E-Devlet, E-Avrupa ve E-Avrupa+

Küreselleşmenin hızla ilerlediği ve ekonomik anlamda sınırların kalktığı bir dünyada, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, ülkemiz ile gelişmiş ülkeler arasındaki farkın giderek artmasına neden olmaktadır. Ülkemizin bu açığı kapatarak dünya ile bütünleşmesi ve bilgi toplumu seviyesine gelebilmesi için devletin, gelişmiş teknolojiyi ve ileri yönetim tekniklerini birlikte kullanması ve bireyleri, bireylere hizmeti ön plana çıkaran yeni bir yapılanmaya gitmesi zorunludur. Bu yeniden yapılanma modeli e-devlet olarak tanımlanmaktadır. E-devlet anlayışı, sadece kamu kuruluşlarında bilgisayar ve network tabanlı altyapılara geçiş olarak düşünülmemelidir. E-devlet, kamusal işleyişte ve bürokraside köklü anlayış ve işleyiş değişikliğini de ifade etmektedir (Bilişim Şurası 2002). Bu çerçevede, elektronik olarak sunulan kamu hizmetleri günlük yaşam, uzaktan yönetim ve politik katılım olmak üzere üç ana başlık altında toplanmaktadır (Büke 2002).

Tablo 2.5. E-Devlet Hizmetleri Kullanım Alanları

Bilgi verme hizmetleri İletişim Hizmetleri Online İşlem Hizmetleri Günlük

Yaşam • İş hayatı • Konut • Eğitim • Sağlık • Kültür • Ulaşım

• Çevre vb. hakkında bilgiler

• Günlük yaşama ilişkin konularda danışmanlık • İş ya da konut ilanları • E-posta iletişimi • Bilet rezarvasyonu • Çeşitli programlara kayıtlar Uzaktan

Yönetim • Kamu hizmetleri rehberi • İdari süreçler için kılavuz • Kamu kayıtları ve veri tabanları

• Kamu görevlileri ile e-posta iletişimi

• Formların elektronik ortamda doldurulması Politik Katılım • Yasal düzenlemeler

• Meclis kayıtları • Siyasi programlar • Görüş belgeleri

• Karar alma sürecinde hazırlanan belgeler • Siyasi konulara ilişkin tartışmalar • Politikacılarla e-posta iletişimi • Referandum • Seçimler • Anketler

Kaynak: Public Sector Information: A key Resource for Europe, Green Paper on Public Sector Information in the Information Society, (com 1998), Avrupa Komisyonu

E-devletin öncelikleri arasında e-kültürün yaygınlaştırılması vardır. E-kültür, bilgi teknolojilerinin günlük yaşamdaki kullanımının kişiler üzerinde bıraktığı etki ya da değerler biçiminde tanımlanmaktadır. Bu çerçevede, e-yaşam’ın anlaşılması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla her türlü iletişim aracı, öğretim ve eğitim yöntemi kullanılarak e-Türkiye sisteminin kurulması, kullanıcıların örgün ve uzaktan eğitim yöntemleri yanında, geliştirilecek yeni yöntemlerle bilgilendirilmesi ve eğitimi, e-kültürün yaygınlaştırılmasına ilişkin temel hedeflerdir (Bilişim Şurası 2002).

2.4.1. Gelişmiş Ülkelerde ve Türkiye’de E-devlet Uygulamaları

E-devlet kavramını başarıyla hayata geçiren ülkelerin başında Singapur, Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere gelmektedir. Bu ülkelere ilişkin en temel özellik, her tür kamu işleminin(bürokrasi ortadan kaldırarak) internet üzerinden gerçekleştirilebilmesidir (TUSİAD 2001).

Söz konusu yapı, Ülkemiz açısından değerlendirildiğinde ise, e-devletin, sadece bilgilendirme ve basit bazı e-hizmetlerin sunulması düzeyinde kaldığı görülmektedir. Bu anlamda, kurumların bilgilendirme amaçlı hazırladığı web sayfaları düzeyindeki bir yapının, e-hizmetler açısından sadece bir başlangıç aşamasını yansıttığı söylenebilir (Bilişim Şurası 2002) .

2.4.2. E-Avrupa ve E-Avrupa+

E-Avrupa girişimi Avrupa Komisyonu tarafından 1999 yılında kabul edilmiştir. Söz konusu girişim, Avrupa’yı dünyadaki en dinamik ve rekabet gücü yüksek pazar haline getirme amacına yönelik olarak, özellikle internet alanında yeni ekonomi için gerekli altyapıyı kurmayı hedeflemektedir. Girişim bu hedefe yönelik üç temel amaç belirlemiştir. Bunlar; daha ucuz, daha hızlı ve daha güvenli internet, insan kaynağına yatırım ve internet kullanımını özendirmektir (Bilişim Şurası 2002).

Girişimin, bu çalışma açısından vurgulanması gereken öncelikli hedefleri ise; - Eğitimdeki girişimler, iş organizasyonlarının modernizasyonu için özellikle uzaktan çalışmanın teşvik edilmesi amacıyla, altyapı koşullarının birleştirilmesi,

- Sosyal taraflarla yapılan ve aday ülkeler tarafından desteklenen anlaşmalar yoluyla, mümkün olduğu durumlarda iş ortamında esneklikleri, örneğin uzaktan çalışma ve yarı zamanlı çalışmaların desteklenmesi,

- Uygun olan durumlarda PHARE kaynaklarını kullanarak, kamuya açık mekanlarda kamu internet erişim noktaları oluşturulması ve topluluklarda eğitim ile e-çalışma olanaklıklarına erişimi sağlayan çoklu ortam ve çok amaçlı tele merkezler kurulmasıdır (E-Europe+ 2003,2001).

Tartışma, Ülkemizi ilgilendiren yönü ile incelendiğinde ise, Türkiye–AB ilişkilerinde belirleyici özelliği olan ve Ülkemiz açısından hedefleri ortaya koyan Ulusal Program’ın 17. Bölümü olan “Bilim ve Araştırma” başlığı altında, “Hükümetimiz AB çerçevesinde başlatılan ve yürütülmekte olan e-Avrupa girişimini desteklemekte ve bu girişime katkıda bulunmak istemektedir” ifadesi yer almaktadır. “Türkiye’de bilgi toplumu oluşturmak amacıyla e-Türkiye girişimini başlatıp yönlendirmeyi ve Avrupa Birliği’ndeki çalışmalarla eşgüdümü sağlayacak bir kurumsal yapıyı, ilgili özel sektör, akademik çevreler, sivil toplum örgütleri ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde oluşturmayı hedeflemektedir” denilerek, Türkiye’nin bu konudaki kararlılığı ifade edilmektedir. TÜBİTAK, Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Girişimi’ni aday ülkelere yayma amacı güden e-Avrupa+ Girişimi hazırlık çalışmalarına katılmakta ve sekreterya hizmetlerini yürütmektedir.

E-Avrupa girişiminin Ülkemize sağlayacağı katkılar, Bilişim Şurası Raporunda(2002) şu şekilde özetlenmiştir:

• İnternet erişimi bugün olduğundan çok daha hızlı hale gelecek, yurtdışından ve içinden web sitelerine erişim kolaylaşacaktır.

• Eğitim alanında internet kullanımı yaygınlaşacak, bütün öğrenciler internet kullanabilir hale gelecek, öğretmen olmayan yerlerde internet üzerinden eğitim verilerek, öğrencilerin eğitimlerinde geri kalmamaları sağlanacaktır.

• Nüfus cüzdanı yerine, kredi kartına benzer ama içinde pek çok kişisel bilgiyi değiştirilemez ve taklit edilemez biçimde barındıran akıllı kartlar kullanılacak, bu kartlarla kimlik ispat etmek için özel cihazlar kullanılarak sahtecilik önlenecektir. • İletişim altyapısının gelişimi ile evden çalışmak mümkün hale gelecek, işyerine

bağlılık ortadan kalkacaktır. Vatandaşlar, herhangi bir yerden ofisteki bilgisayarlarına ulaşarak işlerini yapabileceklerdir.

• Bilgisayarlar, taşınabilir telefonlar ve ajandalar gibi araçların giderek birbirleriyle ilişkilendirilmesi sonucunda, tek bir cihazla hem çalışıp hem iletişim kurmak mümkün hale gelecektir.

• Bu cihazlar bütün vatandaşların kullanımına uygun hale gelecek, engelli vatandaşların bu gün karşılaştığı sorunlar ortadan kalkacaktır. Web siteleri de benzer değişimler geçirecektir. Örneğin, görme engelli vatandaşlar için web sitelerini okuyan yazılımlar hazırlanacaktır.

• İnternet üzerinden alışveriş yapmak çok yaygınlaşacak, pek çok satıcıyı sanal ortamda gezerek, fiyatları, malların özelliklerini karşılaştırmak, para yerina kredi kartı ile ödeme yapıp, aldıklarımızın evimize teslim edilmesini istemek mümkün olacaktır.

• Kamu hizmeti alanlarında büyük değişimler yaşanacaktır. Yurdun her yerinde bulunacak telefon kulübesi ve benzeri mekanlarda, özel cihazlarla örneğin sabıka kaydının sorgulanması veya pasaport başvurusu mümkün hale gelecektir.

• Kişisel sağlık bilgileri özel akıllı kartlarda istenilen her yere taşınabilecektir. Bu sayede herhangi bir doktor daha önce geçirdiğimiz bütün hastalıklar konusunda kısa zamanda bilgi sahibi olabilecektir. Doktor olmayan yerlerde, internet üzerinden tam teşekküllü sağlık kuruluşlarınca sağlık hizmeti verilebilecektir.

• Türkçe web siteleri çoğalacak, istenilen pek çok bilgi internet üzerinden erişilebilir hale gelecektir.

• Evden çıkmadan, nerelerde trafik sıkışıklığı olduğunu internet üzerinden öğrenmek mümkün olacaktır. Yolların elektronik olarak arabalara kaydedilmesi ile akıllı arabalar müdahale edilmeksizin istenilen yere gidecektir.

• Çevrenin izlenmesi için ormanlara, göllere kurulacak istasyonlar, aldıkları bilgileri hızla gözlem merkezlerine taşıyacak, bu sayede orman yangınları, seller konusunda süratle önlem alıp hasarı ve can kaybını azaltmak mümkün olacaktır.