Dijital Demokrasi

Dijitalleşme ile birlikte demokratik hayatın bütün alanlarında bir dönüşüm yaşanmaya başlanmıştır. Demokrasinin kendisi de bunlara dâhildir. Demokrasinin gelişimi için vazgeçilmez koşul olan yurttaşın; siyasete daha katılımcı ve daha aktif şekilde eğilen ve karar alma süreçlerini etkileyebilecek yapıda olması beklenmektedir. Bu bağlamda dijital alan aracılığı ile herkesin kendi görüşlerini dinletebilme ve başkaları tarafından değerlendirilme şansına sahip olması siyasi karar alma sürecini daha meşru kılma potansiyelini bünyesinde taşımakta ve böylece demokrasinin dijitalleşmesine göndermede bulunmaktadır.

İletişim araçları ile demokrasinin gelişimi arasında paralellikler bulunmaktadır. Yeni medya ve demokrasi ilişkisine dair yapılan araştırmalardan önce de geleneksel medya araçları ve demokrasi ilişkisi üzerine günümüze kadar pek çok araştırma yapılmıştır. 1960’lardan beri, akademisyenler ve politika yapanlar yeni enformasyon ve iletişim teknolojileri üzerine yaptığı araştırmalarda örneğin, etkileşimli televizyon ve internet gibi araçların demokratik kurumları ve siyasi katılımı etkileyebileceği hakkında fikirler ileri sürmüşlerdir. Tartışmalar bu teknolojilerin seçim kampanyalarını ve seçimleri yeniden şekillendirmesi üzerine odaklanmıştır.

Bu süreç içerisinde yeni medya ve demokrasi ilişkisini ele alan araştırmalar genellikle dijital demokrasi kavramı çerçevesinde şekillenmektedir. Araştırmacıların bu alana yönelmesinin başlıca nedenleri arasında “enformasyon ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin, demokratik siyaset alanında önemli atılımların gerçekleşmesi potansiyelini beraberinde getirmesi” (Becker, 1998:343) düşüncesi gelmektedir. Enformasyon ve iletişim teknolojileri tarafından (yeniden) güçlendirmiş demokratik kurumlar ve pratiklerin meydan okumasına cevap olarak çeşitli yöntemler, denemeler ve girişimler ortaya çıkmıştır.

139

“Bu girişimler literatürde ‘elektronik demokrasi’ ‘teledemokrasi’ ve siber demokrasi’ şemsiyesi altında farklı şekillerde gruplandırılmışlardır. Dijital demokrasi kavramı ise öncelikle var olan elektronik teknolojiler aracılığıyla gelişen dijital veri transferinin bir araya gelmesiyle, enformasyon ve iletişim teknolojilerinin potansiyelinin serbest kalması olarak tanımlanabilir” (Hague ve Loader, 2005:3). Günümüzde dijital demokrasi kavramı teknolojik uygulamaların oldukça geniş bir alanını kapsayan web siteleri, e-posta, tartışma grupları, forumlar, blog, mikroblog, video paylaşım siteleri vb. sosyal ağ sitelerine referans vermektedir.

Dijital demokrasi kavramı, Hague ve Loader, Margolis ve Riaño, Shane, Solop gibi yazarlar tarafından yeni teknolojik uygulamaların ve deneyimlerin kullanıldığı bir demokrasi olarak tanımlanmaktadır. “Dijital demokrasi bazı yeni enformasyon teknolojileri kullanımı ile örneğin, e-devlet uygulamaları, web siteleri aracılığı ile hükümet politikaları hakkında bilgi vermek, çevrimiçi politik hareketliliği sağlamak ve internet oylaması gibi vatandaşın, devlet ve demokrasinin aygıtları ile bütünleşmesine atıfta bulunur. Çevrimiçi gruplar ve diğer organizasyonlar, web siteleri ve sosyal ağlar üzerinden yönetenle yönetilenin birbirine ulaşmasını mümkün hale gelmiştir” (Solop, 2001).

Yeni enformasyon ve iletişim teknolojilerinin kullanımının geliştirilmesi sadece demokrasinin iyileştirilmesini yönetmek değil aynı zamanda teknoloji ve toplum arasındaki etkileşimin ortaya çıkarılması açısından da önemlidir. Yeni medya uygulamaları Kubicek’e göre ‘sosyal şekillendirme’ araçlarıdır (Kubicek vd., 1997). Bu araçlar teknolojik eski örnekler, kültür, yasal çerçeveler gibi çeşitli faktörler tarafından etkilenmekte ve her ne kadar var olan güç ilişkileri tarafından yönlendirilmiş olsalar da insanların etkinlikleri yoluyla ortaya çıkmaktadır.

Dijital demokrasi yeni medya teknolojileri aracılığı ile siyasal gücün enformasyon ve iletişim teknolojileri ile donanmış ‘demos’a transferini içermektedir. Dijital demokrasi vatandaşlık haklarını elde etmiş ve eşit vatandaşların ulusal egemen otoritelerin kontrol korkusu olmadan kendi yaşamlarıyla ilgili tartışmaları kapsayan bir elektronik forumu içeren bir şekli olarak kavranabilir (Hague ve Loader, 2005:5). Dijital demokrasi bireylerin siyasal otorite ve güç odakları

140

karşısında temel hak ve özgürlüklerini meşrulaştırmak için güç aldıkları demokrasi kavramının bir anlamda yeni medya üzerindeki yeni yansımalarını oluşturmaktadır. Bu açıdan dijital demokrasi kavramı, klasik demokratik uygulamaların yetersizliğine karşı bir alternatif oluşturmaktadır.

Enformasyon çağında bu yetersizliklere karşı dijital demokrasinin, demokratik pratiklerin canlanmasına katkısı iki yönlü ele alınabilir. Birincisi günümüz gelişmiş liberal demokrasilerindeki politik kurumların, aktörlerin zayıf durumu ve kamunun ilgisinin zayıf olduğuna dair gittikçe büyüyen algı hakkındadır. İkincisi ise günümüzde politik, ekonomik ve sosyal değişimlerin inanılmaz hızı enformasyon çağının aniden ortaya çıkışının bir işareti olmasıdır. Dijital demokrasi şimdiye kadar mümkün olmayanı yeniden düşünme ve eğer gerekliyse, bu kurumlar, aktörler ve pratikleri, radikal bir şekilde kontrol etme ya da değiştirme fırsatı sağlamaktadır (Hague ve Loader, 2005:8).

Bu fırsatı sağlamanın yanı sıra yeni medya kullanımı demokratik süreçleri de geliştirebilir: Özellikle yurttaş katılımının gelişimini üç şekilde iyileştirebileceği düşünülmektedir: “Birincisi, teknoloji vatandaşların daha iyi bilgilendirilmelerini, toplumsal değerlerini açıklamalarını ve kamuya ilişkin meselelerde müzakere sürecine katkıda bulunmalarını sağlayabilir. İkincisi, yeni medya teknolojileri anlamlı grup etkileşimlerini kolaylaştırabilir. Kamunun aralarında sivil ilişkileri de içeren konulara genel olarak ilgisizliği ve giderek azalan ‘sosyal sermaye’nin katılımı cesaretlendirmesi ve politik topluluğu inşa etmesi gereklidir. Üçüncüsü de yurttaşların kendi hükümetlerinden uzaklaşması fikridir. Hükümet sınıfı (seçim ile iş başına gelenler, hükümet çalışanları, politik seçkinler) ile sıradan yurttaşlar arasındaki ayrılığa yeni medya teknolojileri bir köprü oluşturabilir” (Hale, Musso ve Weare, 2005).

Katılımın artırılmasının dışında dijital demokrasi parti organizasyon ve disiplinlerini, iletişim biçimlerini ve oy prosedürlerini etkilemiştir. “Dijital demokrasi kavramı, bireysel yurttaşlar arasındaki etkileşim ve tartışmaları, rızaya dayalı karar alma süreçlerini destekleyebilir. Bu görüş, politikaların pasif tüketimini yani yukarıdan aşağıya örgütlenen politikalara angajmanı ya da dahil olmayı reddederken; aşağıdan yukarıya örgütlenen tartışmacı politikalar, sadece tüketici

141

değil aynı zamanda politikaların üretiminde aktif rol oynayan yurttaşların etkileşimini kolaylaştırır” (Nixon ve Johansson, 2005). Yeni medya yurttaşı demokrasinin pasif bir nesnesi olmaktan çıkarıp aktif, etkileşimli bir öznesi haline gelme fırsatını yaratmıştır.