Diplomatik Faaliyetler ve Nedenleri

Etnik çatışmalarda taraflar, özellikle mücadeledeki pozisyonlarını güçlendirmek için diplomatik ve maddi destek temelinde olan dış müdahaleleri çağırmaya yönelik bazı faaliyetlere girişebilirler.⁸⁷⁶ Etnik gruplar (özellikle ayrılıkçı etnik gruplar) ve/veya devletler tarafından diplomatik faaliyetlerde bulunulması etnik çatışmalara uluslararası boyut kazandıran mekanizmalardan biridir. Etnik gruplar fiziki devamlılığı sağlamak, uluslararası destek görmek ve uluslararası alanda kabul edilmek; etnik çatışmalarla karşı karşıya kalan devletler ise etnik grupların diplomatik faaliyetlerine karşı koymak için bu tür faaliyetlere girişirler.⁸⁷⁷

Bir siyasi hareket ve bir grup olarak var olma arzusunu taşıyan ve devlet tarafından baskı ve zulümle karşılaşan etnik ulusalcıların esas amaçlarından biri fiziki devamlılığın sağlanmasıdır. Bu nedenle, bir grubun refahına ve varlığına yönelik tehditler, onun kendini ve çıkarlarını koruması için diplomatik faaliyetlerde bulunmasına neden olabilir. Yine, devlet baskısından kurtulmak ve bir siyasi hareket olarak başarıya ulaşmak için etnik ulusalcılar, dış yandaş ve sempatizanlar oluşturmaya

873 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 47.

874 Ryan, Ethnic Conflict…, s. 63.

875 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 75.

876 Esman, “Political…”, s. 62.

877 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 69-71.

ve uluslararası alanda duyulmaya çalışabilirler. Bununla birlikte, etnik ulusalcılar uzlaşma masasında yalnız kalacaklarını ve bu nedenle arabuluculara gereksinimlerinin olacağını idrak ederlerse çatışmaya uluslararası arabulucuların ilgisini çekmeye de çabalayabilirler. Tüm bunlardan ötürü, etnik ulusalcılar kendilerine maddi ve diplomatik destek sağlayacak olan dış destekçiler ve sempatizanlar kazanmak için uluslararası seviyede diplomatik hareket sergileyerek meselenin uluslararası bir boyut kazanmasına neden olurlar. Etnik ulusalcı gruplar bu çabalarında başarılı olurlarsa, sözlü olarak cesaretlendirme ve öğüt, tanıma, uluslararası forumlarda propaganda hareketleri gibi diplomatik destekler ve/veya askerî ve finansal yardımları içeren maddi destekler alırlar.

Bununla birlikte, silahlı müdahalenin sağlanması çok nadir olarak ortaya çıkmak

urumlardan kaçınmak için bu tür duru

tadır.⁸⁷⁸

Etnik çatışmalarla karşı karşıya kalan devletler ise, uluslararası diplomatik faaliyetlerle genellikle etnik ayrılıkçıların diplomatik faaliyetlerine karşı koymak nedeni ile ilgilenirler. Bu durumdaki devletler, uluslararası topluluğun üyelerine çatışmadaki duruşunu açıklamak ve etnik ayrılıkçıların taleplerinin haksızlığını ispat etmek için uluslararası forumları kullanmakta ve başarılı oldukları takdirde bu gruplara yönelik uluslararası sempatiyi azaltmaktadırlar. Ayrıca, devletler özellikle etnik gruplar ayrılık için güçlü bir şekilde devlete meydan okuyorlarsa devletin ülkesel bütünlüğü ve egemenlik ilkeleri aracılığıyla uluslararası destek sağlamak için diplomatik faaliyetlere kalkışabilmektedir. Bu tür çatışmalar içinde olan devletler güvenliklerini sağlamak için de uluslararası destek arayışında bulunabilirler. Öte yandan, devletler uluslararası topluluktan silah ve mühimmat elde etme çabasında olan etnik militanlara genellikle savaşla karşılık vermektedir. Fakat devletler, eğer etnik veya diğer iç meydan okumalara askerî güç yoluyla cevap verirlerse, bu durum masum sivillerin ölümüne ve insan hakları ihlallerine yol açacak; bu da devletler için genellikle yüksek maliyetli olacaktır. Çünkü insan hakları ihlalleri devletlerin uluslararası prestij ve itibarına zarar verebilir; devletlere yönelik uluslararası siyasi ve ekonomik yaptırımlara yol açabilir.

Bu nedenle, etnik sorunlar yaşayan devletler uluslararası prestijlerinin değerini arttırmak, uluslararası topluluktan kınayıcı ve suçlayıcı d

mlarda diplomatik faaliyetlerde bulunabilirler.⁸⁷⁹

878 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 69-70.

879 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 70-71.

Etnik ayrılıkçı gruplar ve devletlerin kişisel, grup, devlet ve sistem olmak üzere dört farklı seviyede diplomatik faaliyet hedefleri bulunur. Kişisel seviyedeki hedefler, genellikle uluslararası düzeydeki kişilere yöneliktir. Örneğin, hem etnik grup hem de devletler eski bir devlet başkanına (özellikle büyük güçlerin devlet başkanlarına) müracaat edebilir. Bu rol ile eski başkan, siyasi bir sonuca ulaşabilmek için taraflara yardım eden üçüncü bir taraf olarak çatışmayla ilgili hâle gelir. Başkan Jimmy Carter’ın bir iç çatışmadaki arabuluculuk rolü bu noktada önemli bir örnek olarak sayılabilir.

Etnik ayrılıkçılar ve devletler, aynı zamanda kendilerini uluslararası kamuya gösterecek olan etkili entelektüellere, artistlere, dini figürlere sahip kişilere veya ünlü medya çalışanlarına ulaşmaya da çabalayabilirler. Örneğin, Amerikalı film yıldızı Richard Gere, Çin işgali altında bulunan Tibet halkının kötü durumunu ABD ve Batı ülkelerine gösteren bir kişi olmuştur. Ayrıca, yabancı önemli kişiler üzerinde galip gelme çabası içinde olan devletler ve etnik gruplar açısından, bu tür kişilerin çatışma yerlerini ziyaret etmesi de cesaret hissi veren bir durum olarak algılanmaktadır. Ek olarak, bankacılar ve finans i

şiyle uğraşanlar da silah ve para tedariki için etnik grupların kişisel seviyedeki hedefleri arasında olabilirler.⁸⁸⁰

Grup seviyesindeki diplomatik faaliyet hedefi ise, etnik grupların en ortak ve genel amaçlarından biri olan, komşu devletlerdeki benzer ulusların veya etnik grupların ortak etnisite bağları nedeniyle desteğinin kazanılmasıdır. Bu tür bir taraflı destek, bir taraftan askerî, ekonomik ve eğitimle ilgili yardımların kazanılmasını, diğer taraftan da etnik grupların mücadele sebeplerini herkese ilan etmelerini sağlayabilir. Bununla birlikte, eğer akraba grup kendi ülkesinde baskın veya hükümet üzerinde etkili olan ya da irredentist taleplerde bulunan bir grup ise, çatışma hâlindeki gruba destek vermesi daha olasıdır. Öte yandan, etnik diasporalar da eğer ekonomik ve siyasi anlamda güçlü iseler, etnik grupların lobicilik faaliyetlerinin bir hedefi olabilirler. Etnik ayrılıkçı grupların yanı sıra, devletler de kendi devletlerinin dışında yaşayan, devlete mali yardım sağlayabilecek ve etnik gruplara karşı pozisyonlarında dış ülkelerde olumlu fikirler oluşturabilecek etnik bağları olan gruplara ulaşmaya çabalayabilirler.⁸⁸¹ Grup seviyesi içindeki bir başka amaç da, grubun kendi devletinde veya komşu devletlerde hükümetle çatışan etnik grupların desteğini elde etmeye çalışmasıdır. Bu etnik gruplar akraba grubu değildir. Fakat onlar, gruplara askerî ve eğitim ile ilgili yardımlar sağlayabilirler.

880 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 71.

881 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 71.

Aynı zamanda, devletler tarafından da bu gruplara müracaat edilebilir. Bu durum, özellikle devletlerin bu grupların bölgelerine kaçan etnik ayrılıkçıları yakalamak için gruplarla iş birliği yapmak istemeleri şeklinde gerçekleşir. Uluslararası destek ve sempati kazanmaya yönelik olan bu amaçlarla birlikte etnik ayrılıkçılar ve devletlerin grup seviyesindeki diğer olası hedefleri dini ve ideolojik kardeşleridir. Etnik gruplar ve devletler bazen bazı gruplar veya devletlerle ortak bir ideoloji ve/veya din paylaşırlar.

Bunun sonucunda da, örneğin komünist bir ideolojiye sahip olan etnik bir gruba veya devlete

Bununla birlikte devletler, askerî ve ekonomik destek sağlam

benzer bir ideolojiye sahip olan gruplar, ya da radikal İslami gruplara ve Müslüman devletlere Müslüman olan etnik gruplar destek sağlayabilirler.⁸⁸²

Diplomatik faaliyetlerin devlet seviyesinde ise etnik ayrılıkçıların en muhtemel hedefleri uluslararası politikalarda temel aktörler olan devletlerdir. Bu konuda devletleri, merkezî hükümeti destekleyen ve merkeziyetçiliği sevmeyenler olarak ayırabiliriz. Etnik ayrılıkçılar, ilk kategorideki devletleri merkezî hükümeti desteklememeleri için ikna etmeye çabalayabilirler. Eğer bunda başarılı olurlarsa çatışmada güçler dengesi değişebilir. İkinci kategorideki devletlerin ise desteğini sağlamak daha mümkündür. Çünkü bu tipteki devletler durumu kendileri için kullanabilirler. Yine bununla birlikte, komşu devletler eğer benzer ulustan veya etnik olarak akraba devletlerden sayılıyorlarsa, askerî ve ekonomik yardım için etnik grupların hedefleri arasına girerler. Çatışma ile karşı karşıya kalan devletler için de özellikle etnik veya ulusalcı gruplar tarafından tehdit edilen devletlerden destek sağlamak çok önemlidir.

ak için geleneksel ittifaklarına veya benzer bir ideolojiyi paylaştıkları devletlere de müracaat edebilirler.⁸⁸³

Son olarak sistem seviyesinde ise etnik ayrılıkçıların hedefleri arasında BM gibi hükümetlerarası uluslararası örgütler vardır. Bu tür örgütler, esasen devletlerin organizasyonlarıdır. Bu nedenle, üyelerinin birbirlerine karşı ayrılıkçılığı desteklemeleri pek olası değildir. Bununla birlikte, onlar devletler arası çatışma ve ihtilaflarla ilgilenmek için yaratılmıştır. Bu nedenlerden ötürü, etnik grupların özellikle de devlet içinde baskın değillerse bu tür örgütlerde kendilerini ifade etmeleri zordur. Bu hedefe ulaşmak için tek yol, belirli bir örgütün üyesi olan bir devletin sponsorluğunu bularak, etnik ayrılıkçıların bu devlet aracığıyla şikâyetlerini sunmalarıdır. Örneğin, Kıbrıslı

882 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 71-72.

883 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 72.

Türkler BM’de durumlarını duyurabilmek için Türkiye’ye güvenmiş ve duydukları bu güven de boşa çıkmamıştır. Fakat etnik grupların hepsi bu tür örgütlerde durumlarını duyurabilmek için gönüllü devletler bulamazlar. Örneğin, Kürtler bu tür bir devlet bulmada sık sık başarısız olmuşlardır.⁸⁸⁴ Aslında, etnik ayrılıkçıların hükümetlerarası uluslararası örgütlerde seslerini duyurma çabalarının nedeni daha çok psikolojik etkenlerle açıklanmaktadır. Çünkü bu tür örgütler, belirtildiği gibi esasen devletlerin organizasyonlarıdır. Dolayısıyla genellikle etnik grupların aleyhine hareket ederler.

Ayrıca, bu tür örgütlere ulaşabilen çok az sayıda etnik ayrılıkçı grup vardır. Bu nedenlerden ötürü, ayrılıkçı grupların hükümetlerarası uluslararası örgütlere yönelik diplomatik faaliyetlerde bulunmalarının amacı daha çok uluslararası alanda seslerini duyurmak içindir. Bu durum, etnik grupların liderlerine prestij sağlarken, üyelerine de moral açısından yardımcı olur. Aynı zamanda, bu tür örgütler grupların şikâyetlerinin meşruluk kazanmasına, taleplerinin doğru olduğuna inanan ve grupların tarafını tutan uluslararası bir kamuoyu oluşmasına, grupların dış ittifaklar kazanmasına, devletlerin uluslararası kınama ve baskıya uğramasına da yardımcı olabilirler. Yaser Arafat başkanlığında Filistin Kurtuluş Örgütü’nün (FKÖ) siyasi iddialarını ve beklentilerini BM ve

yen veya buna k

diğer hükümetlerarası uluslararası örgütlerin meşrulaştırması bu duruma örnek olarak gösterilebilir.⁸⁸⁵

Bunun dışında, etnik ayrılıkçı gruplar çatışmanın barışçıl bir şekilde halledilmesine çabaladıklarında da, hükümetlerarası uluslararası bir örgütün işe karışmasını isteyebilirler. Etnik grupların çatışmayı uzlaştırma çabası içine girme nedenleri arasında savaştaki önemli kayıplar, dış destek kaybı, uluslararası sempatinin eksilmesi, popüler destek erozyonu, bazı ana isteklerde devletle anlaşılması, uzun süren çatışmalar nedeniyle bitkinlik, liderlerinin ölümü, hapsi veya sürgünü, ordu içinde hizipçilik gibi unsurlar var olabilir. Bu şartlar altında, etnik ayrılıkçı gruplar eşit ve adil davranacaklarına inandıkları üçüncü bir tarafın aracılığı altında siyasi uzlaşıya karar verebilirler. Etnik gruplar bu süreçte özellikle BM’nin üçüncü bir taraf olarak arabulucu şeklinde hareket etmesini isterler. Çünkü BM, çatışmaya müdahale etmek iste

arşı koyan diğer devletleri engellemesi, çatışmayı şiddetlendirmemesi ve kendi çıkarı için çatışmayı sömürmemesi gibi konularda prestiji olan bir örgüttür.⁸⁸⁶

884 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 72-73.

885 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 72-73.

886 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 73.

Devletlerin birçoğu ise iç etnik problemlerini hükümetlerarası uluslararası örgütlere götürmeyi tercih etmezler. Çünkü devletler, bu tür bir hareketin çatışmaları uluslararası boyuta taşıyacağını ve etnik gruba meşruluk kazandıracağını düşünür ve bunun gerçekleşmesinden korkarlar. Öte yandan, daha önce de belirtildiği gibi devletler askerî seçenekleri kullanmayı tercih ederlerse, etnik azınlıklara yönelik politikalarının uluslararası alanda kınanması durumuyla karşılaşırlar. Fakat bununla birlikte, bazı devletler etnik problemlerini bu tür örgütlere götürmeyi de tercih edebilirler. Bunun nedeni ise, devletlerin bu durumun uzun dönemde çıkarlarına daha iyi hizmet edeceğini düşünmeleri ve kendi iddialarının çürütülemez olduğuna yönelik duydukları inançtır.

Bunun yanı sıra, etnik olarak sorun yaşayan devletler bu tür örgütlerin devletlerin organizasyonları olmaları sebebiyle kendilerine destek olacaklarını da düşünebilirler.

Bu durum, özellikle etnik ayrılıkçı grupların iddiaları temelsizse, grupların eylemleri uluslararası normları ihlal ediyorsa ve gruplar kötü bir üne sahiplerse oluşabilir.

Devletler, ayrılıkçılarla olan mücadeleyi kaybetmeye başladıkları zamanlarda da, hükümetlerarası uluslararası örgütlere başvurabilirler. Böyle bir durumda, devletler özellikle egemenliklerini korumak için üçüncü bir tarafın arabuluculuğunu isteyerek konuyu

bu tür örgütlere taşımaktadırlar. Son olarak da, devletler istemedikleri hâlde, fakat ahlaki nedenlerden ötürü etnik problemlerini hükümetlerarası uluslararası örgütlere götürebilirler.⁸⁸⁷

Öte yandan, Uluslararası Af Örgütü, Kızıl Haç gibi hükümetler dışı uluslararası örgütler de sıklıkla diplomatik faaliyetlerde bulunmak isteyen etnik ayrılıkçı grupların hedefleri arasında yer alırlar. Bu tür örgütler, iç çatışmalarda savaşan ve savaşmayan taraflara insani yardım sağlamak ve durumu gözlemlemek gibi faaliyetlerle çatışmalarla ilgili hâle gelirler. Onlar, çatışma hakkında ilk elden bilgi temin eder ve bunu uluslararası aktörlerle paylaşırlar. Bununla birlikte, hükümetler dışı uluslararası örgütlerin bazıları çok güçlü uluslararası aktörlerdir ve global bir nitelik taşırlar. Bu nedenlerden ötürü, onlara ulaşmak etnik ayrılıkçı grupların seslerini duyurmaları ve uluslararası topluluktan daha olumlu reaksiyonlar almaları için çok önemlidir.⁸⁸⁸ Etnik ayrılıkçı grupların sistem düzeyindeki diplomatik faaliyetlerinin bir diğer hedefi de çokuluslu şirketlerdir. Etnik gruplara doğrudan ulaşmaları egemenlik, iç işlerine karışmama ve topraksal bütünlük ilkeleriyle kısıtlanan dış devletlerin ve

887 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 73-74.

888 Ganguly and Taras, Understanding…, s. 74.

hükümetlerarası uluslararası örgütlerin tersine, global olarak aktif ve serbest davranabilen çokuluslu şirketler etnik gruplarla doğrudan temas kurabilirler. Özellikle iş yaptıkları devletler içindeki etnik gruplarla kolayca temasa geçebilirler. Bu şirketler aynı zamanda devletlerin de hedefleri arasındadır. Çünkü onların aktiviteleri çatışmadaki güç dengesi açısından önemli sonuçlar doğurabilir. Örneğin, eğer bir devlet belirli bir etnik grubun baskın olduğu bir özellik sergiliyorsa, çokuluslu şirketler grubun siyasi ve ekonomik egemenliğini idame ettirmesi için çok önemli bir araç hâline gelebil

tiyi azaltmak için diplomatik faaliyetlere girişirler.

Tüm bunların sonucunda da, ister etnik grup tarafından isterse devlet tarafından yapılsın

dış aktörlere den

uluslararası se

ir. Ayrıca, çokuluslu şirketler uzak bölgelerle merkez arasında ekonomik, demografik ve teknolojik iletişim kurma yollarıyla ülkenin bölgelerini hükümetin kontrol altında tutmasına da yardımcı olmaktadırlar.⁸⁸⁹

Sonuç olarak, tüm bu nedenlerden ötürü etnik ayrılıkçı gruplar ve devletlerin diplomatik faaliyetlerde bulunması meseleyi dış aktörlere açarak konunun uluslararası bir boyut kazanmasına neden olur. Bununla birlikte, aslında bu tür faaliyetler daha çok etnik gruplar tarafından yapılmaktadır. Çünkü hepsi için geçerli olmasa da etnik gruplar uluslararası desteği genellikle cazip bulurlar.⁸⁹⁰ Bu gruplar çeşitli amaçlarını (fiziki varlıklarını devam ettirmek, devletin baskı ve zulmünden kurtulmak, siyasi bir başarıya ulaşmak, meşruluk kazanmak, uluslararası alanda kabul edilmek gibi) gerçekleştirmek için uluslararası topluluğun ilgisini çekmek, uluslararası kamuoyunun sempatisini kazanmak ya da dış güçlerin desteğini sağlamak gibi nedenlerden ötürü diplomatik çabalar içerisine girerler. Öte yandan, genellikle etnik meselelerinin uluslararası bir boyuta çıkmasını istemeyen devletler ise, çoğu zaman etnik grupların bu faaliyetleri nedeniyle diplomatik hareketlerde bulunurlar. Devletler, özellikle kendilerinin haklılığını ispat etmek, ayrılıkçı etnik gruplara karşı devletin ülkesel bütünlüğünün korunması ilkesini öne sürerek uluslararası topluluğun desteğini sağlamak ve bu gruplara yönelik desteği ve sempa

yönelik diplomatik faaliyetler etnik meseleleri ulusal seviye viyeye taşımaktadır.

2. Yabancı Devlet Desteğindeki Ayrımcılığı Açıklamaya Yönelik