Dünya – Türk Deniz Ticaret Filosu Karşılaştırması

2007 Yılı itibarıyla Dünya Deniz Ticaret Filosu yaklaşık 1 Milyar DWT’dir. Türk sahipli olup yabancı bayrak altında olan filomuz (1000 GRT ve üzeri) 2008 yılı itibariyle adet bazında 513, taşıma kapasitesi olarak 6.5 milyon DWT’dir. Ulusal bayrakta ise adet bazında 490, taşıma kapasitesi olarak da 6.5 milyon DWT’dir. 1000 GRT ve üzeri toplam Türk sahipli filomuz adet bazında 1003 adet, taşıma kapasitesi olarak da 13.1 milyon DWT’dir.

Türk Deniz Ticaret Filosu dünya filosu içerisinde DWT bazında % 1.3’lük, adet bazında ise %3.2’lik bir paya sahiptir. Türk sahipli filomuzun dünya deniz ticaret filosu içindeki sırası 2006 yılında 19 iken 2008 yılında 17. sıraya yükselmiştir.

Dünya deniz ticaret filosu sıralamasında Yunanistan, Japonya ve Almanya ilk üç sırada yer almaktadır. Bu üç ülkeyi ise sırasıyla Çin, Norveç ve G. Kore takip etmektedir. Amerika 2006 yılında 6. sırada iken 2008 yılında 8. sıraya gerilemiş, Norveç ise 2006 yılında 7. sırada iken 2008 yılında son üç yıldır değişmeyen ilk dört ülkenin ardından 5. sırada yer almıştır.

Tablo 2. 4. Türkiye İle Dünya ve Yunanistan’ın Filo Karşılaştırması

Türkiye Yunanistan Dünya

66 gerçekleşmiş, ülkemiz ise payını bir önceki yıla göre artırarak % 1.3’lük paya sahip olabilmiştir.

Her ne kadar ülkelerin dünya deniz ulaşımından hangi oranda pay aldıklarına ilişkin sağlıklı bir veriye ulaşılamamış ise de deniz ticaret filolarında elde ettikleri pay ile deniz ticaretinden aldıkları pay arasında benzerlik olacağı değerlendirildiğinden ülkemizin Yunanistan’a göre deniz ticaretinden aldığı payın çok düşük olduğu görülmektedir.

Bununla birlikte, Yunanistan ülke sohbet toplantısı raporunda Yunanistan’ın 2006 yılı denizcilik gelirinin 19 milyar dolara ulaştığı, 2007 yılında ise DTO değerlendirmelerinde 17 milyar Euro gelir elde ettiği, bunun da Yunanistan GSMH’sinin %7’sine denk geldiği ifade edilmiştir. DTO’nun değerlendirmelerinde sektörün altın dönemini yaşadığı 2005 yılında yaklaşık 70 milyon nüfusa ulaşan Türkiye denizcilik sektörünün cirosunun 15 milyar dolar, 11 milyon nüfusa sahip olan komşumuz Yunanistan’ın ise aynı dönemde denizcilik sektörü cirosunun 100 milyar dolar olduğu belirtilmektedir (TDİ, Sektör Raporu, 2012). Oysa Türkiye’nin gerek tarihi geçmiş tecrübeleri ve gerek se coğrafi ve stratejik konumu açısından çok daha ileride olması gerekirken, mevcut büyük potansiyelini kullanmaması ve Yunanistan’ın gerisine düşmüş bulunması Türkiye’nin fevkalade büyük bir kaynak israfının bulunduğunu göstermektedir.

Denizci millet ve denizci ülke olabilmek için önünde fırsatlar bulunan ülkemizin deniz ticaret sektöründen aldığı payı artırması imkan dahilinde gözükmektedir. Bu doğrultuda Türk deniz ticaret filosunun kapasitesinin artırılması gerektiği değerlendirilmektedir. Denizcilik Müsteşarlığı 2012 yılı için 20 milyon DWT hedefi koymuş olmakla birlikte, 2008 yılı verilerine göre Türk şirketler tarafından işletilen deniz ticaret filosunun global filodaki payının %1.3 olduğu ve aynı payın korunacağı varsayılırsa filonun ancak 2026 yılında 20 milyon DWT düzeyine gelebileceği söylenebilir (TDİ, Sektör Raporu, 2012).

Deniz Ticaret Odası tarafından yapılan, Türk Deniz Ticaret filosunun mevcut durumun analizinde; gemi tipleri esas alınmak suretiyle, her tip geminin, adet, tonaj (DWT,GRT) ve yaş ortalamaları yanında, Milli Sicil/ Tugs ve ithal/ yurt içinde inşa durumları ayrı ayrı incelenmiştir.

Türk Deniz Ticaret Filosunun yapısı ile ilgili analizlerde, filonun geneli üzerinde 1000 GRT ve üzeri değerlendirme yapıldığı gibi, basit aritmetik yaş ortalaması yanında tonaj aralıkları dikkate alınarak da yaş ortalamaları incelenmiştir. Sayısal ve tonaj değerlendirmeleri, 31 Aralık 2010 itibariyle toplu olarak analiz edilmektedir. Türk Deniz ticaret filosunun ithal ve inşa durumları itibariyle sayısal ve tonaj analizi tablosunda, toplam 655 adet geminin 263 adedi ithal, 392 adedi

67 ise inşa yoluyla edinilmiştir. İthal gemilerin DWT’u 5.3 milyon DWT, inşa gemilerin DWT’u ise 3 milyon DWT’dur.

1000 GRT ve üzeri deniz ticaret filosunu oluşturan 655 adet geminin adet bazındaki çoğunluğunu sırasıyla ; % 39,85’ini kuru yük gemileri, % 15,11’ini dökme yük gemileri , % 12,82’sini kimyasal madde tankerleri, % 6,87’sini konteyner gemileri ve % 5,65’ini petrol tankerleri oluşturmaktadır. Diğer tip gemiler ise, filonun sayısal olarak ancak % 19,7’sidir. 1000 Grt ve üzerindeki Türk Deniz Ticaret filosu 8,2 milyon DWT ve 5.5 milyon GRT’dur (DTO, 2010 Yılı Sektör Raporu, 2010).

8,2 Milyon Dwt olan Deniz Ticaret Filosunun dwt bazındaki çoğunluğunu sırasıyla ; % 47,60’ını dökme yük gemileri , % 15,79’unu kuru yük gemileri, % 14,35’ini petrol tankerleri ve

% 7,20’sini konteyner gemileri oluşturmaktadır. Diğer tip gemilerin DWT yüzdesi ise, % 15,06’dır. 655 adet gemiden % 10,07’sinin (66 gemi) milli sicile, % 89,92’sinin (589 gemi) TUGS’a kayıtlı olduğu görülmektedir. Filomuzun DWT olarak % 6,4’ü milli sicile, % 93,6’sı ise TUGS’a, GRT olarak ise %

7,6’sı milli sicile, % 92,4’ü ise TUGS’a kayıtlıdır. Milli sicile kayıtlı toplam 531.321 DWT’luk filomuzda en fazla tonaja sahip gemi tiplerini sırasıyla, % 32,7’sinin dökme yük gemileri, % 24,1’ini konteyner gemileri, % 17,5’ini kuru yük gemileri, % 11,4’ünü kimyasal madde tankerleri ve % 6,8’ini petrol tankerleri oluşturmaktadır. Diğer tip gemiler ise, milli sicilin

% 7,5’idir.TUGS’a kayıtlı toplam 7,7 milyon DWT filomuzda en fazla tonaja sahip gemi tipleri sırasıyla, % 48,6’sını Dökme yük gemileri, % 15,7’sini Kuru yük gemileri, % 14,9’unu Petrol tankerleri, % 8,5’ini kimyasal madde tankerleri ve % 6,0’ını konteyner gemileri oluşturmaktadır.

Diğer tip gemiler ise, TUGS’un % 6,3’dür. Milli sicile kayıtlı 66 adet geminin % 50’si ithal, % 50’si inşa yoluyla, TUGS’a kayıtlı 589 adet geminin % 39’u ithal, % 61’i ise inşa yoluyla edinilmiştir (DTO, 2010 Yılı Sektör Raporu, 2011).

TUGS siciline kayıtlı toplam 5.538.782 GRT’luk filomuzda en fazla tonaja sahip gemi tipleri sırasıyla, % 41,1’ini dökme yük gemileri, % 14,8’ini kuru yük gemileri, % 11,8’ini petrol tankerleri, ( 8,4’ünü kimyasal madde tankerleri, % 8,2’sini Ro-Ro gemileri ve % 8,6’sını konteyner gemileri oluşturmaktadır. TUGS siciline kayıtlı toplam 5.538.782 GRT’luk filomuzda en fazla tonaja sahip gemi tipleri sırasıyla, % 41,1’ini dökme yük gemileri, % 14,8’ini kuru yük gemileri, % 11,8’ini petrol tankerleri, ( 8,4’ünü kimyasal madde tankerleri, % 8,2’sini Ro-Ro gemileri ve % 8,6’sını konteyner gemileri oluşturmaktadır (DTO, 2010 Yılı Sektör Raporu 2011).

68 2.2.2. Türk Deniz Ticaret Filosunun Yaş Durumu

Deniz Ticaret Odasının 2007 yılı verilerine göre, filomuzda mevcut bulunan gemilerden

%37’si 9 yaşın altında, % 8’i 10-19 yaş arasında, % 40’ı 20-29 yaş arasında ve % 15’i 30 yaş üzerindedir. Deniz ticaret filomuzda yaşanan değişim filomuzun yaş ortalamasına da olumlu olarak yansımış, 2002 yılında filomuzun 23,2 olan yaş ortalaması % 9.5 azalarak 2007 yılında 21’e gerilemiştir. Yıllar itibarıyla filomuzun yaş ortalaması Tablo 2.5’te verilmiştir.

Tablo 2. 5. Türk Deniz Ticaret Filosunun Genel Yaş Ortalaması (150 GT ve üzeri)

YIL ORTALAMA YAŞ YIL ORTALAMA YAŞ ortalamasının 12, gelişmiş ülkelerin 9.9, gelişmekte olan ülkelerin 12.4 ve geçiş ekonomilerinin 16.2 olduğu görülmektedir. İçinde yer aldığımız gelişmekte olan ülkelerle kıyaslandığında dahi filomuzun yaşlı olduğu görülmektedir. Özellikle üçüncü ülkeler arası taşımalardan pay alınabilmesi yönünde engel oluşturan filomuzun yaş ortalamasının gençleştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Filomuzun gençleştirilmesi amacına yönelik olarak ülkemizin önümüzdeki on yıllık dönem içerisindeki ithal ve ihraç yüklerinin taşınması için gerekli gemi tip ve tonajı tespit edilerek ağırlıklı olarak yeni gemi inşa yatırımında kullanılmak üzere, uygun koşullarda finans kaynağının uygulamaya konulması faydalı olacaktır. Bu uygulama belli ölçüde de olsa, istihdam yaratıcı boyutu nedeniyle sanayi ve genel ekonomi politikaları içerisinde önemli bir yeri haiz olan gemi inşa sanayine bir tür yeni iş imkân ve potansiyeli kazandıracaktır (Cumhurbaşkanlığı DDK, 2008).