmek için ısınabilmektedir. Ceketin içerisine yerleştirilen bir vibratör fetal kalp atımlarını simüle edebilirken, ceketin her yerinde bulunan şişirilebilen balonlar, fetüsün hareket etmesini ve uterusun kontraksiyonlarını taklit edebilmektedir. Ayrıca ceketin göğüs bölgesinde, meme gelişimini canlandırabilen balonlar bulunmaktadır (Jung, 2011).
Şekil 6. Hibrit Simülatör Mummy Tommy 8.0
‘’1.Uluslararası,3.Ulusal Doğuma Hazırlık Eğitimi ve Eğiticiliği Kongresi"
Ayrıca, Avustralya'nın Melbourne şehrinde 2011 yılında devlet tarafından 3. ve 4. düzey doğum hastanelerinde finanse edilen bir ev doğum programı başlatılmıştır.
Bu hastanelerin ebe, acil tıp teknisyenleri, obstetri uzmanları, pediyatri hekimleri, anestezi uzmanları, paramedikler, acil servis hekim ve hemşireleri, Kumar ve arkadaşları tarafından evde doğum için geliştirilen senaryoya dayalı bir simülasyon programı ile acil obstetrik acilleri müdehalelerini içeren bilgi, beceri, iletişim ve ekip çalışmasını öğrenmeleri için eğitilmişlerdir. Eğitim programında standardize iki ebe kullanılmış olup her bir senaryo sonunda eğitmen eşliğinde katılımcıların ve eğitmenin geribildirimlerinin ve deneyimlerinin tartışıldığı yaklaşık 30 dakika süren çözümleme oturumları yapılmıştır. Diğer bahsedilen yöntemler ile paralellik gösteren ve evde güvenli doğumları arttırmayı hedefleyen bu simülasyon çalışması da gebe eğitim sınıflarında standardize hasta veya eğitimci eşliğinde rol playlerde kullanılabilinir (Kumar et al., 2016).
Tüm bunların yanı sıra eğitim verilen gruplara Spindler ve arkadaşlarının (2017) Hindistan’da obstetrik ve neonatal bakımın kalitesinin arttırılması için geliştirdikleri “PRONTO” adını verdikleri simülasyonlu eğitim programında olduğu gibi eğitim sonrasında katılımcıların/ gebelerin sürekli iletişim grup yardım alabilecekleri Mobil Hemşire Mentorluk Programı cep telefonu aplikasyonu/ uygulaması ile hemşire ve ebelerin klinik beceri ve doğum yönetimi sırasında yönetim uygulamalarını geliştirmeyi amaçlamıştır. Aynı sistem doğuma hazırlık eğitimi alan gebelerin eğitim sırası ve sonrası dönemde de obstetrik ve yenidoğan bakım ihtiyaçlarının karşılanmasında, bilgi ve becerilerinin yapılandırılmış, yönlendirilen geribildirim tartışmaları yapılarak geliştirilmesinde kullanılabilir. Günümüzde güncel örnekleri eğitime katılan gebeler ve eğitimcileri tarafından whatsup gibi sosyal paylaşım ağlarında oluşturdukları gruplar aracılığı ile sağlanmaya çalışılmaktadır (Spindler et al., 2017).
Sonuç
Yapılan çalışmalarda, didaktik anlatımı içeren eğitim oturumları ve uygulama yönergeleri gibi geleneksel eğitim yaklaşımlarının, katılımcıların öğrenmesini ve uygulamaları içselleştirmelerini arttırdığı gösterilememiştir. Simülasyon tekniği kullanılarak, senaryoya dayalı, standardize hasta-eğitmen-gebe eşliğinde ve uzuv/parça görev öğreticileri kullanılarak hibritleştirilen eğitim programları ile sağlık personeli ve gebelerin eğitilmesi ile vajinal doğum oranlarının arttırılması, gebelik, doğum ve doğum sonrası dönem ile bebek bakımı konularında kendilerini yeterli hissederek kendi bedenlerinin kontrolünü ellerinde tutmaları sağlanabilecektir.
Kaynakça
13. Crofts, J., Winter, C., Sowter, M. (2011). Practical simulation training for maternity care-where we are and where next. BJOG, 118(3), 11-16. DOI: 10.1111/j.1471-0528.2011.03175.x.
14. Laerdal. (2011). MamaNatalie birthing simulator. Erişim Tarihi: 13.06.2018, www.laerdal.com/us/mamaNatalie#
15. Koehn, ML. (2002). Childbirth education outcomes: an integrative review of the literature. The Journal of Perinatal Education, 11(3),10-19. DOI: 10.1624/105812402X88795
16. Walker, DS., Visger, JM., Rossie, D. (2009). Contemporary childbirth education models. Journal of Midwifery & Women’s Health, 54(6),469-76. DOI: 10.1016/j.jmwh.2009.02.013.
17. Fabian, HM., Ra˚ destad, IJ., Waldenstro¨m, U. (2005). Childbirth and parenthood education classes in Sweden. Women’s opinion and possible outcomes. Acta Obstetricia Et Gynecologica Scandinavica, 84(5),436-43.
‘’1.Uluslararası,3.Ulusal Doğuma Hazırlık Eğitimi ve Eğiticiliği Kongresi"
18. Paz-Pascual, C., Artieta Pinedo, I., Grandes, G., Remiro Fernandez de Gamboa, G., Odriozola Hermosilla, I., Bacigalupe de la Hera, A. et al. (2008). Design and process of the EMA Cohort Study: the value of antenatal education in childbirth and breastfeeding. BMC Nursing,24(7),5. DOI: 10.1186/1472- 6955-7-5.
19. Maimburg, RD., Vaeth, M., Durr, J., Hvidman, L., Olsen, J. (2010). Randomised trial of structured antenatal training sessions to improve the birth process. BJOG, 117(8),921-7. DOI: 10.1111/j.1471- 0528.2010.02584.x.
20. Mıdık, Ö., Kartal, M. (2010). Simülasyona dayalı tıp eğitimi. Marmara Medical Journal, 23(3), 389-399. 21. Artieta-Pinedo, I., Paz-Pascual, C., Grandes, G., Remiro-Fernandezdegamboa, G., Odriozola-Hermosilla,
I., Bacigalupe, A., et al. (2010). The benefits of antenatal education for the childbirth process in Spain. Nursing Research, 59(3), 194-202. DOI: 10.1097/NNR.0b013e3181dbbb4e.
22. Escott, D., Slade, P., Spiby, H., Fraser, RB. (2005). Preliminary evaluation of a coping strategy enhancement method of preparation for labour. Midwifery, 21(3),278-91.
23. Miquelutti,M A, Cecatti JG, Makuch M Y (2015). Developing strategies to be added to the protocol for antenatal care: An exercise and birth preparation program. Clinics (Sao Paulo), 270(4), 231-236. DOI: 10.6061/clinics/2015(04)02.
24. Simkin, P. (2000). The meaning of labor pain. Birth, 27(4),254-5. DOI: 10.1046/j.1523- 536x.2000.00254.x.
25. Cohen, S. R., Cragin, L., Rizk, M., Hanberg, A., & Walker, D. M. (2011). PartoPants: The high-fidelity, low-tech birth simulator. Clinical Simulation in Nursing, 7(1), e11-e18. doi:10.1016/j.ecns.2009.11.012. 26. Kumar, A., Nestel D., Stoyles S., East C., Wallace EM., White C. (2016). Simulation based training in a publicly funded home birth programme in Australia: A qualitative study. Women and Birth, 29(2016), 47–53. DOI: 10.1016/j.wombi.2015.07.186
27. Spindler, H., Dyer, J., Bagchi H., Ranjan, V., Christmas, A., Cohen, SR., Sterling, M., Shah, MB., Das, A., Mahapatra, T., Walker, D. (2017). Tracking and debriefing birth data at scale: A mobile phone application to improve obstetric and neonatal care in Bihar, India. Nursing Open, 2018,1-8. DOI: 10.1002/nop2.134.
28. Walker, DM., Holme, F., Zelek, ST., Olvera-García, M., Montoya-Rodríguez, A., Fritz, J., Fahey, J., Lamadrid-Figueroa, H., Cohen, S., Kestler, E. (2017). A process evaluation of PRONTO simulation training for obstetric and neonatal emergency response teams in Guatemala. BMC Medical Education, 15(117), 1-8. DOI 10.1186/s12909-015-0401-7
29. Jung, S. (2011). Experience Pregnancy With the Mommy Tummy 8.0 Simulator. Erişim Tarihi: 15.07.2018, https://www.medgadget.com/2011/09/experience-pregnancy-with-the-mommy-tummy-8-0- simulator.html,