DönüĢümcü ve EtkileĢimci Liderlik Tarzları ile Örgütsel Adalet ĠliĢkis

Liderlerin, çalıĢanlarda örgütsel adaletin sağlandığına yönelik bir algı oluĢturabilmesi, örgütlerin baĢarısı açısından büyük önem taĢımaktadır (YoldaĢ, 2018:22). Pillai ve arkadaĢları, çalıĢanlarda örgütsel adalet algısının oluĢabilmesinde, liderlerin davranıĢlarının çok belirleyici olduğunu; bu nedenle, liderlik ve örgütsel adalet arasında önemli bir iliĢkinin varlığını öne sürmüĢlerdir (Aykanat ve Yıldırım, 2012:264). DönüĢümcü ve etkileĢimci liderlik tarzları ile örgütsel adalet arasındaki iliĢki, Adams’ın 1965 yılında geliĢtirdiği EĢitlik Kuramına dayandırılabilir. EĢitlik Kuramına göre, çalıĢanlar örgütteki çalıĢmalarının karĢılığında elde ettiği kazanımları, diğer çalıĢanların hizmetlerinin karĢılığında elde ettiği kazanımlarla kıyaslarlar (Demirel, 2011:100). Bir baĢka deyiĢle çalıĢanlar, örgütte harcadıkları emek ve zaman karĢılığında elde ettiği ücret ve ödülleri, çalıĢma arkadaĢlarının harcadıkları emek ve zaman karĢılığında elde ettikleri ücret ve ödüller ile karĢılaĢtırarak, örgütlerine yönelik bir adalet algısı oluĢtururlar (Cropanzano vd., 2001:167; Bakhshi, Kumar ve Rani, 2009:146). Bu karĢılaĢtırma sonucunda, oranların eĢit olması durumunda, çalıĢanlarda örgütsel adalet algısı oluĢurken; eĢit olmaması durumunda ise, adaletsizlik algısı oluĢmaktadır (Beurge, 1998:2).

Örgütsel adaletin anlatıldığı bölümde detaylıca yer verildiği üzere, örgütsel adalet; dağıtımsal adalet, iĢlemsel adalet ve etkileĢimsel adalet, olmak üzere üç boyuttan oluĢmaktadır. Dağıtımsal adalet boyutu, örgütün sahip olduğu kaynakların çalıĢanlara dağılımının hangi yöntemle yapıldığına iliĢkin olarak çalıĢanların algılarını içermektedir (Altınkurt ve Yılmaz, 2010:469). İşlemsel adalet boyutu, örgütsel kaynakların dağılımında kullanılan yöntemlerin adil olup olmadığına iliĢkin değerlendirmeleri ifade etmektedir (Baldwin, 2006:2). Etkileşimsel adalet boyutu ise, liderlerin, kaynakların dağılımına yönelik karar alma sürecinde, çalıĢanlara yönelik gösterdikleri saygı, dürüstlük ve kibarlık düzeyi olarak tanımlanmaktadır (Bies ve Moag, 1986:47).

125

DönüĢümcü liderlik, örgütsel adalet algısının, özellikle iĢlemsel ve etkileĢimsel boyutları ile iliĢkilidir. Çünkü dönüĢümcü liderler, çalıĢanların karar alma süreçlerindeki katkısına ve bu süreçte her çalıĢanın görüĢ ve önerilerine saygı duyarlar. Alınan kararların iĢ ile ilgili ölçütler çerçevesinde alınmasına özen gösterirler ve çalıĢanlara zamanında geri bildirimlerde bulunurlar. Bu durumun çalıĢanlarda iĢlemsel adalet algılarının artmasını sağladığı söylenebilir. Ayrıca, dönüĢümcü liderler tüm çalıĢanların, örgütsel hedef ve amaçların ötesinde performans göstermeleri için ilham kaynağı olmakta ve potansiyellerini görmelerinde onlara yardımcı olurlar. Astların her birine özgün ve farklı ihtiyaç ve beklentilere sahip bireyler olarak yaklaĢtığından astların kendilerini ifade edebilmelerine olanak tanımakta ve onların düĢüncelerini önemsemektedir. Bu durumun ise, çalıĢanlarda etkileĢimsel adalet algılarının artmasını sağladığı söylenebilir (Folgar ve Cropanzano, 1998:93).

EtkileĢimci liderlik ise, örgütsel adaletin özellikle dağıtımsal ve iĢlemsel boyutları ile iliĢkilidir. Çünkü etkileĢimci liderler, astlardan beklentilerini onlara net bir Ģekilde bildirirler. Astların lidere itaat etmeleri ve kendilerinden beklenen görev ve sorumlulukları yerine getirmeleri durumunda, hangi ödülleri elde edecekleri; tersi durumda ise, hangi cezalarla karĢılaĢacakları çok açık bir Ģekilde ortaya konur (Bolat, 2008:49). Astların, hangi davranıĢları gösterdiklerinde nasıl bir durumla karĢılaĢacaklarını açık bir biçimde bilmesi, onların dağıtımsal ve iĢlemsel adalet algılarını artırabilecektir.

Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda, dönüĢümcü ve etkileĢimci liderlik tarzlarının örgütsel adalet algısı üzerinde pozitif bir etkisinin olacağı söylenebilir. Bu konuda yapılan görgül çalıĢmalar da bu düĢünceyi destekler niteliktedir:

 Pillai ve arkadaĢlarının (1999) yaptığı araĢtırmada; ABD’de dönüĢümcü liderlik ile dağıtım adaleti arasında (r = 0.25, p < 0.01) ve dönüĢümcü liderlik ile iĢlemsel adalet arasında (r = 0.62, p < 0.01); Avustralya’da dönüĢümcü liderlik ile dağıtım adaleti arasında (r = 0.35, p < 0.01) ve dönüĢümcü liderlik ile iĢlemsel adalet arasında (r = 0.58, p < 0.01); Hindistan’da dönüĢümcü liderlik ile dağıtım adaleti arasında (r = 0.30, p < 0.01) ve dönüĢümcü liderlik ile iĢlemsel adalet arasında (r = 0.54, p < 0.01); Kolombiya’da dönüĢümcü liderlik ile dağıtım adaleti arasında (r = 0.47, p < 0.01) ve dönüĢümcü liderlik

126

ile iĢlemsel adalet arasında (r = 0.62, p < 0.01) anlamlı ve pozitif bir iliĢki bulunmuĢtur. Aynı araĢtırmada, Ortadoğu’da dönüĢümcü liderlik ile dağıtım adaleti arasında anlamlı bir iliĢki bulunamamıĢken (r = 0.05, p > 0.05), dönüĢümcü liderlik ile iĢlemsel adalet arasında (r = 0.25, p < 0.01) anlamlı ve pozitif bir iliĢki bulunmuĢtur.

 Carter’in (2009) 251 özel Ģirket çalıĢanı ile yaptığı çalıĢmada, dönüĢümcü liderlik ile dağıtım adaleti arasında (r = 0.68, p < 0.01), dönüĢümcü liderlik ile iĢlemsel adalet arasında (r = 0.70, p < 0.01) ve dönüĢümcü liderlik ile etkileĢimsel adalet arasında (r = 0.65, p < 0.01) anlamlı ve pozitif bir iliĢki saptanmıĢtır.

 Oğuz’un (2011), ilköğretim okullarında görev yapan 200 öğretmen ile yaptığı çalıĢmasında, örgütsel adalet ile dönüĢümcü liderlik (r = 0.70, p < 0.01) ve dönüĢümcü liderlik ile etkileĢimci liderlik (r = 0.27, p < 0.01) arasında anlamlı ve pozitif bir iliĢki tespit edilmiĢtir.

 Dalgın ve Taslak’ın (2016) 339 otel çalıĢanı ile yaptığı çalıĢmada, etkileĢimci liderlik tarzı ile dağıtım adaleti arasında (r = 0.25, p < 0.05), etkileĢimci liderlik ile iĢlemsel adalet (r = 0.18, p < 0.05) ve etkileĢimci liderlik ile etkileĢim adaleti arasında (r = 0.31, p < 0.05) anlamlı ve pozitif iliĢkiler belirlenmiĢtir.

Bu bilgiler doğrultusunda aĢağıdaki hipotezler geliĢtirilmiĢtir;

Hipotez 2: Liderlik tarzlarının örgütsel adalet algısı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi vardır.

Hipotez 2a: DönüĢümcü liderlik tarzının örgütsel adalet algısı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif bir etkisi vardır.

Hipotez 2b: EtkileĢimci liderlik tarzının örgütsel adalet algısı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif bir etkisi vardır.