düzenlemenin amac›na ayk›r› olmaz.
3. Davac›n›n ‹fl Sözleflmesinin Feshinin Hakl› ya da Geçerli Nedene Dayan›p
Dayanmad›¤›
Bu tart›flmalar bir yana b›rak›l›p davac›n›n söz konusu cumartesi günü ifle gelmemesinin sözleflme- ye ayk›r›l›k oluflturdu¤u kabul edilse dahi, bu durum hakl› fesih nedeni oluflturmaz. Çünkü ‹K’n›n 25. maddesinin II. bendinin (h) alt bendine göre, ifl gör- mekten kaç›nma nedeniyle hakl› fesih nedeninin do- ¤umu için, “‹flçinin yapmakla ödevli bulundu¤u gö- revleri kendisine hat›rlat›ld›¤› halde yapmamakta ›s- rar etmesi” gerekir.29
Dava konusu olayda ise iflve- renin görevini hat›rlatmas›na ra¤men davac›n›n ça- l›flmamakta ›srar etmesi durumu söz konusu de¤il- dir. Zira davac› iflçi sadece kendisinden telafi çal›fl- mas› yapmas› istenen bir cumartesi günü çal›flmak- tan kaç›nm›flt›r. Kendisine hat›rlat›lmas›na ra¤men çal›flmaktan kaç›nman›n tekerrürü, çal›flmamakta ›s- rar edilmesi durumu ortaya ç›kmam›flt›r. Bu nedenle yap›lan feshin haks›z oldu¤u sonucuna var›labilir. Yarg›tay ise ayn› sonuca, davac›n›n kendisinden ça- l›flmas› istenen günde çal›flmak zorunlulu¤unun bu- lunmad›¤›, zira söz konusu günün akdi tatil günü ol- du¤undan yola ç›karak varm›flt›r. Davac›n›n, cumar- tesi günü telafi çal›flmas› yapma yükümlülü¤ünün bulunup bulunmad›¤› ise, yukar›da aç›klad›¤›m›z çerçevede tart›fl›labilir bir durumdur.
Bu ba¤lamda de¤erlendirilmesi gereken ikinci husus, davac›n›n ifl görmekten kaç›nmas›n›n hakl› fesih nedeni a¤›rl›¤›na ulaflmasa da geçerli bir fe- sih nedeni oluflturup oluflturmayaca¤› ve haks›z feshin geçerli feshe dönüfltürülmesi olana¤›n›n bu- lunup bulunmad›¤›d›r. Geçerli bir fesih nedeninin do¤abilmesi için de, hakl› fesih nedeni a¤›rl›¤›na ulaflmayan, di¤er bir ifadeyle taraflar aras›ndaki güven iliflkisini çökertmeyen sözleflmeye ayk›r›l›- ¤›n, bu iliflkiyi sarsmas› ve iflverenin ifl iliflkisini sürdürmesini beklenilmez k›lmas› gerekir.30
Kan›- m›zca davac›n›n telafi çal›flmas› yapmas› gereken günlerden birinde ifle gelmemesi bu a¤›rl›kta da say›lamaz. Bunun için de devams›zl›¤›n tekerrürü- nün aranmas› uygun olur.31
Öte yandan feshin ge- çerlili¤i için aranan feshin son çare olmas› ilkesi gere¤ince de32
akde ayk›r› davranan iflçinin uyar›l- mas›, buna ra¤men hakl› fesih a¤›rl›¤›na ulaflma- yan akde ayk›r›l›k durumunun devam› halinde ge- çerli fesih nedeninin do¤du¤unun kabulü gerekir. Dava konusu olayda bu koflulun da oluflmad›¤›, zi- ra davac›n›n sadece telafi çal›flmas› yapmas› iste- nen son cumartesi günü çal›flmad›¤› görülmekte- dir. Bu nedenlerle daval› iflverenin yapt›¤› fesih haks›z ve ayn› zamanda geçersizdir.
Aç›klanan nedenlerle dayand›¤› gerekçe uygun olmasa da Yarg›tay›n yap›lan feshin geçersizli¤i so- nucuna varmas› isabetlidir.
SONUÇ
Yukar›da yap›lan aç›klamalar çerçevesinde var- d›¤›m›z sonuçlar flu flekilde özetlenebilir:
1) Karardan tam olarak anlafl›lamamakla birlik- te, iflverenin yaflad›¤› ekonomik s›k›nt› zorunlu ne- denlere benzer bir a¤›rl›¤a ulaflm›flsa, bu nedenle iflyerinde çal›flman›n tatil edilmesinin iflverene ta- kip eden iki ayl›k süre içinde telafi çal›flmas› yap- t›rma yetkisi verece¤inin kabulü gerekir.
2) Sözleflmeyle hafta tatili d›fl›nda bir gün de akdi tatil günü olarak belirlenebilir. Ancak bunun sözleflmede aç›kça belirtilmesi gerekir. O nedenle iflçilere cumartesi günü serbest zaman verilerek ça- l›flma yapt›r›lmamas› tek bafl›na çal›fl›lmayan cu- martesi gününün akdi tatil günü olmas› sonucunu do¤urmaz. Karardan, davac›dan telafi çal›flmas› yapmas› istenen cumartesi gününün iflçilere ser- best zaman tan›nan bir ifl günü olup, akdi tatil gü- nü olmad›¤› izlenimi do¤du¤undan, davac›ya söz
konusu günde telafi çal›flmas› yapt›rman›n daval› iflverenin yetkisinde oldu¤u ve bu nedenle davac›- n›n ifl görmekten kaç›nmas›n›n sözleflmeye ayk›r›- l›k oluflturdu¤u sonucuna var›labilir. Yarg›tay›n ça- l›fl›lmayan cumartesi gününü akdi tatil günü olarak kabul eden karar› bu yönüyle isabetli de¤ildir. Kal- d› ki, çal›fl›lmayan cumartesi günü akdi tatil günü kabul edilse de davac› ve arkadafllar›n›n birkaç cu- martesi günü çal›flmak suretiyle bu günlerde telafi çal›flmas› yapmay› z›mnen kabul ettikleri ve bu ne- denle de son cumartesi günü çal›flmaktan kaç›n- malar›n›n sözleflmeye ayk›r› oldu¤u sonucuna va- r›lmas› gerekir.
3) Dava konusu olayda, davac› iflçi sözleflmeye ayk›r› davranm›fl olsa da, bu flekilde davranmama- s› gerekti¤i iflverence davac›ya hat›rlat›lmad›¤› ve davac›n›n kendisine hat›rlat›lmas›na ra¤men söz- leflmeye ayk›r› davranmay› sürdürmesi söz konusu olmad›¤›ndan, yap›lan sözleflmeye ayk›r› davran›fl ‹K 25/II, h hükmüne göre hakl› fesih nedeni a¤›r- l›¤›na ulaflmam›flt›r. O nedenle davac› iflverenin yapt›¤› fesih haks›zd›r. Ayn› flekilde geçerli bir fe- sih nedeninden söz edilebilmesi için de hakl› fesih nedeni a¤›rl›¤›na ulaflmayan sözleflmeye ayk›r›l›- ¤›n, feshin son çare olmas› ilkesine uygun olarak iflçiye hat›rlat›ld›¤› halde tekrarlanmas› gerekir. Bu koflullar oluflmad›¤›ndan yap›lan feshin geçerli ne- dene de dayanmad›¤› düflünülmektedir. Bu neden- lerle gerekçesi yerinde olmasa da Yarg›tay›n dava konusu feshin geçersiz oldu¤u sonucuna varmas› isabetlidir.
D‹PNOTLAR
1 Bkz. Süzek, 17 vd. ve orada an›lan yazarlar.
2 Her ne kadar 4857 say›l› Yasa ile yeni düzenlemeler getirilmiflse de, uygulamada bu olanaklardan yeterince yararlan›lmad›¤› görülmektedir (bkz. Astarl›, Telafi Çal›flmas›, 13). Konu, ABD’de bafllayan ve küresel boyuta ulaflan ekonomik kriz ba¤lam›nda da önem kazanmaktad›r.
3 Maddede say›lan kavramlara iliflkin ayr›nt›l› bilgi için bkz. Ekonomi, 1251 vd.; Çelik, ‹fl Hukuku, 329; Süzek, 740-741; Mollamahmuto¤lu, 709 vd.; Demir, 157; Eyrenci, 33 vd.; Akyi¤it, 3 vd.; Caniklio¤lu, 187 vd.; Subafl›, 332 vd.; Ekmekçi, 33 vd.; Astarl›, 323 vd.
4 Ekonomi, 1254; Süzek, 741; Caniklio¤lu, 194; Astarl›, 336. 5 Akyi¤it, 6; Caniklio¤lu, 194; Ekmekçi, 35.
6 Telafi çal›flmas›na yol açacak nedenlerin Yasa ve ‹fl Kanununa ‹liflkin Çal›flma Süreleri Yönetmeli¤i’nde say›lanlarla s›n›rl› olmad›¤›, f›krada say›lan benzer nedenlerin varl›¤›nda da telafi çal›flmas›n›n gündeme gelebilece¤i görüflü için bkz. Demir,157; Süzek, 741; Mollamahmuto¤lu, 710; Ekmekçi, 33; Akyi¤it, 6;
Caniklio¤lu, 188, Subafl›, 337; dn.86; karfl. Astarl›, 15-16, 21; Di¤er bir görüflün ise, benzeri nedenleri ulusal bayram ve genel tatil günlerinden önce veya sonra tatil edilen günlere “benzer” günler olarak benimsedi¤i görülmektedir (Ekonomi, 1252). 7 Ekmekçi, 33. Makine ve araçlar ile iflyerindeki herhangi bir
periyodik bak›m için iflçilere ifl verilememesi hallerinde de telafi çal›flmas› yap›labilece¤ine iliflkin di¤er görüfller için bkz. Eyrenci, 47; Eyrenci-Taflkent-Ulucan, 235; karfl. Ekonomi, 1252; Astarl›, 324-325; Telafi Çal›flmas›, 20.
8 Caniklio¤lu, 189; karfl. Astarl›, Telafi Çal›flmas›, 20. 9 Akyi¤it, 3-4.
10 Eyrenci, 47; Eyrenci-Taflkent-Ulucan, 235, Caniklio¤lu, 188; Subafl›, 332, dn.74; ayr›ca bkz. Astarl›, Telafi Çal›flmas›, 15 vd. 11 Zorunlu nedenlerin kapsam› ve farkl› yaklafl›mlar için bkz.
Ekonomi, 1251-1252; Ekmekçi, 32-33; Eyrenci, 47; Akyi¤it, 3-4; Caniklio¤lu, 189-190; Astarl›, 323-327.
12 Ekonomi, 1252, Süzek, 740.
13 Daralt›c› ve geniflletici yorum için bkz. Süzek, 25.
14 Akyi¤it, 3-4; 4857 say›l› Yasa öncesi dönemde, ekonomik krizlerde toplu iflçi ç›karmay› önleme yollar›ndan biri olarak telafi çal›flmas›n› öneren bir görüfl için bkz. Çelik, 431.
15 Bkz. Caniklio¤lu, 188; Astarl›’ya göre, iflyerinde hammadde ve ekipman teminindeki güçlükler, üretilen mala olan talebin azl›¤›, stok fazlal›¤› gibi iflletme riski içerisinde de¤erlendirilen birtak›m iflletme güçlüklerinin zorunlu neden kapsam›nda de¤erlendirilmesi mümkün de¤ildir. ‹flletme riskinin iflçiler üzerine b›rak›labilmesi veya iflçi veya iflveren aras›nda paylaflt›r›labilmesi kanuni veya akdi bir düzenleme ile söz konusu olabilir (Astarl›, Telafi Çal›flmas›, 22-23, döviz dalgalanmalar› ile ilgili olarak ayr›ca bkz. Telafi Çal›flmas›, 24).
16 Ekonomi, 1257; Demir, 157; Süzek; 742; Eyrenci, 180; Eyrenci- Taflkent-Ulucan, 236; Mollamahmuto¤lu, 709; Akyi¤it, 14; Ekmekçi, 36; Caniklio¤lu, 196; Astarl›, Telafi Çal›flmas›, 30. 17 Akyi¤it, 14.
18 Astarl›, Telafi Çal›flmas›, 31-32.
19 Mollamahmuto¤lu, 709-710; Caniklio¤lu, 197; Astarl›, Telafi Çal›flmas›, 32.
20 Caniklio¤lu, 197; Astarl›, 344; Telafi Çal›flmas›, 32. 21 Caniklio¤lu, 197.
22 Akyi¤it, 14; ‹flverenin tek tarafl› serbest zaman vermesine iflçilerin itiraz etmeksizin uymalar›n›n z›mni onay olarak yorumlanmas› gerekti¤i görüflü için bkz. Eyrenci-Taflkent-Ulucan, 237.
23 Demir, 156-157; Ekonomi, 1257; Ekmekçi, 36-37; Subafl›, 337, dn.85, 91.
24 Ekonomi, 1257; Ekmekçi, 36. Ayr›ca bkz. Demir, 157. 25 Ancak, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakk›nda Kanunun
2/D, 2 maddesi uyar›nca genel tatil günü olan Cumartesi günleri, iflçinin böyle bir günde çal›flmay› kabul etmesiyle ifl günü haline gelmemiflse, iflveren genel tatil günü haline gelen Cumartesi gününde iflçilerine telafi çal›flt›rmas› yapt›ramaz (bkz. Akyi¤it, 5). 26 Ekmekçi, 36.
27 Söz konusu bildirimle ilgili ayr›nt›l› bilgi ve çeflitli olas›l›klar›n de¤erlendirilmesi için bkz. Akyi¤it, 9 vd.
28 Çal›flma Süreleri Yönetmeli¤inin 7. maddesinin 2. f›kras›na göre, telafi çal›flmas› yapt›racak iflveren, bu çal›flman›n hangi nedene
dayand›¤›n› aç›kça belirtmek, hangi tarihte çal›flmaya bafllanaca¤›n› ilgili iflçilere bildirmek zorundad›r.
29 Bkz. Süzek, 643; Telafi çal›flmas›na kat›lmayan iflçinin ifl sözleflmesinin, ifli ifa borcuna ayk›r› davranmas› nedeniyle ‹K’n›n 25. maddesinin II. bendinin h f›kras›ndaki koflullar oluflmuflsa, iflverence hakl› nedenle feshedilebilece¤i hususunda bkz. Mollamahmuto¤lu, 710.
30 Geçerli fesih nedenleri ve iflçinin geçerli feshe neden olan davran›fllar› ile hakl› fesih nedenleri ayr›m› için bkz. Süzek, 505 vd. ‹flveren bak›m›ndan hakl› fesih nedenleri için ayr›ca bkz., Çelik, ‹fl Hukuku, 255 vd.; Süzek, 632 vd.; Mollamahmuto¤lu, 492 vd.
31 ‹flçinin devams›zl›¤›n›n geçerli fesih nedeni oluflturmas›n›n koflullar› için bkz. Süzek, 522-523.
32 Ayr›nt›l› bilgi ve tart›flmalar için bkz. Güzel, 57 vd.; Süzek, 538 vd.
KAYNAKÇA
● Akyi¤it, Ercan; Telafi Çal›flmas›, TÜH‹S, fiubat 2005, 1-16.
● Astarl›, Muhittin; ‹fl Hukukunda Çal›flma Süreleri, Ankara 2008.
● Astarl›, Muhittin; Telafi Çal›flmas›, LEGAL Yarg› Kararlar› ve ‹ncelemeleri Dergisi, S. 7, 2008, 9-34 (Telafi Çal›flmas›).
● Caniklio¤lu, Nurflen; 4857 Say›l› Kanunun Çal›flma Sürelerine ‹liflkin Düzenlemeleri, Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayi ‹flverenleri Sendikas› taraf›ndan düzenlenen III. Y›l›nda ‹fl Yasas› Seminer Notlar›, 2005, 149-199.
● Çelik, Nuri; Ekonomik Krizde Toplu ‹flçi Ç›karmay› Önleyici Çözüm Aray›fllar›, Prof. Dr. Turhan Esener’e Arma¤an, Ankara 2000, 427-436.
● Çelik, Nuri; ‹fl Hukuku Dersleri, Yenilenmifl 21. Bas›, ‹stanbul 2008 (‹fl Hukuku).
● Demir, Fevzi; En Son Yarg›tay Kararlar› Ifl›¤›nda ‹fl Hukuku ve Uygulamas›, 4. Bask›, ‹zmir 2005.
● Ekmekçi, Ömer; 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nda Telafi Çal›flmas› Kavram›, Koflullar› ve Hükümleri, Çimento ‹flveren, Kas›m 2005, 29-39.
● Ekonomi, Münir; Telafi Çal›flmas›, LEGAL ‹HSGHD, 2004, Ekim- Aral›k, S.4, 1248-1260.
● Eyrenci, Öner; 4857 say›l› ‹fl Kanunu ile Getirilen Yeni Düzenlemeler Genel Bir De¤erlendirme, LEGAL ‹HSGHD, 2004, Ocak-Mart, S.1, 15-56.
● Eyrenci, Öner-Taflkent, Savafl-Ulucan, Devrim; Bireysel ‹fl Hukuku, Yenilenmifl 3. Bas›, ‹stanbul 2006.
● Güzel, Ali; ‹fl Sözleflmesinin Geçerli Nedenle Feshinde Ultima Ratio (Son Çare) ‹lkesi ve Uygulama Esaslar›, A. Can Tuncay’a Arma¤an, LEGAL Hukuk Kitaplar› Serisi: 49; 2005; 57-90.
● Mollamahmuto¤lu, Hamdi; ‹fl Hukuku, Gözden Geçirilmifl Yenilenmifl 2. Bas›, Ankara 2005.
● Subafl›, ‹brahim; ‹fl Hukukunda Çal›flma Süreleri, A. Can Tuncay’a Arma¤an, LEGAL Hukuk Kitaplar› Serisi: 49; 2005; 301-360.