Dünyadaki Teknoparkların Mevcut Durumu

Yukarıdaki tabloda verilmiş olan bilgileri, Uluslararası Teknoparklar Birliği’nin (International Association of Science Park and Areas of Innovation-IASP) sayfasında yer alan sitesinde paylaştığı

5 Teknoparkların sayısı konusunda farklı kaynaklar farklı sayılar sunmaktadır. Buna göre örneğin UNESCO (2017) dünya çapında 400 civarında teknopark olduğunu ifade ederken, Avrupa Birliği, AB ülkelerinde 366 teknoparkın bulunduğunu belirtmektedir (European Commission, 2013).

94

teknopark istatistikleri verileriyle (IASP, 2017b) tamamlamak, teknoparkların dünya çapında gösterdiği faaliyetleri ortaya sermek adına anlamlı sonuçlara ulaşmamıza olanak sağlayacaktır. Bu bağlamda aşağıda IASP (2017b) tarafından derlenen verilerin analiz edilmesiyle oluşan ve teknoparkların çeşitli parametrelere göre analizini içeren bilgiler verilmektedir.

Tablo 2.3 Dünyada Faaliyet Gösteren Teknopark Örnekleri

İsim Ülke Kuruluş Medikal Bilim ve Teknoloji, Sağlık Malzeme ve Yeni Malzeme Oxford Bilim Parkı İngiltere 1989 50 - 430.000 ft2 Biobilim, Bilgisayar, Haberleşme Endüstrileri Cambridge Science Bilimleri, Medikal Bilim ve Teknoloji, Sağlık

Sophia-AntipolisTeknoparkı Fransa 1969 1300 30.000 2300 hektar Bilgisayar ve uzaktan veri işleme, Elektronik ve Otomasyon, Tıp, Eczacılık, Kimya, Bioteknoloji Keleş, 2007: 107-108’den alınmıştır.

95

Teknoparkların şehirlerdeki yerleşimi, bu organizasyonların niteliğini belirleyen en önemli unsurlardan birisidir. Yerleşim alanları ve ticaret alanları arasındaki sınır giderek bulanıklaşmıştır. Bir başka deyişle, dünya çapında faaliyet gösteren teknoparkların yalnızca %6’lık bir kesimi, bir şehrin sınırları dışına düşmektedir. Bu durum aşağıdaki Şekil 2.11’de görülmektedir. Buna göre; dünya genelindeki teknoparkların % 37,6’lık kesimi, nüfusu 500.000’in altında olan küçük şehirlerde ikamet etmektedir. Nüfusu 500.000 ila 1.000.000 arasında değişen orta büyüklükteki şehirlerde ikamet eden teknoparkların oranı ise % 16,5’tir. 1 milyondan daha fazla kimsenin ikamet ettiği büyük şehirlerde ise teknoparklar % 39,8’lik bir orana sahip görünmektedir. Son olarak; teknoparkların sadece %6’sı, şu ya da bu türden bir şehrin bünyesinde yer almamaktadır.

Şekil 2.11 Kentsel Sınıflama Bakımından Teknoparkların Lokasyonu

Teknoparklar bünyesindeki sunulan temel yapılar⁶ ise aşağıdaki grafikte görülmektedir. Şekil 3.61’den anlaşılacağı üzere dünya çapında faaliyet yürüten teknoparklar genelinde, kuluçka merkezleri (business incubators) ve araştırma merkezleri (research institutes) sırasıyla %93,2 ve %83,5 gibi yüksek oranlara sahiptir. Buradan bu iki merkezin tüm teknoparklarda görülen en temel yapı taşları olduğu rahatlıkla ileri sürülebilir. Üniversite merkezleri %60,9 gibi bir orana sahipken, yerleşim mekânları %40,6’lık bir orana haizdir. Teknoparklar genelinde boş zaman aktiviteleri %72,2 gibi bir orana sahiptir. Toplumsal hizmetlerin oranı ise %58,6’dır.

Şekil 2.12 Teknoparklar Bünyesinde Bulunan Temel Yapılar

6Teknokentlerin hiç kuşkusu temel yapı taşı girişimciler ve firmalardır. Bu anlamda teknoparklarda en az 4 tür firma veya girişimci bulunur: (1) Bu bölgelerde yeni girişimciler (start-up) vardır, (2) başka yerlerden işletmesini buraya taşıyan girişimciler (olgun firmalar) (3) akademisyenlerce kurulan filiz işletme şeklindeki akademisyen firmaları (spin-off) ve (4) işletmesinin üretim kısmı sanayi bölgelerinde Ar-Ge kısmı ise bu bölgelerde yer alan girişimciler bulunmaktadır.

96

Teknoparkların ikamet ettiği arazilerin sahipleri arasında en yüksek paya, devlet mülkleri ve toprakları sahiptir. Bu oran %39,1’dir. Üniversite kampüslerinde bulunan teknoparkların yerleşim yeri oranı

%19,5’tir. Özel bir şirketin işlettiği mülkler ya da topraklar ise %13,5 gibi bir orana sahiptir. Bir kampüste ikamet etmeyen, ama yine de bir üniversitenin sahip olduğu topraklarda tesis edilmiş teknoparkların oranı %12 iken, çeşitli özel üniversite ya da kamusal girişimlerin sahip olduğu arazilerin oranı %7,5’tir (Şekil 2.13).

Şekil 2.13 Teknoparkların Kurulduğu Bölgenin Arazi Sahipliği

Teknoparkların % 30,8’lik kısmı sayısı 400’ü geçen şirketi barındırma kapasitesine sahiptir (Şekil 2.14).

Aşağıdaki şekilden de görüleceği gibi, teknoparkların %31,4’ü sadece 100 şirketin ev sahipliği yapabilecek kapasiteye sahipken, teknoparkların %15,8’i 1000’den fazla hatta bazı durumlarda 2500, 9000, 12000 ve 28000 firmayı bulunduracak kapasiteye sahip olduğunu ifade etmiştir ki kuşkusuz bunlar extrem durumlardan oluşmaktadır.

Şekil 2.14 Teknoparkların Mevcut Kapasiteleri

Giderek artan sayıda kuruluşun kendi ikamet ettiği bölgeye ya da şehre yayılması ile birlikte, Teknoparkların birden fazla alana sahip olması gitgide yaygınlık kazanan bir olgu olarak ön plana çıkmaktadır. Sekil 2.15’ten de anlaşılacağı gibi, birden fazla bölgede ikamet eden teknoparkların oranı

%66,9 iken, hala tek bir bölgede ikamet eden teknoparkların oranı %33,1’dir. Bu durum teknoparkların giderek yaygınlık kazandığının önemli bir göstergesi olarak yorumlanabilir.

97

Şekil 2.15 Birden Fazla Bölgede Faaliyet Gösteren Teknoparkların Oranı

Dünya genelindeki teknoparkların büyük bir kısmı hala kamu kesiminin inisiyatifindedir. Bununla birlikte bilhassa kamu/özel sektör ortaklık planlarında, özel sektörün katılım paylarında bir artış olduğu görülmektedir. Şekil 2.16’dan anlaşılacağı üzere; özel sektörün teknoparklar bünyesinde sahip olduğu pay %14,3 iken, kamu kesiminin payı %50,4 gibi ezici bir orana sahiptir. Kamu ve özel sektörün birlikte sahip olduğu pay ise, %35,3’tür.

Şekil 2.16 TeknoparklarınSahiplik Durumu

Teknoparklar bünyesince çok çeşitli faaliyetler yapılmaktadır. Aşağıdaki şekilde de görüleceği gibi Ar-Ge faaliyetleri, teknoparklar bünyesinde en çok hayata geçirilen faaliyet grubunu (%94) oluşturmaktadır. Staj ve eğitim aktiviteleri %82,7 gibi bir orana sahipken, mühendislik ve teknik servisler %75,2’lik bir orana sahiptir. Hukuk, Muhasebe, Danışmanlık ve Aracı Kurum gibi Katma Değeri Yüksek Hizmetlerin payı ise %64,2’dir. Ürün imalatı ve montajı %39,1 gibi bir orana sahipken, şirketlerin ofis merkezlerinin oranı %36,1’dir. Son olarak ticaret, satış ve pazarlamanın payı, tüm teknoparklar genelinde %33,8 gibi bir orana sahiptir (Sekil 2.17).

98

Şekil 2.17 TeknoparklardaYürütülen Temel Faaliyetler

Yeni teknolojiye ve inovasyona dayanan şirketlerin ve girişimcilerin oluşturulması, teknoparklar bünyesinde oldukça önemli bir faaliyet kalemidir. Teknoparkların %19,7’si gibi kayda değer bir bölümünde yer alan kuluçka şirketleri (inkubatörler) ve yeni başlangıç (start-up) şirketleri, teknoparklarda ikamet eden toplam şirketlerin %26 ila %40’sı gibi bir orana sahiptirler. Şekil 2.18’de teknoparklar bünyesinde 3 seneden az bir süredir yer alan inkubatör ve yeni girişimci şirketlerin oranları görülmektedir.

Şekil 2.18 Teknoparklarda 3 Yaşın Altında Bulunan Kuluçka Şirketleri ve Başlangıç (Start-Up) Firmaları

Teknoparkların %20,6’sında, istihdam edilen kişilerin %61 ila %80’i Ar-Ge departmanında çalışmaktadır. Bu durum Ar-Ge faaliyetinin tek başına bile ne kadar önemli olduğunu ortaya koyan bir göstergedir (Şeki 2.19).

99

Şekil 2.19 Teknoparkların Ar-Ge Bölümünde İstihdam Edilen Çalışanların Oranı