Delillerin Toplanması Aşaması

Mahkeme tarafından başvurunun esas bakımından incelenmesi neticesinde başvuruda dayanılan muhakemenin yenilenmesi nedeninin oluşup oluşmadığına karar verilecektir. Başvuruda iddia edilen muhakemenin yenilenmesi nedeninin oluşup oluşmadığına karar verilmesi, öncelikle yenileme nedeninin varlığını doğrulayan ya da yalanlayan delillere ulaşılmasına bağlıdır. Bu sebeple CMK’nın 320. maddesinde başvurunun kabule değer bulunması halinde delillerin toplanması için mahkemenin delil araştırmasında bulunabileceği düzenlenmiştir.

Ancak CMK’nın 320. maddesi dikkate alındığında delillerin toplanmasına karar verme konusunda mahkemenin takdir hakkı bulunmaktadır. Bir başka ifade ile delillerin toplanması esas hakkında karar verilmesi bakımından zorunlu değildir514. Özelikle muhakemenin yenilenmesi nedeninin oluştuğunu ya da oluşmadığını ortaya koyabilecek tüm deliller mahkemenin incelemesine sunulmuş ise delillerin toplanmasına karar verilmeden başvurunun esasına ilişkin karar verilmesi mümkündür.

Öğretide ileri sürülen bir görüşe göre muhakemenin yenilenmesi başvurusu bir suç işlendiği iddiasını içeriyor ve bu iddia da bir mahkumiyet hükmüyle açıkça

514_{ÖZGEN, s.137.; KUNTER / YENİSEY / NUHOĞLU, s.1491.; Ceza hükmünün dayanağı olan}

hukuk mahkemesi hükmünün kaldırılması dışında kalan tüm lehe muhakemenin yenilenmesi nedenleri açısından delil toplanmasının zorunlu olduğuna ilişkin görüş için bkz. KANTAR, Ceza Muhakemeleri Usulü Üçüncü Kitap Kanun Yolları, s.128.; Sanığın ikrarı ya da yeni olay veya delil nedeniyle muhakemenin yenilenmesi isteniyorsa delil toplanmasının zorunlu olduğuna ilişkin görüş için bkz. ÖNDER, Muhakemenin İadesine Ait Bazı Meseleler, s.55.

162 kanıtlanıyorsa başvurunun esas bakımından incelendiği aşamada delil araştırmasına girişilmesine gerek yoktur. Aynı sonuç, sanığın mahkeme önündeki ikrarına dayanılarak muhakemenin yenilenmesinin istenmesi halinde de geçerlidir515. Kanımızca bu görüş eleştirilmeye değerdir. Çünkü ikrarın muhakemenin yenilenmesi nedeni teşkil etmesi güvenilirliğine bağlıdır. İkrarın güvenilirliği konusunda huzurunda ikrarda bulunulan mahkemenin görüşü başvuruyu inceleyen mahkemeyi bağlamaz. Bu açıdan bakıldığında kanımızca “sanığın mahkeme huzurundaki ikrarına dayanılarak yapılan muhakemenin yenilenmesi başvuruları esastan incelenirken delil toplanmasına gerek yoktur” şeklinde bir genelleme yapılamaz. Benzer şekilde bir suç iddiasını içeren muhakemenin yenilenmesi başvurusuna bu suça ilişkin mahkumiyet kararı eklense bile, dayanılan yenileme nedeninin tüm unsurlarıyla oluşup oluşmadığını belirlemek için delil araştırmasına girişilebilir.

Delil toplanması aşamasına geçilmesi için başvurunun kabule değer olduğuna dair karar verilmesi yeterlidir. Bu sebeple, delillerin toplanmasına başlanması için başvurunun kabule değer olduğuna dair kararın kesinleşmesinin ya da başvurunun Cumhuriyet savcısı ve ilgili tarafa tebliğ edilmesinin beklenmesi şart değildir516. Ancak, delillerin kaybolma tehlikesi bulunmadığı sürece, başvurunun kabule değer olduğuna dair kararın kesinleşmesinin ya da başvurunun Cumhuriyet savcısı ve ilgili tarafa tebliğ edilerek yedi günlük sürenin dolmasının beklenmesi yararlı olacaktır517. Çünkü bu sayede itirazın kabul edilmesi ihtimalinde gereksiz bir takım faaliyetlerle iş yükü artmamış olacağı gibi, Cumhuriyet savcısı ve ilgili tarafların yeni bazı iddialar ileri sürmesi ihtimalinde topluca tüm delilleri araştırılması olanağı oluşacaktır.

CMK’nın 320. maddesinin 1. fıkrasına göre, delillerin toplanmasına karar verilirse delil toplama işi mahkeme tarafından yapılabileceği gibi toplu mahkemelerde naip hakim tayini suretiyle de yaptırılabilir veya mahkeme istinabe

515 _{ÖZGEN, s.137.}

516 _{ÖZGEN, s.137.; Aksi yönde KANTAR, Ceza Muhakemeleri Usulü Üçüncü Kitap Kanun Yolları,}

s.128.; ÖNDER, Muhakemenin İadesine Ait Bazı Meseleler, s.53.; İNAN, s.238.

163 olunan mahkemeyi görevlendirebilir. Bu açık düzenleme karşısında delil toplama işinin savcıya ya da kolluğa bırakılması mümkün değildir518.

Bu aşamada toplanabilecek deliller konu bakımından sınırlıdır. Sadece iddia edilen yenileme nedeninin oluşup oluşmadığını gösteren deliller toplanabilir. Yenileme nedeniyle bağlantısı olmayan delillerin araştırılması mümkün değildir. Örneğin, sanığın yenileme nedeninden bağımsız olarak suçlu olup olmadığına dair delil toplanamaz519. Muhakemenin yenilenmesi başvurusunda iddia edilen dışında başka bir yenileme nedeninin oluştuğu şüphesiyle bu yenileme nedenini doğrulayan delillerin toplanması da mümkün değildir. Ancak, mahkeme muhakemenin yenilenmesi başvurusunda bulunan kişi tarafından ileri sürülen delillerle bağlı değildir. Mahkeme ya da naip hakim veya istinabe olunan hakim başvuruda ifade edilenler dışındaki delillerin de araştırmasına re’sen girişebilir520.

CMK’da CMUK’un 337. maddesinde bulunan “Dinlenecek tanıklara veya

bilirkişilere yemin verilip verilmemesi mahkemenin takdirindedir. Delillerin toplanması sırasında ilgililerin hazır bulunması hakkında hazırlık tahkikatına ilişkin hükümler uygulanır.” şeklindeki düzenlemeye yer verilmemiştir. Buna karşın

CMK’nın 320. maddesinin 2. fıkrasında mahkemece veya naip hakim tarafından ya da istinabe olunan mahkemece delillerin toplanması sırasında soruşturmaya ilişkin hükümlerin uygulanacağını öngören yeni bir kural getirilmiştir. Bu değişiklik dikkate alındığında hukukumuzda artık muhakemenin yenilenmesi başvurusunun esas bakımından incelendiği aşamada gizlilik esasının bulunduğu, soruşturma evresinde şüphelinin sahip olduğu haklara hükümlünün veya sanığın da sahip olduğu, müdafiin soruşturma evresindeki görev ve yetkilerinin bu aşamada da bulunduğu tartışmasız hale gelmiştir521. Ayrıca incelediğimiz aşamada tanığın ve bilirkişinin yeminsiz

518 _{KANTAR, Ceza Muhakemeleri Usulü Üçüncü Kitap Kanun Yolları, s.128.}

519 _{ÖNER, s.479.; ÖZGEN, s.137.; ÖNDER, Muhakemenin İadesine Ait Bazı Meseleler, s.54-55.} 520 _{KANTAR, Ceza Muhakemeleri Usulü Üçüncü Kitap Kanun Yolları, s.128.; ÖZGEN, s.139.;} ÖNDER, Muhakemenin İadesine Ait Bazı Meseleler, s.55.; EREM, Muhakemenin Yenilenmesi Hakkında Genel Bilgiler, s.37.

521 _{Öte yandan delillerin toplanması aşamasında her ne kadar soruşturma evresine ilişkin kurallar}

uygulansa da bu aşama soruşturma evresi olarak nitelendirilemez. Bu nedenle muhakemenin yenilenmesi başvurusunun esas bakımından incelendiği aşamada görev alan hakimin muhakemenin yenilenmesi aşamasında CMK’nın 23. maddesinin 2. fıkrasına göre görevden yasaklı olması söz

164 dinlenebilmesine imkan veren istisnai düzenleme isabetli bir biçimde ortadan kaldırılmıştır. Öte yandan kanun koyucu yaptığı bu düzenlemeyle, CMUK döneminde öğretide genel kabul gören, muhakemenin yenilenmesinin esastan incelendiği aşamada koruma tedbirlerinin alınması konusunda delil toplamak için görevlendirilen naip hakimin ya da istinabe olunan hakimin değil, ancak başvuruyu inceleyen mahkemenin karar verme yetkisi bulunduğu yönündeki görüşü522 benimsemediğini de ortaya koymuştur. Çünkü CMK’nın 320. maddesinin 2. fıkrasında açıkça “mahkemece veya naip hakim tarafından ya da istinabe olunan

mahkemece delillerin toplanması sırasında” ifadesine yer verilmiştir. Bu açıdan

bakıldığında, incelediğimiz aşamada hem mahkemenin hem de naip hakimin veya istinabe suretiyle yardımına başvurulan mahkemenin tanık dinleme, keşif yapma, bilirkişi raporu alma, koruma tedbirlerinin uygulanmasına karar verme yetkisi bulunmaktadır.

CMK’nın 320. maddesine göre delillerin toplanması tamamlandıktan sonra mahkeme, Cumhuriyet savcısı ve hakkında hüküm kurulmuş kişiden yedi gün içinde görüş ve düşüncelerini bildirmesini istemelidir. Her ne kadar kanuni bir zorunluluk yoksa da bu bildirimin hükümlü ya da savcı dışında kalan ve muhakemenin yenilenmesi başvurusunda bulunan kimselere de yapılması yararlı olur523. Öte yandan, kanunda delillerin toplanması aşamasında elde edilen yeni delillerin ve ulaşılan sonuçların yapılacak bildirimde yer alması gerektiği açıkça ifade edilmemiştir. Ancak, aksi halde görüş bildirmek mümkün olmayacağından delillerin toplanması aşamasında elde edilen yeni delillerin ve ulaşılan sonuçların yapılacak bildirimde ortaya konulması gerekir. Öngörülen yedi günlük süre içinde ileri sürülen görüşler yeni delil araştırmasını gerektirirse mahkeme yeniden delil araştırmasına girişecektir. Böyle bir zorunluluk doğmuyorsa mahkeme başvurunun esası hakkında karar verilmesi aşamasına geçecektir.

konusu değildir. Bu görüş için bkz. ÖZGEN, s.138.; ÖNDER, Muhakemenin İadesine Ait Bazı Meseleler, s.57.

522 _{CMUK döneminde ileri sürülen bu görüşe göre tanık ya da bilirkişiye yemin ettirilip}

ettirilmeyeceğine ilişkin kararı naip hakimin veya istinabe suretiyle yardımına başvurulan mahkemenin veremeyeceği düşünüldüğünde ondan çok daha önemli olan koruma tedbirlerinin uygulanmasına karar verme yetkisi ancak başvuruyu inceleyen mahkemenindir. Bu görüş için bkz. ÖZGEN, s.140.; TALAS, s.194.

165