I Dönem Restitüsyon Kararları

Yapının ilk yapıldığı durumu içeren I. Dönemi belirten herhangi bir sözlü ya da yazılı kaynak bulunamamıştır. Yapının kendisinden gelen veriler ve benzer örneklerin incelenmesiyle restitüsyon önerisi oluşturulmuştur. Birlikte kullanılan iki yapıdan Konut B’nin daha sonra inşa edildiği düşünülmektedir. Öneri, yalnızca Konut A’nın bahçe içerisinde kullanıldığı dönemi kapsamaktadır.

4.3.1 Plan Restitüsyonu

Bugünkü sokak kotunun yükselmesiyle kaybolan giriş basamakları, Alman Mavileri Haritası’nda açıkça belirtilmiş ve bazı eski fotoğraflarda kısmi olarak görülmüştür. Kapı eşiğinin önüne Alman Mavileri Haritası’nda gösterildiği gibi iki adet basamak eklenmiştir ve bahçe kapısının yeri söz konusu haritada gösterilen noktaya çekilmiştir. Eğimli bir arazide yer alan bahçe duvarının aynı şekilde yıllar içinde bir metreye kadar yol kotu altında kalması sebebiyle, özgün bahçe kapısının açılamaz duruma geldiği ve eğimden yararlanılarak uygun kota ulaşacak şekilde değiştirildiği sonucuna varılmıştır.

Yapının özgün plan tipolojisinde bugünkü sofaların içerisinde konumlanan mutfak mekanları bulunmamaktadır. Burası özgün merdiven kovası olarak kullanılmaktadır. Handan Oktay Hanım’ın 1960 sonlarına dair anlattığı bilgilerden ve yapının kendi verilerinden yararlanarak, zemin kattan birinci kata çıkan merdiven L şeklinde konumlandırılarak, birinci kat sofasına açılması sağlanmıştır. Olası ısıtma zorluğu da düşünülerek merdiven aksı, zemin kat ve birinci katta ahşap kirişin altından kapılı bölme ile ayrılmıştır. Kapı ile merdiven arası boşlukta uygun yerlerin gömme dolap ile kapalı olduğu düşünülmüştür.

Mutfak mekanı haricinde diğer tüm mekanların özgün plan şemasında bulunduğu, yapıda bugün hala korunarak varlığını sürdürmekte olan bir takım özgün detaylardan anlaşılmaktadır. Fakat bazı mimari elemanlarda değişiklik olduğu düşünülmüştür. Zemin kat giriş holünü (A.Z01), sofadan(A.Z05) ayıran ışıklıklı kapının sonradan eklendiği yönünde fikir yürütülmektedir. Bu iki mekan arasında kot farkının bulunması, birinci katta aynı noktada bulunan kapı ile aynı detaylara sahip olmaması ve Türk evi plan şemasında seki olarak adlandırılabilecek benzer şekilde kapısız mekanların bulunması, bu kararın alınmasında etkili olmuştur. Ayrıca yine aynı

edilmiştir. Küçükerman’ın (1995) belirttiği gibi geleneksel Türk evinde, odaların bir adet giriş kapısı bulunmaktadır.13

Zemin kat giriş mekanında günümüzde görülen 20x20 taş karoların özgün olduğu tespiti yapılmıştır. Aynı motifli 20x20 ölçülü karolara Vefa semtinde yer alan tarihi Vefa Bozacısı’nın zemininde rastlanmaktadır. (Şekil F.21) Söz konusu binanın kesin yapım tarihine ulaşılamamıştır ancak 1876’dan beri kullanıldığı bilinmektedir. A.Z01 mekanının zemini niteliksiz kaplamayla kapatılmış olduğundan, karolarla oluşturulmuş motifin tamamı görülememektedir, ancak Vefa Bozacısı’nın zemin motifi gibi tamamlanmış olabileceği düşünülmektedir. (Şekil F.22)

Birinci kat planında, birinci kata erişim ve sofaya yerleştirilen mutfak dışında mekansal anlamda bir değişiklik olmamıştır . A.107 Odasında bugün kapatılmış olan pencerenin aktif olarak kullanıldığı ve kuzeydoğu cephesinde söz konusu pencerenin simetrik karşılığı olarak merdiven kovasını aydınlatan bir pencerenin bulunduğu düşünülmektedir.

Sofadaki merdiven kovası içinde düz bir merdiven kolu ile inilen bodrum katın, ayrıca Bahçeli Çeşme Çıkmazı’na çıkan bir merdiveni daha olduğu bilinmektedir. Yapılan görüşmeler paralelinde, kagir duvarlı bodrum katta merdivenlerle inilen sofa haricinde iki adet mekanın daha bulunduğu yönünde öneri geliştirilmiştir. Yapının güneybatı ve güneydoğu cephelerinde bodrum kata ait pencere bulunmaması, bodrum katın yapının kısmi bir bölümünü kapladığı yorumunun yapılmasına dayanak oluşturur. Ayrıca kiracı aileden bodrum katta mutfak tezgahlarının bulunduğu bilgisinin alınması üzerine, özgün durumda mutfak işlevinin bodrum katta sağlandığı ve kuzeydoğu cephesine bitişik bir baca bulunduğu sonucuna varılmıştır.

4.3.2 Cephe Restitüsyonu

İlk yapıldığı dönemde Konut A’nın herhangi bir yapıya bitişik olmadığı ve dört cephesinin de görünür durumda olduğu sanılmaktadır ancak bu döneme ait bir belgeye ulaşılamadığı için çevresinde nasıl bir dokunun yer aldığı tam olarak bilinmemektedir. Yol kotunun günümüz seviyesinden yaklaşık bir metre kadar aşağıda yer aldığı düşünülmektedir ve bu durum özgün haldeki cephelerin etkisini daha güçlü kılmaktadır.

13

Yapının ana girişi İslambey Çeşmesi Sokağı’na bakan güneydoğu cephesi üzerinde, bugün de mevcut olan çift kanatlı ahşap kapıdan sağlanmaktadır. Daha önce planlarda da belirtildiği gibi, söz konusu giriş kapısı eşiği ile kaldırım seviyesi arasında iki basamağın yer aldığı tespit edilmiştir. Bahçenin sokak ile bağlantısını sağlayan bahçe kapısı da yine aynı cephe üzerinde Alman Mavileri Haritası’nda belirtilen yerde konumlandırılmıştır. Bahçe kapısı için benzer örnekler incelenerek ve yapının özgün kapısı ile uygunluğu düşünülerek, tablalı çift kanatlı ahşap bir kapı önerilmektedir. Bahçe duvarının ise moloz taş üzeri sıvalı olduğu yapılan gözlemlerden anlaşılmaktadır. Bahçe duvarı ve bahçe kapısı ile ilgili daha detaylı anlatım 4.2.1 bölümünde yapılmıştır.

Güneydoğu cephesindeki elemanların büyük çoğunluğu özgünlüğünü bugün de korumaktadır. Pencereler özgün detaylarıyla birlikte korunarak günümüze ulaşmıştır, ancak Anıtlar Kurulu Arşivi’nin 1994 yılı fotoğrafında PZ01 penceresi üzerinde ahşap kafes görülmektedir. (Şekil B.108) Ayrıca yine Anıtlar Kurulu Arşivi’nin yaklaşık 1960-1970’lere ait olduğu düşünülen başka bir fotoğrafında da kuzeydoğu cephesi PZ02 penceresinde benzer şekilde ahşap kafes bulunmaktadır. (Şekil B.21) PZ01, PZ02 ve birinci kata ait P103 ile P104 pencerelerinin benzer detaya sahip olmasından yola çıkılarak Konut A’nın güneydoğu ve kuzeydoğu cephelerindeki pencereler kafesli olarak önerilmektedir. Güneydoğu cephesinde zemin kat pencerelerinin kafese ek olarak özgün demir parmaklıklarının bulunduğu günümüzde de tespit edilebilmektedir. Zemin kattaki pencerelerin kafes ve demir parmaklıklı, birinci kattaki pencerelerin ise yalnızca kafesli olarak yer alması, Beşiktaş İlçesi Serencebey Yokuşu No:36’da yer alan tarihi ahşap yapının eski fotoğrafında da görülmektedir. (Şekil F.13)

Güneydoğu ve kuzeydoğu cephelerinde görülen moloz taş bodrum duvarının sıvalı olarak bitirildiği yapılan gözlemlerden anlaşılmaktadır. Kuzeydoğu cephesinde bodrum kata ait, üç pencere ve bir adet kapı bulunduğu Anıtlar Kurulu Arşivi’nde bulunan fotoğrafta açıkça görülmektedir, fakat bu fotoğraf 1970’li yıllara aittir. Dolayısıyla yapının ilk yapıldığı dönem olan 19. Yüzyıl sonlarında söz konusu kapı ve pencerelerin bu şekilde olup olmadığı kesin olarak bilinmemektedir. Farklı bir belgeye ulaşılamadığından Şekil B.21’deki fotoğrafda görülen pencere tipleri I. Dönem için de kabul edilmiştir. 4.2.2 Bodrum Kat Pencereleri bölümünde detaylı olarak bahsedildiği üzere, bu pencerelerin koruyucu demir parmaklıkları olduğu

yönünde karar alınmıştır. Kuzeydoğu cephesindeki çimento sıvalı alanın ahşap kaplama elemanları ile kaplı olduğu bilinmektedir. Buraya duvarı olan hela mekanları için benzer örnekler incelenerek pencere önerisi geliştirilmiştir. Ayrıca kuzeydoğu cephesinde yangın duvarı görünümlü, tuğla örgü bölümün özgün durumda yer almadığı düşünülmektedir.

Yapının kuzeybatı cephesi üzerinde günümüzde kapatılmış pencere bulunmaktadır. Bu pencerenin diğer cephelerde görülen detayda ve ahşap kafesli şekilde etkin olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Yine aynı cephe üzerinde söz konusu pencereye simetrik yerleştirilmiş bir P103 penceresinin merdiven kovasını aydınlatmak üzere bulunduğu yönünde fikir geliştirilmiştir. Planlarda (4.3.1) ve baca (4.2.4) bölümlerinde bahsedilen bacanın kuzeybatı cephesine bitişik yer aldığı sanılmaktadır. Bu cephede yer alan bahçe duvarı ise, bugün gözlemlenebilen özgün bahçe duvarı sınırları ve yüksekliği temel alınarak restitüsyon kararlarına aktarılmıştır.

Bahçeye bakan güneybatı cephesi günümüzde tamamen yenilenmiş olduğu için, restitüsyon çalışmalarına dayanak olabilecek bir iz mevcut değildir. Yapının genel karakteri düşünülerek bu cephe için zemin katta üç adet P103 penceresi ile bahçeye çıkmak için kapı, birinci katta da sofaya açılan dört adet P103 penceresi önerilmiştir.