Diğer Ülkelerden Örnekler

Bu gruba giren ülkeler içinde özel güvenlik sektörünün ileri derecede yükseldiği ABD ve sektörün son 20 yılda ortaya çıktığı Rusya ele alınmıştır. Ayrıca ABD ve İngiliz modeline benzeyen Kanada’ da değerlendirilmiştir.

4.2.4.1. Amerika Birleşik Devletleri

Amerika birleşik Devletleri, güvenlik hizmetlerinde özelleştirme uygulamalarının en yaygın olduğu bir ülkedir (Köprülü, 2002: 91). Bu nedenle özel güvenlik sektörü ve duyulan talep gayet ileri seviyededir. Sektör halk tarafından okadar beğenilmiştir ki polis yöneticileri bile suç önlemede polisten öncelikli sıraya koymaktadır (Köprülü, 2002: 118).

Liberal demokrasiler arasında Amerika en iyi bir modeldir. fakat her eyaletin uygulaması birbirinden farklılık göstermektedir (Yılmaz, 1994: 92). Yasal düzenlemeler sadece eyalet bazındadır, ülke genelinde belirli standartları oluşturacak bir federal yasa yoktur. Federal bir özel güvenlik yasasının gerekliliği konusunda fikir birliği olmadığından 2002 yılında yapılan yasal düzenleme girişimi de sonuçsuz kalmıştır. (Hall, 2003: 1’ den aktaran Filiz, 2006: 78). Görüş ayrılıklarının temeli, belirli standartların oluşturulduğu takdirde maliyetin artacağı ve rekabetin zorlaşacağı düşüncesidir (Hall, 2003: 3’ den aktaran Filiz, 2006: 80). Çünkü ABD’ de özel güvenlik sektörü tamamen rekabete dayalı serbest çalışmaktadır ( Yılmaz, 1994: 91).

ABD’ de özel güvenlik sektörü alanında birçok bilimsel araştırma yapılmıştır. Bunların en önemlisi sektörün hızla büyümeye başladığı yıllarda Ulusal Adalet Enstitüsü desteğiyle hazırlanan “Rands ve Hallcrest I, II” raporlarıdır (Köprülü, 2002: 117). Bu raporlardan sonra 1972-1977 tarihlerinde Kakalik ve Wilhord, 1985 tarihinde de Cunnigham ve Taylor ‘un hazırladığı raporlar gösterilebilir (Yılmaz, 1994: 90).

4.2.4.1.1. 1950-2000 Arası Finansal ve Sektörel Değerlendirme

Daha önceki kısımda açıklandığı üzere ABD’ de özel güvenliğin gelişimi 19. yy’ da Allen PİNKERTON, Henry WELLS, William FARGO, Perry BRİNK, Evdin HOLMES gibi kişilerin kurdukları güvenlik şirketleri ve çeşitli özel güvenlik uygulamaları ile olmuştur (Wrobleski and Hess, 1988: 16-18). 1958 yılında özel güvenlik hizmetlerinin ve araçlarının parasal değeri 511 milyon dolardır (Johnston, 1992: 79’ den aktaran Bozkurt, 1999: 33) ve özel güvenlik sektöründe çalışan kişi sayısı polis sayısıyla eşit düzeydedir (Yılmaz, 1994: 91).

Hallcrest’ in çalışmalarına göre 1973 yılında özel güvenlik sektörü hizmetlerinin ve araçlarının parasal değeri 2.3 milyar dolar civarını bulmuş (Johnston, 1992: 79’ den aktaran Bozkurt, 1999: 33) ve sektörde çalışanların sayısı polis sayısını gözle görülür bir seviyede geçmiştir. (Şeneken; 2001:45)

1980’ li yıllarda ise özel güvenlik sektörünün değeri 21.7 milyar doları bulmuş, devlet kurumlarının ise özel güvenlik hizmetlerine ödedikleri bedel 3.3 milyar dolar civarındadır. Bu dönemde polise harcanan rakam ve polisiye hizmetlerin toplam değeri 13.8 milyar dolardır (Savas, 1987: 18). Bu dönemde sektörde toplam 1.1 milyon civarında çalışan vardır ve bunların 448.979 ‘u kapalı alanlarda çalışmakta, 640.640’ ı ise sözleşmeli güvenlik görevlisi olarak çalışmaktadır. Kapalı alanlarda çalışanların 346.320’ si koruma görevi yapan bekçilerden, 20.106’ sı mağaza dedektiflerinden, 10.000’ i de hafiyelerden oluşmakta; sözleşmeli özel güvenlik görevlilerinin ise 541.600’ ü bekçilik, 26.300‘ ü ise zırhlı araç hizmetleri, 3.000 kişi ise güvenlik danışmanlığı hizmetlerinde çalışmaktadır (Johnston, 1992: 79’ den aktaran Yılmaz, 1994: 91; Şeneken, 2001: 45).

1990’ lı yıllara doğru özel güvenlik sektöründe çalışanların sayısı 1.5 milyon kişi civarında olup sektörün değeri 52 milyon doları bulmuştur. Federal ve yerel polis sayısı ise toplamda 600 bin iken yapılan harcamalar 30 milyon dolar civarındadır. Bu yıllarda suç harcamaları yaklaşık 114 milyon dolar civarını bulmaktadır (Hallcrest, 1990: 2’ den aktaran Köprülü, 2002: 117) .

Ülkede özel güvenlik sektörünün yükselen bir trend izlemesi, Hallcrest raporunda 4 ana nedene dayanmaktadır. Suç alanlarının genişlemesi, vatandaştaki suç korkusunun artması, devletin kamu güvenliği harcamalarına aktardığı kaynağın azalması ve özel güvenlik hizmetlerinin kullanımının son derece verimliliği arttırması gösterilmektedir (Hallcrest II, 1990: 2’ den aktaran Köprülü, 2002:117). Dolayısıyla merkezi otoriteye dayalı idari bir yapıya sahip Kıta Avrupası modellerindeki sorunlar, aynı şekilde Anglosakson ülkelerle paralellik göstermektedir.

2003 yılında Hall’ ın yaptığı bir araştırmada özel güvenlik hizmeti sunan 11 binin üzerinde şirket olduğu ve bunların her birinin 20 binden fazla görevli çalıştırdığı ifade edilmektedir. Fakat bu haliyle Amerika’ da ki güvenlik sektörü birçok sorunları içermektedir. Özellikle eyaletlerdeki farklı uygulamalar, bazı eyaletlerde güvenlik soruşturmasının yapılmaması ve sabıkalıların şirketlerde çalışmaları, bazı eyaletlerde eğitim şartının olmaması veya yeterli seviyede eğitim yapılmaması gibi hususlar belirtilebilir. 11 eylül terör saldırısından sonra bile özel güvenlik alanında gözle görülür değişiklikler ve düzenlemeler yapılmamış, sorunlar aynen Hall’ ın araştırmasına göre devam etmiştir (Hall, 2003: 1-3’ den aktaran Filiz, 2006: 78-80).

4.2.4.1.2. Eğitim ve Güvenlik Soruşturması

Amerika’ da silahsız özel güvenlik görevlileri için toplam 22 eyalette ve Colombia bölgesinde her hangi bir eğitim şart koşulmamakta, 16 eyalette ise güvenlik soruşturması istenmemektedir. Hem eğitimin, hemde güvenlik soruşturmasının istenmediği eyalet sayısı ise 15’ dir. Örneğin Batı Virginia, Vvyoming, Güney Dakota, Alabama, Nebraska, Missouri, Mississippi, Massachusetts, Kentucky, Kansas, Indiana, Idaho, Havvaıı, Kolorado, Rhode Island gibi eyaletlerde özel güvenlik görevlisi olmak için sabıkalı olmanız veya herhangi bir eğitime tabi tutulmanız şart değildir (Hall, 2003: 1-3’ den aktaran Filiz, 2006: 80, 81).

Bunun yanı sıra Kaliforniya, Florida ve Oklahoma’ da 40 saatin üzerinde eğitim şart koşulurken fedaral polis tarafından güvenlik soruşturması istenmekte, Alaska’ da 40 saat eğitim şartı varken herhangi bir soruşturma istenmemektedir. Diğer eyaletlerde eğitim saatleri 4, 6, 16, 20 gibi farklılıklar göstermektedir. Tüm eyaletlerde güvenlik

soruşturmaları genellikle federal polis tarafından yapılırken, Washington, Maine, Maryland, Michigan, New Hampshire, New Mexico, New York, Ohio, Pennsylvania, Güney Carolina, Virginia, Louisiana gibi eyaletlerde soruşturmayı Eyalet Polisi yapmaktadır (Hall, 2003: 1-3’ den aktaran Filiz, 2006: 80, 81).

Amerikalı uzmanların ortak görüşlerine göre tüm eyaletlerde güvenlik soruşturması zorunlu olmalı ve eğitim hizmet edilen yere göre düzenlenmelidir (Hall, 2003: 1-3’ den aktaran Filiz, 2006: 80, 81).

4.2.4.2. Kanada

Özel güvenlik hizmetleri Kanada’ da 1960 tarihli bir yasa ile yürürlüğe girmiştir ve özel dedektiflik hizmetleri aynı yasada düzenlenmiştir (Filiz, 2006: 82). Kanada Adalet İstatistikleri Merkezi raporlarında, 1996 yılında Kanada da 19.090 polis var iken 82.010 özel güvenlik görevlisi, 69.780 bekçi görev yapmaktaydı (Swol, 1998:1). Bu ise Kanada da özel güvenlik sektörünün ne derece yaygın olduğunu göstermektedir.

Eyaletler özel güvenlik hizmetlerini kendi düzenlemeleriyle yürütürler. Yani klasik Anglosakson uygulamaları aynen yerel yönetimin gücünün hakim olduğu bir güvenlik örgütlenmesi söz konusudur. Amerika’da birçok eyalete nazaran Kanada’ da özel güvenlikle ilgili standartlar oluşturulmuştur ve görevlilerin işe alımı, denetimi, gibi birçok konuda yeni standartların belirlenmesi önerilmektedir. Özel güvenlik şirketi kurmak için Kanada vatandaşı olmak gerekmektedir fakat şirket çalışanı olmak için ise çalışma izni almak yeterlidir. Özel güvenlik personeli cop, silah, rozet taşıyamaz ve kullanamaz (Filiz, 2006: 82-84). Fakat özel güvenlik görevlileri zırhlı araç hizmetlerinde kullanılmak üzere silah taşıma yetkisine sahiptir (Swol, 1998: 3). Özel güvenlik görevlilerinin yakalama, araştırma gibi bir takım yetkileri herkese tanınan yetkilerdir ve Kanada Ceza Kanununun 494. bölümünde yer almaktadır (Swol, 1998: 3).

Özel güvenlik eğitimi CGSB (Canadian General Standards Board) standartlarında 40 saatlik bir eğitimi kapsayan temel eğitim kursu önerilmektedir. Kurs programları profesyonelleşme, halkla ilişkiler, yerel yönetimler, alarm sistemleri, fiziki güvenlik, devriye gibi konuları içermektedir. Güvenlik amirlerinin ise buna ek olarak 36

saatlik bir eğitimden daha geçmesi gerekmektedir. Ayrıca internet üzerinden uzaktan eğitim programları da mevcuttur (Dağdeviren, 2003: 24)

4.2.4.3. Rusya

Rusya’ da özel güvenlik sektörü alanındaki gelişmeler 1991-1995 yılları arasında kaydedilmiştir. Bu yıllarda Rusya’ nın izlediği liberal ekonomik politikalar büyük oranda özelleştirmeyi de beraberinde getirmiş, böylece özel güvenlik sektörü etkilenerek güvenlik hizmetlerinin özelleştirilmesi gündeme gelmiştir. Aynı zamanda 1991 ve 1992’ li yıllarda 20.000 civarında KGB personelinin işten çıkartılması ve KGB dağıldıktan sonra büyük bir kesimin işsiz kalması da sektöre duyulan ihtiyacı körüklemiştir. Federal Güvenlik Servisi (FSB) içersindeki %20’ lik kesim güvenlik hizmetlerinin özelleştirilmesi gerektiğini savunmuş ve 11.03.1992‘ de “Özel Dedektiflik ve Aktif Koruma Kanunu” çıkartılmıştır (Volkov, 2000: 486’ den aktaran Köprülü, 2002: 119). Yasayla beraber özel güvenlik izni İçişleri Bakanlığından yöneticilerinin yüksek okul mezunu olma şartıyla alınabilmektedir. Özel güvenlik hizmetleri, özel dedektiflik şirketleri (PDA), özel güvenlik servisleri (PSS) ve özel koruma şirketleri şeklinde 3 alanda faaliyet göstermektedir. Şirketlerin çoğunun müdürleri KGB eski personeli veya polis şefleridir ve büyük firmaların güvenliğini sağlamaktadırlar (Volkov, 2000: 487, nakleden Köprülü, 2002: 119).