Dijital Öyküleme ve Elektronik Portfolyo

Günümüzde neredeyse her alanda portfolyolar kullanılmaktadır. Portfolyolar ilk olarak sanatçı, mühendis ve mimarlar tarafından ortaya koydukları ürünleri görsel olarak sunmak amacıyla kullanılmıştır. 1990’lı yıllara gelindiğinde ise eğitim ortamlarında da öğrencilerin yazılı ve görsel ürünlerinin toplandığı dosyalar olarak kullanılmaya başlanmıştır. İlk zamanlarda daha çok basılı kâğıt ve çizimleri düzenli olarak içeren dosyalar halinde oluşturulmuştur. Günümüze yaklaştıkça eğitim ortamlarına teknoloji entegrasyonu uygulamalarının artması ile birlikte portfolyoların amaç ve tasarımı elektronik ortamlara uygun olarak değişim göstermiştir (Hopper, 2012). Barrett (2001) portfolyoyu, öğrenenin öğrenme sürecinde ortaya koyduğu çalışmaları içeren, zaman içindeki gelişimini ve değişimini göstermek üzere planlı ve amaçlı olarak biriktirdiği, seçtiği, düzenlediği ve sunduğu çalışmalarının toplamı olarak tanımlamaktadır. Benzer şekilde Akdoğan-Yeşilova (2011) öğrencinin, öğrenme sürecinde hazırlamış olduğu çalışmaların belirli bir amaç çerçevesinde toplanması ve her bir çalışmanın öğrencinin gelişimi adına ne ifade ettiğine yönelik yansıtmalar yazılması ile oluşturulan, öğrencinin süreç içerisindeki gelişimi gösteren dosyalar olarak tanımlamaktadır.

Portfolyo ortamında ilk zamanlarda oluşturulan ürünler genellikle kâğıt üzerine yapılan çalışmalar şeklinde arşivlenirken, teknolojinin gelişmesi ile birlikte önce

kaset, disket, CD gibi manyetik ortamlarda sonra da, DVD, taşınabilir disk gibi elektronik ortamlarda saklanmaya başlanmıştır (Barış, 2011). Bilişim teknolojilerinin gelişmesiyle portfolyolar öğrencilerin basılı çalışmalarının toplandığı dosyalar olmaktan çıkıp, çalışmaların daha geniş kitlelerle paylaşılmasını kolaylaştıran, herkesin rahatça ulaşabileceği, kolayca düzenleme ve düzeltmeler yapılabilen, dünyanın herhangi bir yerinden sadece internet bağlantısıyla ulaşılabilen elektronik portfolyolara (e-portfolyo) yerini bırakmıştır (Chambers ve Wickersham, 2006; Döşlü, 2009). Genel olarak e-portfolyolar içerdikleri ürünler açısından klasik portfolyolara benzemekle birlikte, dijital ortamda metin, ses ve görsellerden oluşan ürünlerin birbirleri ile bağlantılı olarak düzenlenmesi ve bir araya getirilmesi ile oluşmaktadır (Abrami & Barrett, 2005; Barrett, 2001, 2005b; Chen, 2002). Gülbahar ve Köse (2006) ise, e-portfolyoları öğrenciler tarafından oluşturulan özgün ürünlerin, elektronik ortamda dijital olarak bir araya getirilerek saklandığı “elektronik ürün dosyası” olarak adlandırmakta ve genellikle web-tabanlı bir koleksiyon olduğunu vurgulamaktadır. İlgili literatürde e-portfolyo ile ilgili olarak farklı akademik alan ve amaca göre çeşitli tanımlar ve kavramlar olsa da bunlar benzer özellikler göstermektedir. İlköğretim ve ortaöğretimde “dijital portfolyo”, “dijital öyküleme”, “dijital öğrenme portfolyoları”, yükseköğretimde “elektronik portfolyo”, “e- portfolyo”, “webfolyo”, “efolyo” gibi farklı kavramların kullanıldığı görülmesine rağmen genel olarak “e-portfolyo” kavramını ile karşılaşılmaktadır (Hallam & Creagh, 2010; Hopper, 2012).

Portfolyolar yapısına, içeriğine ve biçimine göre farklı amaçlarla kullanılabilmektedir. Hartmann (2004) portfolyoları öğrenme portfolyoları ve değerlendirme portfolyoları olarak iki geniş gruba ayırmıştır. Öğrenme portfolyoları öğrencilerin öğrenme süreçlerini zaman içinde sistematik olarak yansıtmalarını ve bazı yetenek ve becerilerini geliştirmelerini sağlayacak bir yapı sunar (Zubizaretta, 2004; Aktaran: Kearney, 2009). Abrami ve Barrett (2005) portfolyoları çalışma, sunum ve değerlendirme portfolyoları olarak üçe ayırmaktadır. Çalışma portfolyosu, tamamlanmış projeleri veya öğrencilerin devam eden çalışmalarını içermektedir. Sunum portfolyosu öğrencilerin çalışmalarının en iyi örneklerini içermektedir. Değerlendirme portfolyosu ise, öğrenme hedeflerinin gerçekleştirildiğini gösteren öğrenci çalışmalarını sunmada kullanılmaktadır.

Lorenzo ve Ittelson (2005) e-portfolyoların öğretme, öğrenme ve değerlendirme süreçleri üzerinde etkili olduğunu ifade etmektedir. e-Portfolyolar, öğrencilerin çalışmalarının toplandığı, öğrenme sürecinde yansıtma, öz- değerlendirme ve dönüt sağlayan, öğrencinin gelişimini gösteren araçlardır (Hopper, 2012). Portfolyolar, öğrencilerin öğrenme sürecine aktif katılımlarını ve öz- değerlendirme yapmalarını sağlamakta, karar verme becerilerini geliştirmekte, öğrenme sürecinde dönüt almalarını arttırmakta, öğrencilerin öğrenme süreci, stratejileri, güçlükleri ve eksiklikleri ile ilgili yansıtma ve değerlendirme yapmalarına izin vermektedir (Abrami & Barrett, 2005). Ayrıca e-portfolyolar öğrencilerin öğrenme deneyimleri hakkında bilgi toplama ve sunmada, ne öğrendikleri hakkında detaylı bir hesap oluşturmada ve yansıtma yapmada esnek bir yol sağlarken (Bennett & Lockyer, 2007) öğretmenlerin öğrencilerinin çalışmalarına yönelik detaylı dönütler vermesi sağlanabilir (Ahn, 2004). e-Portfolyoların değerlendirme aracı olarak, öğrenci merkezli bir yaklaşım sunma, problem çözme sürecinde öğrenme, öğrencilerin yansıtıcı ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirme ve öğrenme alanı bilgi ve becerileri konusunda sorumluluk sağlama gibi çeşitli pedagojik avantajları vardır (Arter, 1995; Aktaran: Hopper, 2012). Kısacası bir e-portfolyo öğrencilerin çalışmalarının toplamak, öğrenci yansıtma faaliyetlerini arttırmak ve zaman içindeki gelişimlerini göstermek amacıyla kişisel bir öğrenme ortamı olarak kullanılabilir (Hopper, 2012).

Portfolyolar teknolojiyi bir araç olarak kullanarak öğrencilerin çalışmalarını ortaya koymak amacıyla video, resim, taranmış doküman, link, makale ve dijital öyküler gibi öğeleri içerebilir (Hopper, 2012). Barrett (2006b) dijital öyküleme ile e- portfolyo arasında bir ilişki olduğunu ifade etmektedir. Bir e-portfolyoda öğrencilerin zaman içerisindeki öğrenme sürecini, çabalarını ve başarılarını gösteren çalışmaları yer almaktadır. Dijital öykü ise öğrencinin görseller ve müzikler kullanarak kendi sesi ile duygusal bir şekilde anlattığı video formatında bir öyküdür. Bu bağlamda dijital öyküleme sayesinde öğrenci, öğrenme sürecini ve sahip olduğu nitelikleri gösteren, yansıtma yapabileceği kişisel öyküler oluşturabilir (Barrett, 2006b).

İlgili literatürde, dijital öyküleme ve portfolyo çalışmalarının dinamik olarak birleştirilmesinin özellikle anlamlı öğrenme ve yansıtıcı düşünme sürecinde olumlu

sonuçları olduğu ifade edilmektedir (Barrett, 2004; Kearney, 2009). Dijital öyküleme çalışmalarının yansıtıcı bir portfolyo oluşturmada güçlü bir araç olabileceği vurgulanmaktadır. Barrett’e (2005c) göre, e-portfolyo oluşturma sürecinde yaşanan en önemli problem öğrencilerin sürece katılımında içsel motivasyonlarının düşük olmasıdır. Bu bağlamda dijital öyküleme çalışmalarının öğrenme ve yansıtma sürecinde etkili olacağı ve özellikle çoklu ortam öğelerinin öğrencilerin portfolyo sürecine katılımlarını arttıracağı vurgulanmaktadır. Barrett ve Carney (2005) bu iki yaklaşımın birleştirilmesi sayesinde öğrencilerin öğrenmeye yönelik motivasyonunun artacağını, portfolyo sürecine daha çok ilgi ve katılım göstereceklerini, duygularını ve düşüncelerini daha kolay aktarabileceklerini ve kendi seslerini duyurabilecekleri ifade etmektedir. Kearney’e (2009) göre dijital öyküler portfolyo ortamında öğrencilerin ürünlerinden elde ettikleri deneyimler ve yansıtma faaliyetleri arasındaki bağlantıyı güçlendirmeye yardımcı olabilir.

İlgili literatürde dijital öyküleme çalışmalarının e-portfolyo ortamında kullanılabileceğine yönelik düşünceler olmasına rağmen bu alanda geliştirilecek ortam ve araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır (Barrett, 2004, 2005c; Barrett ve Carney, 2005; Kearney 2009). e-Portfolyolar öğrenci ve öğretmenler tarafından sunum yazılımları ya da araçları ile akademik başarıya yönelik dijital ürünlerin web ortamında toplanması ile yansıtıcı düşünme ve eleştirel düşünme deneyimlerinin kazanıldığı web sayfalarıdır. Sosyal yapılandırmacılığa dayalı Web 2.0 ortamlarında e-portfolyo sistemi ve yönetimi daha gelişmiş, düzenlemesi kolay, kullanıcı dostu, yansıtıcı öğrenme ve daha gerçekçi değerlendirme özellikleri göstermelidir (Kim, Oh & Kwon, 2011). Birçok eğitim kurumu ticari portfolyo yazılımlarını kullanmayı tercih etmektedir. e-Portfolyo oluşturma sürecinde dijital öyküler kullanılacaksa açık kaynak kodlu özgür yazılımlara ihtiyaç olacaktır. Bu amaçla bazı ücretsiz ya da ucuz (iMovie, Moviemaker vb.) masaüstü yazılımlar kullanılabileceği gibi çevrimiçi video düzenleme uygulamaları da kullanılabilir (Kearney, 2009). Sadik’e (2008) göre dijital öyküleme çalışmalarının yansıtıcı bir portfolyo ortamına taşınması öğrencilere öğrenme sürecinde toplama, düzenleme, yansıtma ve iletişim konusunda yaptıklarını arkadaşları ile paylaşma fırsatı vereceği için böyle bir sistem süreç değerlendirme amacıyla kullanılabilir. Bu bağlamda dijital öyküleme çalışmaları sonunda öğrencilerin oluşturdukları öyküleri öğretmen ve diğer öğrenciler ile

paylaşabilecekleri, öz ve akran değerlendirme yapabilecekleri, kendi ürünleri ve öğrenmeleri üzerinde yansıtıcı düşünme gerçekleştirebilecekleri bir e-portfolyo sisteminin faydalı olacağı düşünülmektedir.