İstinaf lehinde olanlar bunu, “Dâvanın birisi ilk mahkemelerde, diğeri Üst mercide olmak üzere iki defa görülmesinin hak arayanlar bakımından olduğu kadar, toplumdaki adlî istikrar bakımından da bir teminat sağladığı, zira ilk incelemede gözden kaçan
283 KUNTER, Nurullah, a.g.e., s:958. 284 BİLGE, Necip, Üst Mahkemeler, s:75.
noktaların ikinci incelemede ele alınabileceği düşüncesi de İstinaf sisteminin kurulması lehinde ileri sürülen delillerden birisini teşkil eylemektedir”286 şeklinde izah etmiştir.
Derecelerin çokluğu yargılama hukukunda bir ilerleme ve gelişmenin ifadesidir. Verilen hükmün nesnelliğini, tarafsızlığını ve şahsilikten uzaklığını sağlar. İkinci derce mahkemeleri olarak adlandırılan ikinci süzgeç, kamusal ve bireysel özgürlüklerin korunmasını sağlar. Bu nedenle bu faydalardan hızlı adalet kaygısıyla vazgeçilemez. Tek dereceli adalet çağdaşlık iddiasında ki Türkiye’ye yakışan bir adalet olamaz. Bu itibarla, bir davanın ilk derece mahkemelerindeki ilkeler çerçevesinde ikinci defa yeniden başlanarak incelenmesi adaletin iyi bir güvencesi sayılması gerekir.287
Aleyhte olanlara göre; İlk bakıldığında doğru gibi sayılan bu düşüncenin söz konusu teminatı sağlayabilmesi için, Üst mahkemeler hâkimlerinin daha bilgili olmaları gerektiği ve ancak bu şekilde yani, bilgili ve tecrübeli yargıçların varlığı halinde yeniden yargılama yaparak bidayet mahkemelerindeki hataların nazara alınabileceği belirtilmiştir.288 Yine, söz konusu uyuşmazlığın iki defa ayrı ayrı görülmesinin teminat
olması ve hükmün kollektif verilmesi ile objektif olmasını sağlaması gibi yararlarına rağmen; istinaf müessesini kabul eden ülkelerde istinaf genel bir yol olarak kabul edilmediğini, Almanya ve Fransa’nın buna örnek teşkil ettiğini belirtmektedirler.289
Bu halde de şöyle bir sorun ortaya çıkmaktadır: Doğru olan tüm hakimlerin bilgi ve donanımlarının tam olmasıdır. Bu hakimlik müessesinin bir gereğidir. Burada istinaf mahkemesinin teminat olması istinaf mahkemeleri hakimlerinin bilgili ve donanımlı olmaları şartına bağlanmıştır. Oysa, Yargıtay üyeleri bu bilgi ve donanıma yetirince sahip olmalarına rağmen verdikleri kararlara karşı karar düzelteme yolu öngörülmüştür. Bu itibarla çok sağlıklı bir çıkış noktası olmadığı kanaatindeyim.
İstinafın lehinde olan bir başka gerekçe ise; sanığın, son kararı gördükten sonra kendisine atfedilen aleyhindeki iddiaların ciddiyetini anlayacağını ve bu sayede savunmasını aleyhindeki bu iddialar üzerine yoğunlaştıracağını ve bunun bir teminat olduğunu belirtmişlerdir.290 Aleyhte olanlar ise bunun bir garanti olamayacağını, istinafın sanık aleyhine olduğunu, zira, savcının da istinaf davası açma hakkı olması
286 BİLGE, Necip, Üst Mahkemeler, s:75. 287 SELÇUK, Sami, a.g.e., s:169.
288 EREM, Faruk, İstinaf Mahkemeleri, s:13. 289 KUNTER, Faruk, a.g.e., s:958
290 YENİSEY, Feridun, a.g.e., s:216’dan naklen; PROTOKOLLE I (Protokolle der Kommission für die Reform des Strafprossesses) Berlin, 1905, Zweiter Band, s:450.
nedeniyle ilk derece mahkemesinde verilen hükmün istinaf mahkemesinde sanığın aleyhine bir sonuç doğurabileceğini belirtmişlerdir.291
Aslında bu durum sadece sanık için değil adaletin tecellisi için de bir garantidir. Çünkü, istinafta maddi vakıa denetimi de yapıldığından ilk derece mahkemesi tarafından yapılan hataların düzeltilmesi imkanı vardır.292
Lehte fikir beyan edenlere göre;istinaf mahkemesinin toplu mahkeme olmasını bir teminat olarak görürken aleyhte olanlar ise, bu düşünceye katılmakla birlikte ilk mahkemelerin bazı kararlarına karşı temyiz yolunun kapalı olmasına göre bunlarda teminat aranmamasını bir çelişki olarak görmekte ve ilk mahkemeleri ıslah ederek toplu mahkeme haline getirilirse bu teminatın yine sağlanacağını bu nedenle ikinci derece teminatından vazgeçmenin çokta mahzurlu bir durum olmadığını belirtmişlerdir.293
Ayrıca, toplu yargı sisteminin bir üstünlüğü vardır. Zira, adalet olabildiğince bir imece ürünü olmalıdır. Eğer böyle bir imece usulü var ise; bu, verilecek kararın aşırılıklardan uzak, nesnel ve tarafsız olmasını sağlar. Zira, toplu mahkemelerden oluşan ticaret ve ağır ceza mahkemelerinin kararlarındaki isabet oranı ve tutarlılık Türkiye’de bilinen bir gerçektir. Bu kapsamda üst mahkemeler sayılarının azlığı nedeniyle toplu yargılama sisteminin sağladığı bu faydaları bünyelerinde taşırlar. Yine bu yerlerde görev alan hakimlerin daha bilgili ve tecrübeli olmaları bu toplu yargılamayı güçlendiren bir unsurudur. Üst mahkemelerin kurulmaları, bu üstünlükten Türk adaletinin yararlanmasını sağlayacaktır. Bu üstünlüğe bilgili ve tecrübeli hakim yetiştirme düşüncesi ile karşı çıkılamaz.294
Kanaatimce bir davanın hem maddi hem de hukuki meselelerin ikinci bir defa üst mahkemeler tarafından yeniden incelenmesi bir teminattır, adil karar verilmesi için iyi bir araçtır ve hak ihlallerini asgari düzeye indirmesi adına bir güvencedir. Ayrıca yargının görevi hakim açığını kapatmak değildir. Bu görev yürütme organındır. Bu açık kapatıldığında bilgili ve tecrübeli hakim açığı kendiliğinden kapanacaktır. Yine toplu mahkemeler her zaman daha güvencelidir. Zira, mahalli tesirlerin etkisinde bir hakim kalabilir ise de topluca karar verilen bir mahkemede bu tesir hemen hemen yok denecek
291 KUNTER, Nurullah, YENİSEY, Feridun, NUHOĞLU, Ayşe, a.g.e., 14. Baskı, s:1349’dan naklen; Eberhard-Schmıdt, Lehrkommentar (Lehrcommentar zur Strafprozessordnung und zum Gerichtsverfassungsgesetz), Teil II, Göttingen, 1957, s:853.
292 YENİSEY, Feridun, a.g.e., s:217. 293 KUNTER, Faruk, a.g.e., s:959. 294 SELÇUK, Sami, a.g.e., s:170-171.
kadar azdır. Yine kolektif karar, gerçeğe ve adalete daha yakın bir karardır. İlk derce mahkemelerini toplu hale getirirsek istinafa gerek yok düşüncesi ikinci derecenin sağladığı güvence unsurundan yoksun olduğu için kabul edilemez. Bu itibarla, üst mahkemelerin toplu olması adalettin sağlanması adına bir garantidir ve gereklidir.
G. ÜST DERECE HAKİMLERİNİN DAHA BİLGİLİ VE TECRÜBELİ