Dağıtımın Uygun Olduğunun Belirlenmesi

Maliyet katılım anlaşmasında yapılan aktivitelerin katılımcılarının üstlendikleri maliyet ve beklentileri fayda oranı arasında tutarlılığı ölçen, uygulanabilir genel bir kural yoktur. Amaç her katılımcının faaliyetten umduğu fayda oranını tahmin etmek ve faaliyete katkılarını da aynı orana göre dağıtmaktır. Beklenen fayda oranı düzenleme çerçevesinde yaratılan ilave gelir ya da gerçekleştirilen maliyet tasarrufuna dayalı olarak hesaplanabilir. Beklenen fayda oranını tespite yönelik diğer yaklaşım dağıtım anahtarı kullanmaktır. Dağıtım anahtarı olarak satışlar kullanılan ya da üretilen miktar brüt ya da net faaliyet karlılığı çalışan sayısı yaratılan sermaye vb. alınabilir. Kullanılan dağıtım anahtarının uygunluğu maliyet katılım analaşmasına dayalı faaliyetin özelliğine ve dağıtım anahtarı ile beklenen fayda arasındaki ilişkiye bağlıdır.

Maliyet katılım anlaşmasına faaliyetin beklenen faydaları gelecekte ortaya çıkacak olabilir. Dolayısıyla katkıların dağılımı katılımcıların fayda beklentilerini içeren gelecek projeksiyonları dikkate alınarak yapılır. Bu beklentiler genelde iyimser şekilde yapıldığı işçin varsayımların vergi idareleri tarafından teyit edilmesi gerekebilir. Yeni üretim hattının veya sürecinin geliştirilmesine yönelik olarak ARGE faaliyetlerinden beklenen getiriyi tahmin etmek için zaman zaman yeni hattın tahmini hâsılatı ya da geliştirilen yeni süreçle ilgili lisans hakkı gelirleri dikkate alınır. Maliyet katılım anlaşması şeklinde gerçekleştirilen projelere katılanların anlaşması muhtemel getiriyle ödüllendirilir. 184

Maliyet paylaşım katılım anlaşmalarının prensip olarak emsal bedel standartlarına uygun olması diğer bir değişle anlaşma taraflarının katkı ve beklentileri arasındaki ilişkinin kurulması gerekmektedir. Maliyet katılım anlaşmasının katılımcılarından birisinin katkısı bağımsız kuruluşlara göre nispeten düşük ve diğer katılımcının katkısı yine aynı karşılaştırmada diğerine göre yüksekse emsal bedel prensipleri gereği düzeltme yapılması gerekir. Düzeltmelerin yapılması içinde bulunulan duruma bağlıdır. Katkıların emsal bedel prensibi gereği düzeltilmesi için maliyet katılım anlaşmalarına katılımcıların anlaşmaya mal veya hizmet olarak

yaptıkları katkıların doğru hesaplanmaması ve bu katkılar karşısında beklenen faydanın da doğru belirlenmemesi veya değişen ve gelişen şartlara göre maliyet ve getiri hesaplamalarının yeniden yapılmaması durumunda vergi idaresi katılımcıların durumuna göre düzeltme yapabilir. Eğer maliyet katılım anlaşmaları kabul edilebilir nitelikte değil veya iyi nitelikli olarak uygulanamıyorsa vergi idareleri gerekli düzenlemeleri tek mali yıl verilerini esas alarak yapmadan kaçınmalıdırlar. Vergi idaresi maliyet katılım anlaşması taraflarının toplam katkı içindeki nispi payları ile toplam beklenen faydadan aldıkları nispi pay arasında makul bir ilişkinin veya tutarlılığın olup olmadığını kontrol etmeleri gerekir.

Bu kuruluş hala devam eden bir maliyet katılım anlaşmasına katılmış ve o ana kadar mevcut anlaşmayla yaratılmış olan bazı gayri maddi hak ya da bilgi birikiminden bir fayda elde etmiş olabilir. Bu gibi durumlarda önceki katılımcılar maliyet katılım anlaşmasının önceki sonuçlarından bazılarını yeni katılımcıya da transfer ederler. Emsal bedel prensipleri gereği eski katılımcıların yarattığı mevcut hakların piyasa fiyatıyla değerlenip bir bedel karşılığı yeni katılımcıya devredilmesi gerekir. Bu ödemeye giriş bedeli adı verilir. Yeni katılımcının elde ettiği gayri maddi hakların bedeli değer bir değişle giriş ya da katılım ücreti piyasa rayicine göre ve katılımcının maliyet paylaşım anlaşması çerçevesinde elde edilecek toplam beklenen faydaya olan nispi payı da dikkate alınmak suretiyle belirlenir. Önceki maliyet paylaşım anlaşmasının herhangi bir değer yaratmamış olması durumunda katılımcının ödeyeceği bir giriş ücreti yoktur. Diğer bir katılımcı maliyet paylaşım anlaşmasından ayrılırsa o ana kadar ortaya çıkmış olan mülkiyet haklarını devredebilir. Söz konusu transferlerin emsal bedel prensipleri çerçevesinde yapılması gerekir. Yapılan bu ödemelere çıkış ücreti denilir. Katılımcının anlaşmadan çekilmesi maliyet katılım anlaşmasından amaçlanan faydanın da ortadan kalkması veya beklenen değerinin oluşmaması riskini de gündeme getirebilir. Bu durumda çıkış ücreti ödenmesi söz konusu değildir. Maliyet paylaşım anlaşmaları aşağıdaki bilgileri muhakkak içermelidir.185

 Katılımcı listesi

185 _{Aktaş, s. 169–171}

 Maliyet paylaşım anlaşması faaliyetlerine dâhil olabilecek veya sonuçlarından yararlanacak ilişkili kuruluş listesi

 Faaliyetlerin kapsamı ve maliyet paylaşım anlaşması çerçevesinde gerçekleştirilecek spesifik projeler

Anlaşma süresi;

o Katılımcıların projenin getirisinden elde etmeyi umdukları payın hesaplanması ve bu hesaplamada kullanılan varsayımlar

o Katılımcıların projeye başlangıç olarak yaptıkları katkıların değeri ve ilgili belgeleri başlangıç ya da devam eden katkıların nasıl hesaplandığı hangi muhasebe ilkelerinin uygulandığı

o Maliyet paylaşım anlaşmasına ilişkin planlanan sorumlulukların ve görevlerin katılımcılar ile diğer ilişkili kuruluşlar arasında dağılımı

o Katılımcıların maliyet paylaşım anlaşmasına katılma veya çekilmelerine ilişkin prosedürler maliyet paylaşım anlaşmasının sona erme şartları

Maliyet paylaşım anlaşmaları emsal bedel prensiplerine uyulduğu sürece katılımcılara öneli avantajlar sağlayabilir. Katılımcılar ortak yaratılacak gayri maddi hak için ayrı bir lisans ücreti ödemek zorunda kalmayacaklardır. Ayrıca RAGE çalışmaları öteden beri ana şirketçe yapıldığı ancak ana şirketin zararlı iştiraklerinde karlı olduğu ortamda ana şirket bu işi devam olarak götüremeyeceği için bir maliyet paylaşım anlaşması düzenlenmesi herkesin lehine olacaktır.