Norm Kadro Düzenlemesinin Olası Etkileri

Norm kadro çalışmalarının yararları, kamu kurumlarında yarattığı etki ve problem alanları uygulama hakkında yeterlilik, geçerlilik, verimlilik ve etkililik açısından bilgi vermektedir. Bu yüzden önem arz etmektedir.

Kalkandelen (1997: 82)’e göre norm kadro çalışmalarının yararları “kadro unvanlarına açıklık getirip tarafsız yönetimin güvenilir temellere dayandırılmasında yapısallık hizmetini görmek; eşit işe eşit ücret düzeninin sağlanmasına yardımcı olmak; çalışan gereksinimlerini tahmin etmek; çalışan giderlerinin saptanmasına yardımcı olmak; kadro gereklerine uygun nitelikte çalışanların işe alınmasını sağlamak; kadro gereklerine uygun özellikte çalışanların eğitimine olanak tanımak; çalışanların eğitim gereksiniminin belirlenmesine yardımcı olmak” şeklinde sıralanmaktadır.

Bilgin ve Aytürk’e göre (2003: 159-160) norm kadronun yararları, “kadronun gereklerine uygun nitelikleri taşıyan kişilerin seçilmesi ve işe alınmasını sağlamak; kadroları ve görevleri tanımlamak; kişilerin işin özelliklerine uygun olarak eğitilmesini sağlamak; görev dâhilinde kadro ve unvan standartlarını sağlamak; personel idaresinde liyakat ve objektiflik ilkelerinin uygulanmasını sağlama konusunda yardımcı olmak” şeklinde ifade edilmektedir.

Timur (2003: 301)’a göre norm kadronun yararları ise aşağıda sıralanmıştır:

• Kurumun, teknolojisi göz önünde bulundurularak, tahmin edilen hedefe varması için gereken personel sayısı, iş ölçümü sisteminden faydalanılarak saptanacağından, fazla çalışan istihdamı önlenip buna bağlı iş verimliliği arttırılmış olur.

• Norm kadro gereken personel sayısının belirlenmesinin yanında, personelin niteliklerinin belirlenmesi, kurumun vereceği eğitimlerin önem derecelerinin yerinde belirlenmesine, yeni alınacak personelde aranacak niteliklerin belirlenmesine yardımcı olur.

• Norm kadro unvanlara netlik getirir. Norm kadro çalışmaları sırasında rutin iş yükü brüt 8 saatten az kurumlarda unvan oluşturulmadığından unvan enflasyonu engellenir.

• Yönetim uygulamalarının subjektiflikten ve politik baskılardan korunması da temeldir.

• Personel maliyetlerinin gerçeğe uygun şekilde belirlenmesine, kararlara ilişkin ekonomik resmin hesaplanmasına ve bütçenin reel karakter kazanmasına olanak tanır.

Akçakaya (2010: 271) norm kadro çalışmalarının kurum için yararlarını aşağıda belirtildiği gibi sıralamıştır:

• Kurumların, yapmak zorunda oldukları görev için gereksinim duyulan kadro sayısını bulup kadroların tüm birimlere rasyonel şekilde dağılımını sağlar.

• Kurumların bütün üretim maliyetleri arasında çalışana ayıracakları maliyetin gerçek niceliğinin hesabında güvenilir kaynakları sağlar.

• Kurumlarda “az ya da çok sayıdaki kadronun” yapacağı iş kayıplarını engeller. • Denetçilerin, kadro denetiminde güvenilecek kaynak hizmetini görmektedir. • Kadro performans standartlarının belirlenmesinde destek olur.

• Kadroların performans standartlarının yükseltilmesi için iş incelemesinde önceki araştırmalardaki yöntemleri ve ulaşılan sonuçları sunması açısından kurumlarda bilgi biriktirme olanağı sağlar.

• Norm kadro kılavuzu, bilimsel ve teknik icaba göre hazırlandığında, personel yönetiminin temel işlerinde temel veri görevi yapar. Bunun sonucunda işe alma, istihdam, eğitim, adil ücret gibi işlemlerin doğru şekilde yapılmasını sağlar. Özetlemek gerekirse norm kadro çalışmalarının kuruma getireceği öngörülen katkılar, kaynakların yerinde kullanımı; fırsat eşitliği ile demokratikleşme; işgören değerlemenin tarafsız, adaletli, nitelikli, verimli ve ekonomik zorunluluklara uygun şekilde yürütülmesi; eşit işe eşit ücret; işgörenin iş niteliklerine uygun eğitime tabii tutulması; unvan standardizasyonu; işin yapılması için gerekli kadro sayısının tespiti şeklinde ifade edilmektedir.

Norm kadro çalışmalarının kamu kurumlarında yarattığı ya da yaratması gerektiği düşünülen etki 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu tarafından; liyakat, açıklık, güvence, eşitlik, sınıflandırma ve kariyer ilkeleri açısından ele alınmaktadır. Bunlar aşağıdaki şekilde açıklanmıştır:

Liyakat İlkesi Açısından Etkileri: Devlet; kamu hizmetleri işine girmeyi, ilerlemeyi, işten çıkarılmayı liyakat sistemine uygun olarak yapılmasını ve sistemin eşit olanaklarla uygulanmasında memurların güvenliğini sağlamaktadır (Devlet Memurları Kanunu, Madde 3-c). Teoride norm kadro çalışmaları kadro gereğine uygun personelin alınmasını sağlayarak kayırmacılığı önleyip liyakat sistemi getirmektedir.

Açıklık İlkesi Açısından Etkileri: Norm kadro çalışmaları ile teoride kadro unvanlarına açıklık getirilmektedir.

Güvence İlkesi Açısından Etkileri: Teorik açıdan norm kadro çalışmaları personelin yönetime güven duygusunu artırarak verimlilik artışı sağlamaktadır.

Eşitlik İlkesi Açısından Etkileri: Teorik açıdan norm kadro çalışmaları “eşit işe eşit

ücret” sisteminin kurulmasına yardım etmektedir.

Sınıflandırma İlkesi Açısından Etkileri: Devlet, kamu hizmetleri işlerini ve bu işlerdeki memurlarını vazifesi için gereken niteliklere ve sınıflara ayırmaktadır (Devlet Memurları Kanunu, Madde 3-a). Norm kadro çalışmaları teorik açıdan bu sınıflandırmayı sağlayacak verileri ortaya çıkarmaktadır.

Kariyer İlkesi Açısından Etkileri: Norm kadro çalışmaları sonucu elde edilen bilgiler

“memurlara, hizmetleri için gerekli bilgi ve becerilerine uygun şekilde, sınıfları içinde en üst düzeye kadar ilerleme olanağı” (Devlet Memurları Kanunu, Madde 3-b) sağlamaktadır.

Norm kadro çalışmasının teorik açıdan yukarıda sıralanan yararları ve kamu kurumlarında oluşturması beklenen etkiler yanında yarattığı sorun alanları da bulunmaktadır. Norm kadro çalışmalarına yönelik sorun alanlarını Timur vd. (2010: 514-519) aşağıdaki şekilde özetlenmiştir:

• Norm kadro çalışmalarının bir kısmında teorik sorunlar varken en önemli sorunu uygulamada karşılaşılan sorunlardır. Bakanlar Kurulunun norm kadro çalışmaları ile ilgili kararları vardır ama bu projelerin sonuçlarının nasıl hayata geçirileceği ile ilgili net bir durum bulunmamaktadır.

• Bazı kamu kurumları dışında görev tanımına, iş analizine ve iş ölçümlerine ait veri tabanı bulunmamaktadır. Böyle bir veri tabanının olmaması yapılan çalışmaların kıyaslama yapma imkânını ortadan kaldırmaktadır.

• Norm kadro çalışmaları yapılmadan önce kamu yönetimi sisteminin bütününü içine alan bir idari reform çalışmasına bağlı olarak yeni oluşan durum bağlamında norm kadro çalışması yapılmalıdır. Böyle bir yeniden yapılanma çalışması yapılmadan, yapılacak olan her türlü çalışma eksik ve yetersiz olacaktır.

• Kamuda yapılan norm kadro çalışmalarında karşılaşılan sorunlardan bir diğeri özellikle hizmet sektöründe faaliyet gösteren kamu örgütlerinde iş analizlerinin sağlıklı bir biçimde yapılıp yapılamadığı sorunudur.

• Türk kamu yönetimine ait bürokratik kültür ve değişime karşı oluşan direnç, bu çalışmalara kamu personelinin isteksiz katılmasına neden olmaktadır.

• Norm kadro çalışmalarına ön yargı olması çalışanların bu çalışmalara katılımlarının düşük olmasına neden olurken çalışmayla ilgili yapılan anket uygulamasında da yeterli ve doğru bilgilerin verilmesinde sorunlar yaşanabilmektedir.

• Norm kadro çalışmaları ile ilgili mevzuatın norm kadro çalışmalarının amacına yönelik birkaç maddeden oluşan çerçeve bir metin şeklinde olması uygulamaya ilişkin net ve açık kriterler koymaması çalışmaların değerlendirilmesi konusunda sorunların yaşanmasına neden olmaktadır.

• Devlet Personel Başkanlığının norm kadro çalışmaları ile ilgili bütün kurumlar için standart bir soru seti hazırlanması, uygulamada sorunlar yaratırken bu soruların ağır bir dille ve akademik bir üslupla hazırlanması soruların çalışanlarca yeterince anlaşılmasını engelleyerek cevapların aksamasına neden olmaktadır.

• Uzun zamandır devam eden devletin bir istihdam kaynağı olarak görülmesi anlayışının devamı olarak liyakatsiz ve ehliyetsiz kişilerin kamuya alınması sonucu, nitelik bakımından ciddi sorunları bulunan kamu personelinin nüfusa oranla fazla olmamasına rağmen çıktılar bağlamında ortada istenilen sonuçların olmaması, ülkemizde kamu personelinin fazla olduğuna ilişkin yargılara destek olarak kamu görevlilerin sayısı tartışmasına neden olmaktadır.

Kısaca; uygulama sonuçlarının nasıl hayata geçirileceğinin belirsizliği; iş analizi, iş ölçümü gibi veri tabanı olmaması; idari reform ihtiyacı; hizmet sektöründeki kamu kurumlarında iş analizinin zorluğu; değişime direnç; kamu personelinin çalışmalara isteksiz katılımı; işgörenlerin çalışmaya önyargılı yaklaşması; mevzuatın çerçeve bir metin olması; standart soru setinin eksik kalması; liyakatsiz ve ehliyetsiz kişilerin kamu kurumlarında istihdam edilmiş olması norm kadro uygulamalarının temel sorun alanlarını oluşturmaktadır.

Sonuç olarak; yapılacak örgüt çözümlemesine bağlı kurumdaki her birim için iş analizi, her kadro için görev tanımları ve pozisyonda çalışacaklarda aranacak nitelikler belirlenerek birimler için norm kadro sayısı tespiti şeklinde özetlenen norm kadro geleneksel kamu yönetimi kapsamında insan kaynakları planlaması aracı olarak uygulanmaktaydı. Ancak yeni kamu yönetimi anlayışının kamu personel rejimi ve insan kaynakları yönetiminde meydana getirdiği değişimler sonucu insan kaynakları planlama aracı olan norm kadro uygulamaları yeni yapının esneklik, işletmecilik mantığı, insan öncelikli ve stratejik bakış açısı karşısında yetersiz kaldığı görülmektedir.