II Dönem Restitüsyon Kararları

II. Dönem restitüsyon kararları Konut A yapısına ek olarak Konut B’nin eklendiği ve birlikte kullanıldıkları dönemi kapsar. 1960’lı yılların sonundan itibaren yapılar, aynı parselde üç ayrı ailenin bağımsız olarak yaşayabileceği şekilde bölümlere ayrılmıştır. 1911-1914 yılları arası Alman Mavileri Haritası’nda bu iki yapının birlikte görülmesinden hareketle, II dönem restitüsyonu 20. Yüzyıl başları ile 1960 sonlarına kadar olan dönemi aydınlatmaktadır.

4.4.1 Vaziyet Planı Restitüsyonu

Haritalardan ve hava fotoğraflarından görüldüğü üzere, yapılar seyrek iskan dokusunun görüldüğü bir bölgede yer almaktadır. Civardaki yapıların genellikle bahçe içinde bulundukları tespit edilmektedir. Tez konusu ahşap yapıların İslambey Çeşmesi Sokağı’na cephe veren güneybatı yönündeki bahçe duvarları bugünkü bahçe sınırları ile örtüşmektedir. Yine günümüzde olduğu gibi, 1900 başlarında da parselin

güneybatısına bitişik bir yapı görülmektedir. Buna karşılık, yapıların kuzeybatısında, Konut A’ya bitişik bugün var olmayan bir kütle tespit edilmiştir. Fakat bu kütleye dair Alman Mavileri haritasında görülen sokak cephesi sınırları dışında herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır. Söz konusu kütle, Konut A’ya hizmet eden bir birim olabileceği gibi, tamamen bağımsız bir yapı da olabilir. Ancak incelenen örnekler ve çevredeki doku göz önünde bulundurularak, bu kütle müştemilat olarak yorumlanmıştır. Alman Mavileri haritasında bu kütlenin kuzeybatısında genişçe bir bahçe tanımlanmaktadır. Şu anki mevcut yapının (Konut A) kuzeybatı duvarı üzerinde yer alan özgün pencerenin varlığından hareketle, haritada görülen bu kütlenin tek katlı olabileceği düşünülmüştür. Daha sonraki yıllarda çekilmiş hava fotoğrafları ve 1970’lere ait olduğu düşünülen fotoğrafta yan parseldeki yapının kuzeybatı duvarına bitişik olmadığı ve biraz geride yer aldığı anlaşılmaktadır. Yapının sahibi Handan Oktay da bu bilgileri doğrulamaktadır. Bu bilgiler ışığında, Alman Mavileri Haritası’nda görülen kütlenin daha sonra yıkıldığı ve yerine kaldırım hizasından daha geride bir yapı inşa edildiği sonucuna varılmaktadır.

Yine aynı haritada tez konusu yapıların İslambey Çeşmesi Sokağı üzerinde tam karşısında her iki tarafı da geniş bahçelerle çevrili bir kütle; Bahçeli Çeşme Çıkmazı’na bakan cephenin karşısında ise daha büyük bir alan boyunca uzanan kütlenin yer aldığı tespit edilmektedir. Alman Mavileri’nin Osmanlıca baskısında bu büyük kütlenin küçük birimlere ait olduğu görülmektedir ve daha sonraki yıllara ait hava fotoğraflarında da söz konusu parsel, bütün bir kütle yerine daha küçük bahçeli kütleler halindedir.

Ayrıca İslambey Çeşmesi Sokağı’nın başında yer alan İslambey Camii ve Çeşmesi’nin tez konusu konutlardan önce inşa edildiği ve civardaki yerleşimin yaygınlaşmasında önemli rol oynadığı bilinmektedir.

4.4.2 Plan Restitüsyonu

Daha önce de belirtildiği üzere, yapıların bulunduğu çevrede yıllar içerisinde yol kotunun yükselmesi pek çok değişikliğe sebep olmuştur. I. Dönem restitüsyon kararlarında olduğu gibi II. Dönem önerilerinde de giriş kapısının önüne iki basamak eklenmiş ve bahçe kapısının yeri Alman Mavileri Haritası’nda belirtilen noktaya çekilmiştir. Bugün bahçe duvarı üzerinde aynı noktada tuğla ile örülü bir iz bulunmaktadır.

Konut A’nın plan şeması, I. Dönem restitüsyonunda bahsedildiği gibi tamamlanmıştır. Yalnızca A.Z01 Giriş mekanında bugün görülen kapıların II. Dönemde de bulunduğu varsayılmaktadır. Döneminin ileri gelenleriyle toplantılara ve görüşmelere sahne olan bu yapıda, A.Z07 Odası genellikle erkeklerin toplandığı, evin o dönemki sahibi Naim Oktay Bey’in misafirlerini ağırladığı mekan olarak nitelendirilir. Buraya gelen misafirler, sofada (A.Z06) ev halkı ile karşılaşmadan giriş bölümünden A.Z07’ye açılan kapıyı kullanarak ziyaret gerçekleştirebiliyorlardı. Ayrıca yine Naim Bey, ailesiyle görüşmeden önce A.Z02 odasında kalan evin en büyüğü Nesime Hanım ile görüşebiliyor daha sonra buradan sofaya çıkabiliyordu. Özgün plan şemasında bulunmayan K02 kapılarının, II. Dönemde büyüyen aile ile birlikte doğan mahremiyet ihtiyacı sonucu eklendiği düşünülmektedir.

Konut B’nin plan şemasında B.Z11 ile A.Z08 mekanını ayıran tuğla örülü duvarın bulunmadığı ve A.Z08 mekanının Konut B’ye ait olduğu bilinmektedir. B.Z08 Mutfak içerisinde konumlandırılmış hela, yapıya sonradan eklenmiş birimdir. Ayrıca M1 merdivenin B.Z09 Sahanlığı ile ilişkisini bozan muhdes kapılar da II. Dönem restitüsyon önerisinde kaldırılmıştır. Konut B’nin birinci katında mekan kurgusunun değişmediği ancak, B.109 odasının cumbası yıkılmadan önce daha geniş bir mekan olduğu tespit edilmiştir.

Konut A ve Konut B’nin plan tiplerinin birlikte kullanıldığı birebir örneğe rastlanmamıştır. Konut A plan tipine benzer örnekler Şekil F.15, Şekil F.16, Şekil F.17; Konut B’nin plan tipine benzer örnek ise Şekil F18, Şekil F.19, Şekil F.20’de görülebilmektedir.

4.4.3 Cephe Restitüsyonu

II. Dönem restitüsyon kararlarında, yapının en gösterişli cephesi olan güneydoğu cephesinde Konut A ve Konut B yanyana yer almaktadır. Konut A’nın güneydoğu cephesi önerisi, I. Dönem restistüsyon kararlarında olduğu gibi düşünülmüştür. Konut B’nin güneydoğu cephesine ait cumba, Anıtlar Kurulu Arşivi ile Eyüp Belediyesi’nden sağlanan birçok fotoğrafta belirgin olarak görülebilmektedir. (Şekil 14, Şekil B.17, Şekil B.18) Cumbanın güneydoğu cephesine bakan duvarı üzerinde iki adet P105 penceresi bulunmaktadır. Cumbanın altında bugün çimento sıvalı alanların da özgün ahşap cephe kaplaması ile kaplı olduğu düşünülmektedir. Ayrıca

Konut B’nin zemin kat sahanlığına (B.Z09) açılan pencerenin de P105 tipi olması gerektiği kararına varılmıştır.

İslambey Çeşmesi Sokağı’na cephe veren bahçe duvarının moloz taş üzeri sıvalı olduğu ve bahçe kapısının I. Restitüsyon önerisinde olduğu gibi Alman Mavileri Haritası’nda belirtilen yerde bulunduğu öngörülür. Bahçe duvarı ve kapısı hakkında detaylı bilgi ilgili bölümde (4.2.1) verilmiştir.

Kuzeydoğu cephesinde I. Dönem Restitüsyon kararlarında bahsedildiği gibi Şekil B.21’de görülen bodrum kata ait kapı ve pencereler yerleştirilmiştir. Yine aynı şekilde; pencerelerdeki ahşap kafesler, hela pencereleri ve çimento sıvalı yüzey hakkında I. Dönem önerisinde olduğu gibi karara varılmıştır. Kuzeydoğu cephesinde yangın duvarı görünümlü, tuğla örgü bölümün yangın duvarı olmadığı tespit edilmiştir fakat bu göstermelik uygulamanın II. Dönem restitüsyon projesinde yer alması uygun bulunmuştur. Ayrıca Alman Mavileri haritasında görülen ve müştemilat olarak yorumlanan kütle tek katlı bir yapı olarak kuzeydoğu görünüşüne girmektedir.

Konut A’nın kuzeybatı cephesi I.dönem önerisinde olduğu gibidir, ancak müştemilat kütlesi söz konusu cepheye bitişik vaziyettedir. Müştemilat hakkında yeterli bilgiye ulaşılamadığından bu duvar detaylandırılmamıştır.

Konut B’nin güneybatı cephesinde özgün birtakım detaylar günümüzde de görülebilmektedir. Bunlardan edinilen veriler doğrultusunda, zemin kat penceresinin P105 penceresi olduğu ve ana giriş kapısı ile uyumlu ahşap tablalı, düz atkılı bir kapıdan Konut B’ye giriş yapıldığı düşünülmektedir. Ayrıca söz konusu cephede Konut B’nin cumbasına ait P105 penceresi bulunduğu Şekil B.12’de açıkça belli olmaktadır.

Konut A’nın bahçeye bakan güneybatı cephesi ile, Konut B’nin kuzeybatı cephesi özgünlüğünü kaybetmiştir. Bahçe içinden herhangi bir fotoğrafa ulaşılamadığı için söz konusu cephelere yönelik öneri, yapının genel bütünlüğü göz önünde bulundurularak geliştirilmiştir. Konut A’nın güneybatı cephesinde P103 tipi pencereler ile bahçeye çıkış kapısı bulunurken, Konut B’nin kuzeybatı cephesinde P105 tipi pencerelere yer verilmiştir.