DERGĠ VE TASARIM

Dergi okuru kraldır.

Okur, bir derginin herhangi bir sayfasında gözüne çarpmayan haberin farkına bile varmaz; farkına vardığında da fotoğraf ya da baĢlık kendisini etkilemediği takdirde yine de okumaz; parçayı okumaya baĢladıysa bile konu hoĢuna gitmezse ya da kullanılan dili beğenmezse her satır sonrasında vazgeçmeye eğilimlidir.

Yazılarının okunmasını isteyen gazetecilerin okurlarda ilgi yaratabilmek için tüm becerilerini sergilemeye çalıĢmaları boĢuna değildir. Okura zorluk yaratacak imgelerden, uzun sözcüklerden ve karmaĢık tümcelerden uzak durmak, ulaĢmak istenilen amaç için bir zorunluluktur; sayfaları öylesine karıĢtıranları metne yöneltmek, uygun görsel ve dilsel araçların kullanılmasıyla olasıdır: Fotoğraf, fotoğraf alt yazıları, baĢlık ve giriĢ ve tabii ki çekici ve Ģık bir sayfa düzeni okuru, yayını okuma konusunda etkiler (Schneider ve Raue, 2000:129-130)

Ġyi tasarlanmıĢ bir dergi, kinetik bir deneyimdir. Genel bir bakıĢla, iyi görsel kurgulama bir zorunluluktur ve basit anlamda tanımlandığında; tüm metin ve resimlerin rastgele gruplanmamıĢ olması, bir kurgu içermesi anlamına gelir. Küçük ve önemsiz unsurların, en önemli unsura doğru yönelttiği bir kurgu gerekir. En önemli unsuru (zirveyi) oluĢturmadan önce okuyucuya küçük bir dinlenme fırsatı verilmelidir. Bir derginin kurgusunu bir müzik anlayıĢı içinde düĢünebilirsiniz. Bir sayfanın sakinliği veya çılgınlığı, daha önceki veya sonraki sayfanın içerdiği tonlama dikkate alınarak belirlenmelidir (Antupit, 1980:61 aktaran Sürmeli, 2010:36).

Dergi için içerik bir kimliktir. Aynı durum, bu derginin görsel unsurları için de söz konusudur. Günümüzde aynı ya da farklı alanlarda birçok dergi raflardadır. Belirli bir alan için hazırlanan derginin görsel unsurları, alanla ilgili bilgileri biçime taĢıyarak hedef kitlesiyle iletiĢim kurar. Bilginin biçime taĢınmasıyla da o derginin içeriğine özel görsel bir kimlik oluĢur. OluĢan görsel kimliği her sayıda aynı tasarım tavrıyla devam ettirmek ya da her sayıda farklılık yaratarak dikkat çekip, okuyucu zihninde yer etmek isteniyorsa tutarlılık ve devamlılık içerisinde olabilmelidir (Karaduman, 2007: 57).

119

Birinci AĢama: Ġlk aĢamada dikkatimizi çeken Ģeyler, ana baĢlıklar, fotoğraflar,

görsel öğeler, sayfa üzerinde kullanılmıĢ renkler ve çerçevelerdir. Bu aĢamada sürekli okuma alıĢkanlığınızın olduğu imzalı yazıları da takip ederiz.

Ġkinci AĢama: Bu ilk aĢamadaki göz gezdiriĢten sonra ilk olarak, ilk gözlem

sırasında dikkatimizi çeken bir baĢlık, bir fotoğraf veya habere yöneliriz. Bu dikkat çekiĢi en çok etkileyen bu öğelerin görsel yerleĢimi, yani etkin bir mizanpaj kurgusudur.

Üçüncü AĢama: Bu aĢamada ise artık okumak için odaklandığınız yazıyı

okumaya baĢlarız. Burada bizi etkileyen en önemli unsur okuduğunuz yazının tipografik ve görsel kurgusudur. Ayrıca okuduğunuz yazının metin boyutu da bizi, o yazıyı okumamız konusunda etkileyebilir. Yazının içeriğiyle orantısız olarak çok uzun olması bizi okumaktan caydırır. Yapılan araĢtırmalar, 200 satırlık yazıların %40 veya %50 sinin baĢlıkla son paragraf arasında okunmadığını göstermektedir. Böylesi bir yazıyı sonuna kadar okumadan etkili olan bir baĢka önemli neden ise, o yazıda kullanılan üst baĢlık, ana baĢlık ve alt baĢlıkların ilgimizi çeker, yazıyı okumak için merak uyandırır içerikte yazılmıĢ olmasıdır. Bu nedenledir ki; özellikle dergi sayfa tasarımlarında eldeki bilgiler, önem sırasına göre, okurun ilgisini çekecek, rahat okuma kolaylığı sergileyecek Ģekilde yerleĢtirilmelidir (Ketenci ve Bilgili, 2006:294-296).

Bir derginin görsel bütünlüğünü belirleyen tasarım unsurları Ģu Ģekilde sıralanabilir:

 Logo (Özgün Yazı)  Tipografi

 Görsel öğeler (Resimleme, fotoğraf, harita, grafik, karikatür vb...)  Kapak ve sayfa tasarımıdır. (Sürmeli, 2010:36).

Logo

Logo, bir ürünün, firmanın ya da hizmetin isminin, harf ve resimsel öğeler kullanılarak sembolleĢtirilmesidir. Amblemden farklı olarak ayırt edici özellikler yanında firmanın ismini de yansıtır (http://hasan.trakya.edu.tr/ EriĢim Tarihi:15/052012)

120

Tipografi

Tipografi terimi ilk kez, Johann Gutenberg‟in metal harflerini tanımlamakta kullanıldı. Bugün ise; bütün baskı yazıları ve noktalama iĢaretlerinin sanatsal ve tasarıma dayalı özelliklerini ve üretim teknolojilerini konu alan bir uzmanlık alanı olarak kabul edilmektedir (Becer, 2002:176).

En yaygın ve vazgeçilmez grafik iletiĢim unsurlarından biri olan tipografinin birincil iĢlevi okunmaktır. Grafik tasarımcı, tipografi dilini iyi tanımak ve kullanmak durumundadır. Bir tasarımda kullanılan tipografik karakterlerin seçimindeki en önemli kriter, görsel malzemeyi en son kullanan kiĢinin; yani okuyucunun gereksinimleridir (Becer, 2002:176).

Derginin ismi, içindekiler sayfası, sayfa içi düzenlemeleri, bir dergiyi meydana getiren yapıdır. Tipografi de, dergi içinde iletiĢim ortamı yaratarak okuyucuyu yönlendirmektedir. Örneğin, derginin "Ġçindekiler" sayfası, derginin içeriği hakkında bir duyuru alanı olarak düĢünülebilir; bu sayfa okuyucuya konuların ve her bölümün ne olduğu ve nerede olduğunu gösterir. Okuyucuyu yönlendiren ve bilgilendiren bir bölümdür. Sayfa içinde okuyucuyu, yazının baĢlangıcına yöneltmek için yazının baĢlama biçimi, içeriğe bağlı kalarak farklı yorumlanabilir. Tipografi, dergi içinde okuyucunun her sayfada karĢısına çıkan görsel bir biçimdir. Okuyucuya bilgi ve mesajı, biçime dönüĢtürerek iletir. Bu özellik tipografiyi, bir derginin görsel kimlik tasarımına dönüĢtürebilmektedir (Karaduman, 2007:3).

Görsel Öğeler

Sayfa tasarımlarında kullanılan fotoğraf, illustrasyon, grafik, diagram gibi malzemelerin tümü görsel malzeme olarak adlandırılmaktadır. Sayfa üzerindeki görsel hiyerarĢinin oluĢturulmasında etken faktörler Ģunlardır:

 Boyu- kapladığı alan,

 Yoğunluğu, koyu ve açık değerleri,  Ġmajın kendi doğal dinamiği,  Renk değerleri.

121

Ancak unutulmaması gereken bir diğer unsur da, her görsel malzemenin kendine has bir sesi, tonu olduğudur. Pastel renklere sahip bir kar fotoğrafı, boyu ne kadar büyütülürse büyütülsün, sayfada etkin, baskın bir değer oluĢturmazken, sıcak ve yoğun renklere sahip çok daha küçük kullanılan diğer bir resim, sayfada çok daha önce algılanabilir. Bu durum ancak tasarımcının elindeki malzemeleri iyi analiz etmesi ve doğru Ģekilde kullanabilmesi ile mümkündür.

Günümüzde basın, yayın ve reklamcılık alanında ürün veren sanatçılar değiĢik teknikleri ve stilleriyle çekici görsel imajlar yaratmaktadır. Gerçeküstü imajların oluĢturulması, mizah duygusunun, doğalığın ve samimi bir atmosferin yaratılması aĢamalarında illüstrasyonlar önemli rol oynamaktadır. Ayrıca illüstrasyonlar, fotoğraf ve diyagram grafikleriyle birlikte kullanılabilmektedir. Bu düzenlemeler, sayfa üzerinde güçlü bir dinamizm yaratmada etkili olabilir (Uçar, 2004:162).

Dergilerde görsel öğelerin kullanımı son derece önemlidir. Çünkü görsel öğeler;  Öğrenen bireyin dikkatini çeker.

 Ġlgiyi ve dikkati canlı tutar.

 Bireylerin duygusal tepkiler geliĢtirmesini sağlar.

 KarmaĢık kavramları basitleĢtirir, soyut kavramları somutlaĢtırır (Demirel, Seferoğlu vd. 2002:30).

Kapak tasarımı

Bir tasarım ürünü olan dergilerin en önemli unsurlarından biri de kapaklarıdır. Kapak, bir derginin hem bir ambalajı hem de hedef kitleyle ilk karĢılaĢmadaki etkisi bakımından kıyafeti gibidir. Dergi kapağı, derginin içeriğini okuyucuya taĢıyan bir iletiĢim alanıdır ve içerik hakkında ipuçları taĢır; çoğu zaman da içeriği tamamen yansıtabilir (Karaduman, 2007:67).

Dergi kapağı, dergiyi korumak, dayanıklılığını arttırmak, yıpranmasını önlemek, derginin içeriği ile ilgili ilk bilgiyi hedef kitleye ulaĢtırarak dikkat ve ilgi çekmek amacıyla tasarlanır. Raflarda diğer tüm dergiler arasından alıcısının dikkat ve ilgisini

122

çekmeyi baĢaran bir dergi kapağı tasarımı, yanıltıcı olmamalı, içeriğine sadık olmalıdır (Sürmeli, 2010:60).

Dergi kapağı her Ģeyden önce kendisini diğerlerinden ayıran bir görünüme sahip olmalıdır. Genel olarak kapak bir insan yüzü gibidir. Diğerlerinden farklı olmalı, bir kiĢiliğe, bir karaktere sahip olmalıdır. Ġnsanları nasıl yüzlerinden, seslerinden ayırt edebiliyorsak bu özelliği dergi kapaklarına da kazandırmamız gerekir.

Derginin içeriği, hedef kitlesi, derginin teknik özellikleri (kağıt çeĢidi, baskı çeĢidi vb.) renk tercihlerinde dikkat edilmesi gereken hususlardır.

Tasarımda sadelik ve yalınlığa önem verilmeli, bütünlük sağlanmalıdır. Font tercihleri çok dikkat edilmesi gereken konulardandır. Yazı ve görseller arasında bir denge kurulmalı, bu denge kendi içlerinde de sağlanmalıdır. DeğiĢik fontlar kullanmak yerine çok uyumlu birkaç font veya tek font tercih edilmelidir. Tasarımın güzelliğini tamamlayan ve aynı zamanda içeriği okuyucuya ulaĢtıran fontların seçimi bu nedenle çok önemlidir (MEB, 2011:23).

Sayfa Tasarımı

Kurum kimliği oluĢturmada en önemli unsurlardan biri olan sayfa tasarımının temel görevi metin ve Ģekillerin belli bir düzen içerisinde yer almasını sağlamaktır. Sayfa tasarımı düzeni, basılı evrakların sistematik düzenlenmesinde bütünlük sağladığı gibi tasarımcı için yaratıcılığını kolaylıkla kullanma olanağı da sunar (Günal, 2009:69).

Dergi tasarımında tasarımcıların ellerindeki tasarım malzemelerini ve sayfayı kullanmada daha özgür davrandıkları, yaptıkları tasarımlardan anlaĢılmaktadır. Gazete tasarımında uyulması gereken katı kurallar gibi katı kurallar yoktur ve dergi tasarımcısı, broĢür, katalog tasarımındaki gibi tüm grafik kurallarının özelliklerinden yararlanarak özgür bir tasarım biçimi sergiler. Dergi tasarımında sayfa zemin alanı ve rengi oluĢturacak leke unsurlarından biridir ve leke değeri dengesinde önemli bir yer tutar. Gazete tasarımında sayfa, eldeki tasarım malzemeleriyle olabildiğince ekonomik kullanılmasına rağmen, dergi tasarımında sayfanın üzerinde kullanılan malzemelerle sergilendiği görsel güzellik ön plandadır (Ketenci ve Bilgili, 2006:321).

123

Bir sayfa tasarımının istenen hedefe ulaĢabilmesi, amacını yerine getirebilmesi için uygun bir anlayıĢla mesajı direkt olarak karĢı tarafa iletebilmesi gerekmektedir. Bunun için de üç temel unsurun yerine getirilmesi gerekir. Bu unsurlar (Günal, 2009:59-62);

 Ġyi sayfa tasarımı iĢlevseldir, hedeflenen noktaya ulaĢır.  Ġyi sayfa tasarımı düzenler, organize eder.

 Ġyi sayfa tasarımı etkiler.

Dergi tasarımı sayfalar arasında uyumu ön plana çıkarılan bir bütündür. Dergide genel tasarım politikası izlenir ve tipografinin/yazının tüm özellikleri kullanılır. Üst baĢlıklar, baĢlıklar ve alt baĢlıklarda vb. gibi kullanılan yazı karakterleri üzerinde, yazının anatomik yapısını bozmayacak Ģekilde kaligrafik grafik uygulamalar yapılarak sayfada görsel güzellik sağlanır. Bazen, sadece yazıları kullanarak, bazen yazı görsel birlikteliğiyle yoğrulmuĢ bir tasarım düzeni uygulanır (Ketenci ve Bilgili, 2006:324).

Sayfa tasarımında dikkate alınması gereken konular; denge, hareket (okuyucunun göz takibi), vurgu/etki, birlik/bütünlük, ayrıcalıklı vurgu görünüm, sadelik, renk, devam edilebilirlik, karĢılıklı iki sayfanın bütünlüğü ve sayfa tasarımında yazının kullanılması hususlarıdır (Günal, 2009:63-74).

Bütün bu tasarım çalıĢmaları yapılırken göz önünde bulundurulması gereken en önemli unsurlar; derginin türü ve hedef kitlesidir.

Bu çalıĢmaların esası da dergi içeriğini ilgi çekici, estetik ve iĢlevsel bir Ģekilde sunabilmektir. (MEB, 2011:6).

124

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3. HALKLA ĠLĠġKĠLER ARACI OLARAK KURUMSAL