Modern anlamda özel güvenlik uygulamalarının ilk görüldüğü ülke Amerika’dır. Amerika’yı takiben benzer uygulamalar İsveç ve İngiltere’de görülmüştür. Özel
19 https://www.evrensel.net/haber/24974/universitede-ozel-guvenlik-teroru; http://www.cnnturk.
com/video/turkiye/istanbul-universitesinde-ozel-guvenlik-teroru; http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazi si/14 1619/Ozel_Guvenlik_Teroru.html, 24.04.2017.
89 güvenlik hizmetlerinin ayrı bir sektör olarak gelişimi ise oldukça yenidir. Amerika’da 1830’lu yıllarda atlı posta arabalarının korunması, 1850’li yıllarda İsveç’te modern anlamda ilk örnekleri görülen özel güvenlik uygulamalarının (Yetim, 2014: 25; Başoğul, 2007: 15) günümüzdeki biçimiyle ayrı bir sektör olarak ele alınmaya başlaması 1960’lı yıllarda mümkün olmuştur (Newburn, 2001: 831). Ancak sektör esas olarak 1980’li yıllardan sonra (özellikle son 15-20 yıl içerisinde) hızla gelişmiş ve sektörde istihdam edilen işçi sayısı neredeyse bütün ülkelerde istisnasız biçimde artmıştır (Yetim, 2014: 25; Newburn, 2001: 831). Daha da ilginci, yeni polis alımlarından çok daha fazla özel güvenlik görevlisi alımı yapılmaktadır. Örneğin, İsviçre’de bir grup uzmanın yürütülen çalışmada polis alımından 2 kat daha fazla kişinin güvenlik görevlisi olarak işe aldığı tespit edilmiştir (TOBB, 2014a: 1). 2015 yılı itibariyle dünya nüfusunun en az yarısı, özel güvenlik görevlisi sayısının devletin istihdam ettiği polis sayısından daha fazla olduğu ülkelerde yaşamaktadır. The
Guardian gazetesinde yer alan Eşitsizlik Ekonomisi başlıklı haberde yer alan verilere
göre; ABD, Çin, Kanada, Avustralya ve İngiltere’nin dahil olduğu 40 ülkede özel güvenlik görevlisi polis sayısını aşmıştır (https://www.the guardian.com, 25.06.2017). ABD’de özel güvenlik sektöründe çalışanların sayısı polis sayısının 3 katı, Hong Kong’da 5 katıdır (Balta-Paker, 2012a: 141).
Aşağıdaki tabloda bazı Avrupa ülkelerinde özel güvenlik görevlisi olarak istihdam edilenlerin sayısı, sektörün ulaştığı pazar değeri, ilgili ülkenin nüfusuna göre özel güvenlik görevlisi ve polis yoğunluğuna ilişkin güncel bilgiler yer almaktadır. Tablo 3’de görüldüğü gibi pek çok Avrupa ülkesinde polis sayısı özel güvenlik görevlisi sayısının önemli ölçüde altında kalmıştır. AB ülkelerinde yaklaşık 2 milyon olan resmi polis sayısı dikkate alındığında, özel güvenlik görevlisi sayısının polis sayısına yaklaştığı görülecektir. Almanya, İspanya ve Fransa gibi nüfusu yüksek olan ülkelerde özel güvenlik görevlisi sayısının halen polis sayısından az olması Avrupa özelinde özel güvenlik görevlisi sayısının polis sayısının altında kalmasına neden olmuştur (Hünler, 200: 58). Ancak belirttiğimiz gibi söz konusu birkaç ülke dışında istihdam edilen özel güvenlik görevlisi sayısı resmi polisten daha fazladır.
90
Tablo 3: Avrupa Ülkelerinde Özel Güvenlik Sektörüne İlişkin Veriler
Ülke İstihdam Edilen Özel Güvenlik Görevlisi sayısı Sektörün Yıllık Cirosu (Euro) Aktif Olarak Faaliyet Gösteren Özel Güv. Şirketi Sayısı İstihdam Edilen ÖGG sayısı/ Ülke Nüfusu İstihdam Edilen Polis sayısı/ Ülke Nüfusu Almanya 183.408 5,2 milyar 4.000 1/322 1/370 Avusturya 12.259 500 Milyon 202 1/523 1/380 Belçika 18.136 641,7 Milyon 187 1/637 1/282
Bosna Hersek 4.207 28,8 Milyon 94 ff 1/217
Bulgaristan 57.146 311.2 Milyon 800 1/132 1/155
Çek Cumhuriyeti 51.542 692,3 Milyon 5.629 1/203 1/238
Danimarka 5.000 430 Milyon 400 1/1.106 1/503 Estonya 5.894 128 Milyon 252 1/289 1/412 Finlandiya 15.939 580 Milyon 60 1/678 1/729 Fransa 149.650 5.5 milyar 4.170 1/438 1/256 Güney Kıbrıs 1.700 25 Milyon 60 1/472 1/156 Hollanda 28.550 1,3 Milyar 681 17/10.000 38/10.000 Hırvatistan 32.295 170 Milyon 124 1/249 1/205 İngiltere 364.586 3,9 Milyar 2.500 1/170 1/382 İrlanda 20.000 587 Milyon 200 1/300 1/360 İspanya 223.936 3,3 Milyon 1.100 1/606 1/189 İsveç 20.000 896 Milyon 250 1/467 1/467 İsviçre 16.220 849 Milyon 1.135 1/495 1/468 İtalya 45.512 2,7 Milyar 913 1/1.260 1/565 Letonya 21.500 365.9 Milyon 450 1/105 1/300 Litvanya 11.000 58 Milyon 121 1/294 1/290 Lüksemburg 2.700 40 Milyon 13 1/185 1/330 Macaristan 22.000 550 Milyon 55 1/125 1/380 Makedonya 2.878 16 Milyon 163 1/410 1/213 Malta 3.604 … 25 1/117 1/216 Norveç 7.600 1 Milyar 80 1/387 1/567 Polonya 250.000 1,9 Milyar 4.100 1/155 1/377 Portekiz 38.928 730 Milyon 105 1/275 1/228 Romanya 121.041 497 Milyon 1.674 1/176 1/350 Sırbistan 30.000 153 Milyon 460 1/380 1/420 Slovenya 7.520 1,3 Milyon 135 1/326 1/256 Yunanistan 60.000 435 Milyon 1.100 1/392 1/276
Kaynak: CoESS, Private Security İn Europe CoESS Facts and Figures 2013.
Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerde 1,7 milyon işçinin istihdam edildiği özel güvenlik sektörü, 50 bine ulaşan şirket sayısı ve 15 milyar Euro yıllık geliri ile en hızlı gelişen sektörler arasındadır (CoESS, 2008: 2). 2004 yılı itibariyle AB üyesi ülkelerde
91 (Romanya ve Bulgaristan hariç olmak üzere) her 100 bin vatandaş başına yaklaşık 237 özel güvenlik görevlisi düşmekteyken, 6 ülkede (Macaristan, Polonya, İrlanda, Lüksemburg, Slovakya, Estonya) her 100 bin kişiye düşen özel güvenlik görevlisi sayısı 350’den fazla, 5 ülkede (Avusturya, İtalya, Danimarka, İsveç, Finlandiya) ise 120’nin altındadır. Macaristan’da her 100 bin kişiye düşen özel güvenlik sayısı AB ortalamasından 3 kat, Polonya, İrlanda ve Lüksemburg 2 kat fazladır. Buna karşılık her 100 bin kişiye düşen özel güvenlik görevlisi sayısı AB ortalamasından üç kat, Finlandiya, İsveç, Danimarka ve İtalya’da 2 kat daha düşüktür. 14 ülkede ise her 100 bin kişiye düşen özel güvenlik görevlisi sayısı 175-290 arasındadır (CoESS, 2008: 10- 12)
İngiltere’de 1950’li yıllarda yaklaşık 50 bin kişi özel güvenlik sektöründe istihdam edilmekte iken bu rakam 1960’lı yıllarda ikiye katlanmış ve 100 bine, 1971 itibariyle ise 130 bine ulaşmıştır (Newburn, 2001: 831). 2007 yılı itibariyle sektörde 220 bin kişinin çalıştığı, sektörün pazar değerinin 3 milyar Euro’ya ulaştığı ifade edilmişken (Yetim, 2014: 25), sadece 6 yıl içerisinde sektörde çalışan sayısının 365 bine sektörün pazar değerinin ise 4 milyar Euro’ya yaklaşması (CoESS, 2013: 231-232) sektörün gelişim hızını açıkça göstermektedir. İngiltere’de yaşanan bu hızlı gelişimin arkasında yatan temel etmen İngiltere’nin güvenlik hizmetlerini en geniş anlamda özel sektöre açan ülke olmasıdır. İngiltere’de tutuklarının bir noktadan başka bir noktaya naklinden hapishanelerde güvenliğin sağlanması, tutukların fiziksel ve zihinsel sağlığı, eğitimi, ev hapsinde tutulanların idaresine kadar uzanan çok geniş bir alanda özel güvenlik görevlileri faaliyet göstermektedir (CoESS, 2008: 17). Bir diğer Avrupa ülkesi Belçika’da sektörde 196 özel güvenlik şirketi faaliyet gösterdiği 13 bin kişi istihdam edildiği (kişi sayısının azlığına rağmen) sektörün pazar değerinin 550 milyon Euro’ya ulaştığı ifade edilmişken (CoESS’den aktaran Hünler, 2010:58-59) gene sadece birkaç yıl içerisinde sektörde istihdam edilen kişi sayısının 18 bini sektörün pazar değerinin 640 milyon Euro’yu aşması (CoeESS, 2013: 12-14) sektörün gelişiminin hız kesmeden devam ettiğinin diğer bir işaretidir.
Avrupa Güvenlik Hizmetleri Konfederasyonu (CoESS) nun 28 AB üyesi ülkeye ilave olarak Bosna Hersek, Makedonya, Norveç, Sırbistan, İsviçre ve Türkiye’yi de kapsayan raporunda sektörün pazar değerinin 34,5 milyar dolara ulaştığı, sektörde
92 yaklaşık 41 bin 300 özel güvenlik şirketinin aktif olarak faaliyet yürüttüğü, yaklaşık 2 milyon 17 bin 313 kişinin istidam edildiği ifade edilmiştir (CoESS, 2013: 251-253).
ABD’de ise özel güvenlik görevlisi olarak istihdam edilenlerin sayısın 1 milyonu, sektörün pazar değeri 12 milyar doları aşmıştır (Uçkun, vd., 2012: 28). Dünya genelinde ise 20 milyonu aşkın kişi özel güvenlik sektöründe istihdam edilmektedir. 1990 yılında dünya genelinde 55,6 milyar doları aşan sektörün pazar değeri (Neocleous, 2011: 120), 2004 yılında 100 milyar doları aşmıştır ve bu rakamın 2010 yılı sonu itibariyle 200 milyar doları aşması beklenmektedir (Born vd., 2007: 1; Uçkun, vd., 2012: 28).
Sektörün gelişimine bağlı olarak, sektörde faaliyet gösteren küresel şirketlerin sayısı ve istihdam ettiği işçi sayısı hızla artmıştır. Örneğin,G4S adlı güvenlik şirketi dünya genelinde 120 ülkede 618 bin, Securitas şirketi 52 ülkede 300 bin (Berndtsson ve Stern, 2016: 51), BAE Sistemleri şirketi 90 bin, Dyncorp şirketi ise 17 bin işçi istihdam etmektedir. Sektörün istikrarlı gelişimi ve yüksek kârlar vaat etmesi, siyasetçilerin dahi bu alana ilgi duymasına neden olmuştur. Nitekim ABD İç Güvenlik Bakanı Tom Ridge ve yardımcısı Asa Hutchinson prestijli görevlerinden 2005 yılında istifa ederek özel güvenlik alanında çalışmaya başlamışlardır (Balta-Paker, 2012a: 142-143).
Sonuç olarak özel güvenlik sektörü bu sektörde istihdam edilenlerin sayış, yetkileri gibi alanlarda farklar olmakla birlikte tüm dünyada hızlı yükselen bir sektör haline gelmiştir.