Türkiye 7 yıl sonra bir kez daha anayasanın bazı maddelerini değiştirmek için referanduma gitmiştir. Referandumda AK Parti ve MHP “Cumhurbaşkanlığı Sistemine” “Evet” demiştir. AK Parti genel başkanı ve cumhurbaşkanı “Evet” mitinglerini beraber yürütmüşlerdir. Cumhurbaşkanı mitingleri Kahramanmaraş’tan başlatmış AK Parti genel başkanı Binali Yıldırım ise Almanya’daki Türk vatandaşlarına seslenmiş “Evet” oyu istemiştir. Manisa’da mitinge katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan halktan “Evet” oyu istemiş ve idam cezası için de bir referandum yapılabileceğini belirtmiştir. Aynı gün AK Parti genel başkanı Binali Yıldırım da yaptığı konuşmada 16 Nisan’da “Evet” çıkması ile Türkiye’nin güçleneceğini belirtmiştir (Türkiye, 25 Şubat 2017: 1). AK Parti’nin ilk mitingi ise genel Başkan Binali Yıldırım ile 25 Şubat’ta Ankara’da başlamıştır. 81 ili dolaşacaklarını ifade eden Binali Yıldırım “Milletimiz aklıyla olduğu kadar kalbiyle de evet diyecek” demiştir (Akşam, 26 Şubat 2017: 1). Genel manada mitinglerde “Evet” cephesinde etkin olan kişiler AK Parti genel Genel Başkanı Binali Yıldırım ve Cumhurbaşkanı Erdoğan olmuştur. Mitingleri genel çerçevede ele alırsak “Hayır” oyu ile PKK, FETÖ gibi örgütlerin güç kazanacağı ülkenin kötüye gideceği yorumları yapılmıştır (Akşam, 3 Mart 2017: 1). Bu dönemin bir diğer önemli gelişmesi yurt dışında bulunan Türkler için bakanların yapacağı programları Almanya’nın ve Hollanda’nın iptal etmesi olmuştur. Bu gelişme sonrası Cumhurbaşkanı Almanya’yı eleştirmiş “Sizin demokrasi ile yakından uzaktan alakanız yok” şeklinde eleştirmiştir (Akşam, 6 Mart 2017: 1). 16 Nisan’da cumhurbaşkanının yaptığı son miting ise Konya’da olmuştur. Konya’da pazar günü Türkiye’nin bayramı olacağını belirten cumhurbaşkanı,
129 çıkacak “Evet” oylarının Avrupa’ya da bir cevap niteliğini taşıdığını belirtmiştir (Yeni Şafak, 15 Nisan 2017: 1).
Toplantılar, mitingler haricinde AK Parti ve MHP’nin referandum propaganda sürecinde sokaklarda parti üyelerinin etkinlikleri ve oluşturulan kitapçık broşürler ile etkili biçimde devam etmiştir. “Kararımız Evet” ismi ile kitapçık bastıran AK Parti bu kitapçıkta “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” ve faydalarını ve değişen maddelere yer vermiştir (AK Parti,2017, Kararımız…: 1 – 50). Yine “Cumhuriyetimiz Güçleniyor Ekonomimiz Büyüyor Türkiye Kazanıyor” isimli broşür de çift başlılığın ortadan kalktığını, hükümetin daha hızlı karar almasının önünün açıldığını ve terör ile mücadele için etkili bir değişiklik olacağını belirtmiştir (AK Parti, 2017, Cumhuriyetimiz…: 1 -2). “Daima Millet Kararımız Evet” başlıklı kitapçıkta ise anayasadaki yapılacak değişikliklerden bahsederek bu değişikliklerin faydalarından ayrıntılı bir şekilde bahsetmiştir (AK Parti, 2017, Daima…:1 – 36). Bunun dışında “İstikbal İçin Evet”, “İstikrar İçin Evet”, “İstiklal İçin Evet” kitapçıkları ile bu anayasa düzenlemesi sonrası hedeflerin ne olacağını belirtmiştir.
7.3. Cumhurbaşkanlığı Sistemine “Hayır” Kampanyası Yürüten Siyasi Partiler
“Hayır” kampanyası ise daha ağırlıklı CHP tarafından yürütülmüştür. İstanbul’da konuşma yapan CHP milletvekili Deniz Baykal değişecek anayasanın “Tek adam anayasasına” dönüşeceğini bu bakımdan “Hayır” denmesi gerektiğini belirtmiştir (Sözcü, 19 Şubat: 1). CHP genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu verdiği başka bir demeçte ise 16 Nisan’da çıkacak “Hayır” zaferinin Cumhuriyet için bir dönüm noktası olacağını belirtmiş (Cumhuriyet, 22 Şubat 2017: 1), grup toplantısında yaptığı konuşmada ise tüm yetkilerin cumhurbaşkanına verilmesinin sakıncaları olacağını bu sebeple hayır diyeceklerini belirtmiştir. Eğer sandıktan evet çıkarsa ülkenin bilinmeyen bir yola gideceğini belirtmiştir (Birgün, 3 Mart 2017: 1). 4 Mart’ta ise İzmir’de konuşan Kılıçdaroğlu evet çıkması halinde “Kaos” çıkacağını dile getirirken “Bir kişiyi ikna ettiğiniz zaman Türkiye Cumhuriyeti’ni en geç 24 saat içinde ele geçiriyorsunuz” değerlendirmesini yapmıştır (Cumhuriyet, 5 Mart 2017: 1). İlk mitingi Amasya’da yapan Kemal Kılıçdaroğlu “Sivas, Erzurum kongrelerini düşünün. Hiçbir yerde tek adam yoktur. Amasya Genelgesi hazırlanırken bile tek adam yoktur.” şeklinde seslenmiştir (Cumhuriyet, 16 Mart 2017: 1).
130 CHP kanadı haricinde HDP de verdiği demeçler ile referandum için kararının “Hayır” olduğunu belirtmiş ve birçok toplantı ve etkinliklerde anayasa referandumu hakkında fikirlerini belirtmiştir. İstanbul, İzmir ve Diyarbakır’da düzenlenen toplantılarda “Hayır” kampanyası yapılmıştır. HDP sözcüsü Osman Baydemir anayasa değişikliği hakkında “Bu paket derman değil, demokrasinin, özgürlüğün, bir arada yaşamanın katline fermanıdır” demiştir (Cumhuriyet, 3 Mart 2017: 1). Kayseri’de konuşan CHP genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu “Hep birlikte Hayır diyelim, hayırlı bir iş yapalım” şeklinde konuşmuştur (Cumhuriyet, 30 Mart 2017: 1).
CHP ve HDP toplantılar ve etkinliklerin yanında el kitapçıkları ve broşürler bastırarak parti üyelerinin etkinlikleri ile de “Hayır” kampanyasına destek verilmiştir “Hayır” Demezseniz Ne Olacak? kitapçığında eğer referandumda evet denirse tek adam iktidarına yönetimin bırakılacağı tek bir adamın hem meclis hem de mahkeme olacağı belirtilmiştir. Yine aynı kitapçıkta seçilen milletvekilinin bu değişiklikler sonrası bir anlamının kalmayacağını rejimin değişeceğinden bahsetmiştir (CHP, 2017, Hayır…: 1 – 2). “Madde Madde Anayasa Değişikliği” kitapçığında ise anayasanın değişecek 18 maddesi de verilmiştir (CHP, 2017, Madde…: 1 – 7). “Anayasa Değişikliği Nasıl Anlatılmalı” kitapçığı ise kitapçıklar içinde en ilginç olanıdır. Anayasayı veya anayasanın değişmesi sonucu ne olacağı ile ilgili değil “Evet” oyu verecek veya destekleyecek kişileri caydırmak ve “Hayır” oyuna ikna etmek için neler sorulmalı nelerden bahsedilmesi ile ilgili bir kitapçık basılmıştır. Kitapçıkta AK Parti’nin 15 yıldır tek başına iktidarda hangi kanunu çıkaramadığı sorulmuş yine tüm bakanların AK Parti’ye ait olduğu hangi kararları almak isteyip de alamadığı sorusunun sorulması istenmiştir, “Başkanlık” sisteminin kriz çıkaracağı vurgusunun yapılması gerektiğini belirtmiş, asıl amacın anayasanın ilk 4 maddesinin değiştirilmesi olduğunu konuşma sırasında vurgulanmasını istemiştir (CHP, 2017, Anayasa…: 1 – 6). “Anayasa Değişikliği Ne Getiriyor 30 Soru 30 Cevap” isimli kitapçıklar ile değişen anayasa ile nelerin gelişeceği, neden hayır denmesi gerektiğini, cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin içeriği ile bilgi verilmiştir. HDP de hazırladığı kitapçığında “Tek Adam” rejimine “Hayır” dediğini belirtmiş değişen anayasayı milliyetçi, tekçi ve cinsiyetçi olarak tanımlamıştır.