Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesi Hakkında Sözleşme (MARPOL 73/78)

Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesi Hakkında Sözleşme (MARPOL 73/78) 1973 yılında “Uluslararası Deniz Kirliliği Konferansı”nda kabul edilmiştir. Petrol ile Deniz Kirlenmesinin Önlenmesi Kuralları, Dökme Zehirli Sıvı Maddelerle Deniz Kirlenmesinin Kontrolü, Denizde Paketli Taşınan Zararlı Maddelerle Kirlenmenin Önlenmesi Kuralları, Gemilerden Çıkan Pissular ile Kirlenmenin Önlenmesi Kuralları, Gemilerden Atılan Çöplerle Denizlerin Kirlenmesinin Önlenmesi Kuralları ve Gemilerden Hava Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları başlıkları altında 6 eki olup, ülkemiz bu sözleşme ve I (Petrol ile Deniz Kirlenmesinin Önlenmesi Kuralları), II (Dökme Zehirli Sıvı Maddelerle Deniz Kirlenmesinin Kontrolü) ve V (Gemilerden Atılan Çöplerle Denizlerin Kirlenmesinin Önlenmesi Kuralları) numaralı eklerine 24 Haziran 1990 tarih ve 20558 sayılı Resmi Gazete ile taraf olunmuştur 92_.

91 _{29 Kasım 1969 yılında kabul edilen işbu sözleşme 6 Mayıs 1975 yılında yürürlüğe girmiştir.}

Ayrıntılı bilgi için bknz. http://www.imo.org/, “International Convention Relating to Intervention on the High Seas in Cases of Oil Pollution Casualties, 1969”, erişim tarihi: 16.01.2008

92 _{Türkiye’ nin taraf olduğu; MARPOL (ek I) “Petrol ile Deniz Kirlenmesinin Önlenmesi Kuralları”na}

Bazı ülkeler belli teknik sorunlar nedeniyle bu Sözleşmeyi imzalamakta zorluklar yaşamışlardır. Arada geçen zamanda 1976/77 Kışı meydana gelen bir dizi tanker kazası daha ileri derecede önlemler alınması gereksinimini doğurmuştur. IMO, bu gereksinimi karşılamak amacıyla hızla harekete geçerek “1978 Yılında Tankerlerin Güvenliği ve Kirliliğin Önlenmesi” konusunda konferans yapılmasını sağlamıştır. Bu Konferansta 1973 MARPOL Sözleşmesine ham petrol tanklarının yıkanması gibi çalışma usullerine yönelik bir dizi teknikleri içeren ve ayrılmış balast tanklarının daha iyi korunmuş bir yere alınması gibi inşa gerekliliklerinde bir dizi değişikliği getiren bir protokolün eklenmesi kabul edilmiştir. 1973 MARPOL Sözleşmesinin kabul edilen 1978 Protokolü, aslında ana Sözleşmenin değişikliğe uğramış şekli olmuştur. Bu belgeler ikisi birden MARPOL 73/78 olarak anılmaya başlanmış ve 1983 yılında yürürlüğe girmişlerdir. Sözleşmede bu tarihten sonra pek çok başka değişiklikler de yapılmıştır.

Bu sözleşme ile petrol ve diğer zararlı maddelerle deniz çevresinin kasıtlı olarak kirlenmesini en aza indirecek tedbirlerin alınması ve buradan hareketle kurallar ve düzenlemeler getirilmesi amaçlanmıştır. MARPOL 73/78 Sözleşmesinin I numaralı eki ile petrol ile deniz kirlenmesini önleyici kurallar getirilmiştir. Gemilerin işletilmesi sırasına kirlenmenin kontrolü için getirilen kurallar arasında denize petrol ve petrollü karışım boşaltılması yasağı getirilmekle birlikte gemilerin bünyelerinde petrol boşaltım izleme, kontrol sistemi ve petrollü su arıtma cihazı ile beraber petrol atıklar için tanklar, ayrılmış balast tankları ve temiz balasta tankları bulundurma yükümlülüğü getirilmiştir93.

6 Mart 1992 tarihli son düzenleme; özel bölge dışında kalan bölgelerde, kıyıdan 50 mil mesafede, gemi seyri esnasında, gemi yolunda, her milde en fazla 30 litre, milyonda 15 partikül (15 ppm) olacak şekildedir. MARPOL (ek II) “Dökme Zehirli Sıvı Maddelerle Deniz Kirlenmesinin Kontrolü, Denizde Paketli Taşınan Zararlı Maddelerle Kirlenmenin Önlenmesi Kuralları”nı içermektedir. MARPOL (ek V) “Gemilerden Katı Atıklardan Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi” na göre bütün gemilerce (özel tekneler ve yatlar dahil) çöp cinsinden; her türlü plastik maddelerin, sentetik halatların, sentetik balık ağlarının, plastik çöp torbalarının, içlerinde ağır metal ve zehirli atıklar bulunabilecek her türlü yanmış plastik maddelerin külleri, Sahile 25 milden daha yakın mesafe içinde denizde yüzebilen cinsten kumaş ve ambalaj malzemesi, Sahile 12 milden yakın mesafe içinde denize yemek artıkları ile kağıt dahil her türlü çöpün, cam ve madeni eşyanın, şişelerin ve çanak çömleğin denize atılması yasaktır.

93 _{KARA, Hacı; Uluslar arası Sözleşmeler ve Türk Hukukuna Göre Gemilerin Sebep Olduğu Deniz}

Üye devletler sözleşmeye taraf olurken; “petrol kirlenmesi” ile sınırlı olmayan dünya çapında kurallar konulması ile deniz çevresinin korunması amacına en iyi şekilde ulaşabileceğini kabul etmişlerdir. Dolayısıyla sözleşme yalnızca ve özellikli olarak deniz çevresinin “petrol ile kirlenmesinin” önlenmesi için gerekli hükümleri taşımamakta diğer kirleticilerle ilgili hükümler de barındırmaktadır94.

Sözleşmenin 1. maddesine göre; Sözleşme Tarafları, zararlı maddelerin veya birleşiminde bu zararlı maddeleri ihtiva eden sıvıların Sözleşme hükümlerine aykırı hareket edilerek denize boşaltımı neticesinde deniz çevresinin kirlenmesini önlemek amacı ile bağlı bulundukları bu Sözleşme ve Eklerinin hükümlerine uymakla yükümlüdürler. Yine 6. madde uyarınca; Sözleşmenin Tarafları, arayıp bulma ve çevre izleme konusunda gereken bütün pratik önlemleri alma ve rapor etme ile delillerin toplanmasına ait doğru yöntemleri kullanarak aykırılıkların aranıp bulunması ve bu Sözleşme hükümlerinin yürürlüklerinin sağlanmasında işbirliği yapacaklardır. MARPOL 8. madde uyarınca da Sözleşme'ye Taraf olanlardan her birine, bu Sözleşmenin I. Protokolünde söz konusu edilen herhangi bir olayın yetkili makamlara rapor edilmesi için kendi deniz kontrol teknelerine ve uçaklarına ve diğer uygun hizmet müesseselerine talimat verme yükümlülüğü yüklenmiştir95.

Sözleşmenin I. Eki uyarınca taraf devletlere acil durum planı hazırlama yükümlülüğü getirilmiştir. Planların işbu ek hükümlerine uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Acil durum planlarında ilk bölümü acil durum planı konseptine genel bir bakış ve giriş kısımları yer almakta iken ikinci kısım planın emredici hükümlerini, üçüncü kısım ise ihtiyari hükümleri içermektedir. Planın hazırlanma

94 _{MARPOL sözleşmesinin “Tanımlar” başlıklı 2. maddesinde sözleşme kapsamına giren maddeler}

“Zararlı Madde" deyimi ile tanımlanmış ve “denize döküldüğü zaman insan sağlığı için tehlikeli olan, deniz canlıları kaynaklarına zarar veren, güzellikleri bozan, denizin meşru bir şekilde kullanılmasına engel olan ve Sözleşmenin kontrolu altında bulunan bir maddeyi içeren herhangi bir madde” olarak açıklanmıştır. Görüleceği üzere MARPOL, deniz çevresinin sadece “petrol” ile kirlenmesini önleme amacı taşımayan kapsamındaki diğer zararlı madde ile kirlenmeyi de kapsayan bu alanda belki de en geniş çaplı uluslar arası sözleşmedir.

95 _{MARPOL çerçevesinde rapor verme, iletişim sağlama ve bildirim faaliyetlerine ilişkin esas ve}

usulleri belirlemek, Bildirim taahhütlerine ilişkin ulusal sorumlulukların yerine getirilmesi suretiyle, denizde can ve mal emniyetinin sağlanmasına ve gemilerden kaynaklanan deniz kirliliğinin önlenmesine katkıda bulunmak, MARPOL Sözleşmesinde belirtilen “bildirim” yükümlülükleri konusundaki görev, yetki ve sorumlulukları belirlemek amacıyla, 11.08.2006 tarih ve 26256 sayılı Resmi Gazetede “SOLAS ve MARPOL Sözleşmelerine göre Bildirimlere İlişkin Yönetmelik” yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

amacı petrolün umulmadık bir biçimde denize dökülmesi durumunda gemi personelinin izleyeceği yolu göstermek ve ona yardım etmektir. Planın bu amacının gerçekleştirilebilmesi için gerçeğe uygun, pratik ve kullanışının kolay olması, gemi personeli tarafından anlaşılabilir olması ve düzenli olarak geliştirilmesi ve güncellenmesi gerekmektedir96.

1.2.1.2.6. Petrol Kirliliğine Karşı Hazırlık, Müdahale ve