Politika yapıcıları için ulusal ekonomilerin birbirleriyle karşılaştırılması ve buradan birtakım sonuçlar çıkarılması çok önemlidir. Bunun için en basit yol ülkeye gelen doğrudan yabancı yatırım miktarının kesin rakamlarına bakmak yada ulusal yatırımlar içerisindeki yabancı yatırımların payını incelemektir. Fakat bu karşılaştırmalar GSYİH ile ölçülen ev sahibi ülkenin büyüklüğünü dikkate almamaktadır. Buradaki varsayım geniş ekonomiye sahip olan ülkelerin daha fazla yabancı yatırım çekeceğidir. GSYİH’nın dikkate alınması yabancı yatırımları etkileyen politik ve ekonomik istikrar, yabancı yatırımlarla ilgili olarak uygulanan politika rejimleri, doğal ve beşeri sermaye gibi diğer faktörlerinde zımni olarak göz önüne alındığı anlamına gelmektedir.
UNCTAD’ın 2002 Dünya Yatırım Raporu’nda geliştirdiği Doğrudan Yabancı Yatırımlar Performans İndeksi, ülkenin dünya yabancı yatırım akımlarından aldığı payın, yine o ülkenin dünya gelirinden aldığı paya oranlanmasıyla elde edilmektedir (UNCTAD, 2002:23).
/ / i D i i D DYSY DYSY IND GSYİH GSYİH =
INDİ = i ülkesi için doğrudan yabancı sermaye yatırımı performans indeksi
DYSYİ = i ülkesine gelen doğrudan yabancı yatırım akımları
DYSYD = dünyadaki yabancı yatırım akımları
GSYİHİ = i ülkesinin GSYİH’sı
GSYİHD = dünya GSYİH
İndeks değerinin 1’e eşit olması, o ülkeye gelen yabancı sermaye yatırımlarıyla nispi ekonomik büyüklüğün tam olarak uyuştuğunu göstermektedir. 1’den daha büyük indeks değerine sahip olan ülkeler, nispi GSYİH’larına kıyasla daha büyük oranlarda doğrudan yabancı sermaye yatırımı çekmektedirler. Buna sebep olarak makro ekonomik büyüklüklerin iyi yönetilmesi, istisnai bir düzenleyici sistemin devreye sokulması, tatmin edici bir büyüme sürecinin yaşanması, bol ve kalifiye işgücü, doğal kaynaklar, iyi bir AR-GE kapasitesinin varlığı, ileri düzey altyapı olanakları yada belirli sektörlerde imtiyazlı bir takım olanakların oluşturulması gösterilebilinir. Diğer taraftan endeks değeri 1’in altında olan ülkeler zayıf politikalar belirleyip bunları uygulayabilirler, zayıf rekabetçi ortama sahip olabilirler yada bir takım istikrarsızlıklar içinde bulunabilirler.
Doğrudan yabancı sermaye yatırım performans indeksi, ülkelerin yabancı yatırım çekmedeki pozisyonlarını belirten bir gösterge olmasına rağmen, yatırım verilerinin toplanmasında ve karşılaştırılmasında bazı problemler vardır. Bazı ülkelerin yabancı yatırımcılara sağladığı “vergi cenneti” gibi imtiyazlar ülkelerin ekonomik büyüklüklerine göre daha fazla yatırım çekmelerine sebep olmaktadır. Yine bazı ülkelerde görülen kısa dönemli yüksek yatırım girişleri yeni bir kaynağın keşfedilmesine yada mega şirket birleşme ve satın almalarına bağlı olabilir. Bazı ekonomilerde kendilerini uluslararası sermaye akımlarından isole etmiş olabilirler yada çok yakın bir zamanda yabancı yatırımlara açılmış olabilirler. Bir takım ülkeler ise düzenli bir yabancı yatırım girişine sahip olsalar bile gelir artışlarına bağlı olarak daha kötü bir performans sıralamasına sahip olabilirler.Yukarıda bahsedilen problemlerin en azından bazılarının üstesinden gelebilmek için yıllık yerine üç yılı
kapsayan veriler kullanılmış ve UNCTAD tarafından bu şekilde hesaplamalar yapılmıştır.
Ülkelerin, hesaplanan Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırım performans indeksi genellikle değişken değerler almaktadır. 9 ülkenin indeks değeri 1’e eşittir ki, bu ülkelerin ekonomik büyüklükleri ile aldıkları yabancı yatırımlar tam olarak uyuşmaktadır. 31 ülkenin ise ekonomik büyüklükleri ile yabancı yatırımları hemen hemen birbirine uyuşmaktadır. (Bu ülkelerin aldıkları indeks değerleri 1,2 ile 0,8 arasında değişmektedir.) 43 ülke ekonomik büyüklüklerine göre beklenen düzeyden daha çok yabancı yatırım çekebilirken, 66 ülkede daha az doğrudan yabancı sermaye yatırımı çekebilmektedir.
Tablo-8: Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Performans İndeksi, 1988-1990 dönemi, 1998- 2000 dönemi
Ekonomi 1988-1990 dönemi Ekonomi 1998-2000 dönemi
İlk 10 ülke
Singapur 13,8 Belçika ve Lüksemburg 13,8
Estonya 9,4 Hong Kong 5,9
Azerbaycan 9,2 Angola 5,1
Hong Kong 5,4 İrlanda 5,1
Papua Yeni Gine 5,1 Malta 4,6
Macaristan 5 İsveç 4,1
Letonya 4,7 Hollanda 3,3
Malesya 4,4 Azerbaycan 3,3
Zambia 4,2 Nikaragua 3,1
Yeni Zelanda 4 Bolivya 3
Son 10 ülke
Uganda 0 Japonya 0,1
Güney Afrika 0 Kuveyt 0
Sudan -0,1 Nepal 0
Katar -0,1 Sierra Lone 0
İran -0,1 İran 0
Zimbave -0,2 Libya -0,1
Kamerun -0,3 Birleşik Arap Emirlikleri -0,1
Yemen -0,6 Endonezya -0,6
Panama -2,8 Yemen -1
Surinam -12,7 Surinam -2
Kaynak: UNCTAD, World Investment Report, 2002, sf;25-26
Gelişmiş ülkelere baktığımızda, ekonomik büyüklükleri ile yabancı yatırımların hemen hemen dengede olduğu yani indeks değerlerinin 1’e çok yakın
olduğu görülmektedir. Bu grup içinde AB’nin en yüksek indeks değerlerine sahip olduğu görülmektedir. Dikkat çekici en önemli nokta ise gelişmiş bir ekonomi olan Japonya’nın 0,1 gibi çok düşük indeks değerine sahip olması ve son 10 ülke grubunun içinde yer almasıdır. Gelişmiş ülkelerin yabancı yatırım portföylerine baktığımızda şirket birleşme ve satın almaların önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Bunun sonucunda da benzer ekonomik özelliklere sahip olan ülkeler arasında, performans indeksi sıralamasında büyük farklılıklar ortaya çıkabilmektedir.
Yukarıdaki Tablo 8, ilginç sonuçlar ortaya koymaktadır. Tablodan da görülebileceği gibi ilk 10 ülke içerisinde 1988-1990 döneminde sadece bir tane gelişmiş ekonomi bulunurken diğer 9 ülkede gelişmekte olan ekonomilerden oluşmaktadır. 1998-2000 döneminde ise ilk 10 ülke içerisinde 4 tane AB üyesi ülke bulunmaktadır. Her iki dönemde de sıralamanın son 10 ülkesi içerisinde en az gelişmiş ekonomiler ile gelişmekte olan ekonomiler yer almaktadır.
Benzer doğrudan yabancı sermaye yatırım performansına sahip ülkeler arasında önemli derecede bir farklılık vardır. Bu farklılık da çoğunlukla kısa dönemli etkileri yansıtmaktadır. Örneğin, Angola 1998-2000 döneminin sonlarında indeks değerini arttırmıştır. Bu artışın arkasında politik istikrarla beraber petrol sektörüne yoğun bir ilgi gösteren yabancı yatırımlar vardır. Bunun sonucunda Angola 129. sıradan 3. sıraya yükselmiştir. Bu kısa dönemli etkilerin indeks değerine yaptığı etki iki period arasındaki sıralamaları ciddi bir şekilde değiştirmiştir. 37 ülke sıralamadaki yerini 20 yada daha fazla basamak arttırarak iyileştirmiş, 43 ülkede 20 yada daha fazla sıra kaybetmiştir. Sıralamadaki bu kaymalar sadece yabancı yatırım girişlerini değil aynı zamanda nispi GSYİH’yı yansıtmaktadır. Bu yüzden sıralamada aşağılara inmek belki de iyi bir işarettir, örneğin; durağan bir yatırım girişi ve GSYİH’daki nispi bir artış, refah artışını da gösterebilir (UNCTAD, 2002:27).