Cesedin Ortadan Kaldırılması İçin Yapılan Uygulamalar

Hinduizm’de ölümün ardından yapılması gereken ritüeller göz önüne alındığı zaman, kurtuluşun kişinin tek başına kendi çabalarıyla elde edebileceği bir şey olmadığı anlaşılmaktadır. Çünkü kurtuluşun, kişisel çabanın yanında kişi öldükten sonra geride kalanların onun için yaptığı ritüel uygulamalarla da yakından ilişkili olduğuna inanılmaktadır.¹⁸³

Cenaze töreni için evde hazırlıkları tamamlanmış olan ceset, ana girişten ya da arka kapıdan çıkarılarak akrabaları ve yakın arkadaşları tarafından yakma alanına götürülmektedir. Ölü yakma alanları Hinduların düşünce sistemine uygun olarak genellikle köy ve kasabaların güneyinde, nehre yakın bir yerde bulunmaktadır.¹⁸⁴ Ölü yakma alanına baş yasçı (başı tıraş olmuş ve beyaz cübbe giymiş en büyük erkek evlat) ve yakın erkek akrabalar birlikte gitmektedir.¹⁸⁵ Baş yasçının yanında bir Hindu rahip bulunmaktadır.¹⁸⁶ Aile üyeleri yasın sembolü olduğuna inanılan beyaz renkli kıyafetler

183 Hopkins, 148.

184 Ondracka, “Antyestii”, Hinduism and Tribal Religions, 3-4.

185 Hinduizm’de kadınların cenaze yakma alanına gitmesi uygun görülmemektedir. Fakat günümüzde nadir de olsa kadınların Hindu cenaze törenlerine katıldığı bilinmektedir. Örneğin;

Hinduların yaşamakta olduğu Bali’de ve Dallas’ta kadınların da katıldığı Hindu cenaze törenlerinin yapıldığı bilgisi bulunmaktadır. Kadınların cenaze törenlerine katılıyor olmasının değişen zamanla ilişkili olabileceği yönünde açıklamalar yapılmaktadır (Detaylı bilgi için bkz.

Samarth, 204).

186 Hinduism Part: 2 Additional Notes on Hindu Funeral Ceremonies, Agreed Syllabus for Religious Education,

https://www.minutes.haringey.gov.uk/documents/s5107/Additional%20notes%20on%20Hindu

%20funeral%20ceremonies.pdf, (20.11.2019)

40 giymektedirler.¹⁸⁷ Ölen kişi Hindular için “iyi ölüm”¹⁸⁸ olarak adlandırdıkları bir ölümle bu dünyadan ayrıldıysa, ceset yakma alanına bir festival havasında götürülmektedir. Yakınları yol boyunca neşeyle ve yüksek sesle “Ram Nam Satya Hai”(Tanrı’nın adı gerçektir!) ilahisini söylemektedirler.¹⁸⁹ Ölü yakma alanına gelindiğinde ise Vedik dualar ve Bhagavat Gita’dan pasajlar okunmaktadır.¹⁹⁰ Bu pasajların ölünün yakınları için güç kaynağı olduğuna inanılmaktadır.¹⁹¹

Cesedin yakılması için hazırlanan odunlar ölü yakıldığında koku olmaması için genelde sandal ağacından tercih edilmektedir. Sandal ağacının pahalı olması sebebiyle genellikle odunların çoğunluğu bu ağaç yerine başka ağaçlardan oluşturulmakta ve kokunun önlenebilmesi amacıyla bunlar arasına birkaç sandal ağacı parçası koyulmaktadır. Zenginlerin bazıları odunların tamamını sandal ağacı tercih ederken, fakir olanlar inek gübresiyle ölülerinin cesetlerini yakarak ortadan kaldırmaktadır.¹⁹²

187 Manjula Poyil, Death, Funeral And The Ancestors: Cult Of The Dead And The Malabar Tribes, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Department of History, University of Calicut, Hindistan 2006, 266.

188 Hinduizm’de “iyi ölüm”, beklenen ölüm anlamına gelmektedir. Ölümün beklendiği durumlarda kişinin ölüm anını kendisinin seçtiğine ve bu dünyadan ayrılışının istekli ve bilinçli olduğuna inanılmaktadır (Detaylı bilgi için bkz. Ondracka, Hinduism and Tribal Religions, 1).

189 Antyeshti Samskar Committee, 5.

190 Hinduism Part: 2, Additional Notes on Hindu Funeral Ceremonies, Agreed Syllabus for Religions Education,

https://www.minutes.haringey.gov.uk/documents/s5107/Additional%20notes%20on%20Hindu

%20funeral%20ceremonies.pdf, (20.11.2019)

191 Chaitanya, 17.

192 Facts and Details, “Hindu Funerals, Cremation And Varanasi”, http://factsanddetails.com/india/Religion_Caste_Folk_Beliefs_Death/sub7_2h/entry-4156.html, (22.11.2019). (Modernleşmeyle birlikte Hindistan’a elektrikli krematoryumlar getirilmiştir.

Geleneksel antyeşti ritüelinin her aşamasının gerçekleştirilemediği bu krematoryumlar devlet tarafından desteklense de Hindular için makbul olan cenaze ritüeli açık alanda gerçekleştirilmekte olan yakılma törenleridir. Krematoryumlar, odun için gerekli parayı bulamayanlar ve yakılan cenazeler nedeniyle oluşan çevre kirliliği hususunda hassasiyeti olan

41 Hazırlanmış olan odun yığınları üzerine ceset yerleştirilmeden önce en büyük oğul cesedin etrafını su yardımıyla ve mantralar okuyarak kutsamakta; böylece ruhu arındırmış olduğu kabul edilmektedir.¹⁹³ Ardından odunların bulunduğu platformun etrafında üç defa dönülerek ceset odun yığınlarının üzerine yerleştirilmektedir.¹⁹⁴ Odun yığınlarına yerleştirilmiş olan ceset tabut içindeyse tabutun kapağı açılmaktadır.¹⁹⁵ Cesedin yüzünün zarar görmemesi için yüzü bir bezle kapatılmaktadır.¹⁹⁶ Ateş tanrısı Agni’ye kurban olarak¹⁹⁷ sunulan beden, Agni’yi beslediğine inanılan ghee yağı ile kutsanmaktadır. Gıda maddesi olarak kabul edilen gheenin Tanrı’nın yatışması için iyi bir sunu olduğu kabul edilmektedir.¹⁹⁸ Ölümün bulaşıcı olduğuna inanıldığı için ölünün eşyalarına dokunmanın da ölüme sebep olacağına inanılması nedeniyle odun yığınlarının üzerine yok edilmesi için kişinin kişisel eşyaları da yerleştirilmektedir.¹⁹⁹

Ceset odun yığınlarının üzerine yerleştirildikten sonra baş yasçı sol omuzu üzerine bir çömlek ve yanan bir meşale alarak cesedin etrafında dönmektedir. Her dönüşünde içi su dolu olan toprak kaba bir delik açılarak ya da suya vurularak suyun etrafa saçılması sağlanmaktadır. Suyun etrafa sıçramasının ya da delikten akmasının ölenin yaşamdan ayrıldığına işaret ettiğine inanılmaktadır. Üçüncü turun sonunda baş

kişiler tarafından tercih edilmektedir (Detaylı bilgi için bkz. Ondracka, “Antyestii”, Hinduism and Tribal Religions, 6).

193 Sumegi, 189.

194 What is Hinduism?, 170.

195 What is Hinduism?, 171.

196 Kutlutürk, “Hinduizm’de Cenaze Törenleri(Antyeşti Samskara)” 185.

197 Ateşe sunulan bu adak sayesinde kişinin cennete ulaşacağına inanılmaktadır (Detaylı bilgi için bkz. Kutlutürk, “Hinduizm’de Cenaze Törenleri(Antyeşti Samskara)” 185; Antyeshti Samskar Committee, 1).

198 Chaitanya, 17.

199 Facts and Details, “Hindu Funerals, Cremation And Varanasi”,

http://factsanddetails.com/india/Religion_Caste_Folk_Beliefs_Death/sub7_2h/entry-4156.html, (22.11.2019)

42 yasçı, cesede bakmadan elindeki meşaleyle odun yığınını ateşlemektedir.²⁰⁰ Ölen kişi erkekse odun yığını cesedin baş tarafından; kadınsa ayak kısmından tutuşturulmaktadır.²⁰¹ Odun yığınının ateşlendiği bu ateşin, ölen kişinin evinden, ceset cenaze yakma töreninin yapılacağı alana taşınırken ölünün tam önünden getirilmiş olması gerekmektedir.²⁰²

Ceset ateşe verildikten sonra yanmanın hızlı bir şekilde gerçekleşmesi istenmektedir. Hindu inançlarına göre yavaş yanan ceset, Agni’nin bu bedeni kabul etmek istemediği ve cesedin bir günahkar olduğu anlamına gelmektedir. Bu nedenle cesedin yanmasını hızlandırmak için ateşe yanıcı maddeler ilave edilmektedir.²⁰³ Ceset tamamen yanana kadar da ritüel devam etmektedir. Yanma işlemi sona erdiğinde cesedin kafatasının yüksek ısı sebebiyle patlayıp patlamadığı kontrol edilmektedir. Eğer kafatasında parçalanma gerçekleşmemişse baş yasçı ruhun serbest kalması için kafatasını kırmaktadır.²⁰⁴ Ruhun baş içerisinde saklandığı ve atalar diyarına gitmeye engel olduğuna inanıldığı için bu uygulama yapılmaktadır.²⁰⁵ Cesedin tamamen yanması yaklaşık üç saat kadar sürmektedir.²⁰⁶ Cesedin tamamen yandığı bu zamana

200What is Hinduism?, 171.

201 Ondracka, “Antyestii”, Hinduism and Tribal Religions, 5.

202 https://www.britannica.com/science/death/Hinduism, (09.12.2019)

203 Ondracka, “Antyestii”, Hinduism and Tribal Religions, 5.

204 Jones - Ryan, “Funeral Rites”, Encyclopedia of Hinduism, 154.

205 Ölen kişinin yoğun meditasyon yapmış olması durumunda meydana gelen açılımın, cesedin yakılırken de meydana geleceğini ve ruhun buradan rahatça çıkacağını belirten yorumlar bulunmaktadır (Detaylı bilgi için bkz. https://www.britannica.com/science/death/Hinduism, (09.12.2019).

206 Aliya Şarafullina, Budizm’de ve Tibet Budizmin’de İnanç Esasları, Uludağ Üniversitesi SBE, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2013, 35.

43 kadar cenaze evinde ateş yakılmasının yasak olduğuna inanılmaktadır. Bu nedenle ritüel ateş sönene kadar evde herhangi bir ateş yakılmaması gerekmektedir.²⁰⁷

Ceset yandıktan sonra, Hinduizm’de bulunan kastların dışında kalarak en alt sınıfı oluşturan ve Dom olarak tanımlanan sınıfa mensup²⁰⁸ çocuklar küllerin arasından para, altın diş ve değerli eşya aramaktadır. Domlar kirli ve dokunulmaz olarak kabul edildikleri için cesedin ritüel manada kirletici kabul ediliyor olması onları korkutmamaktadır. Ölü bedenle olan temasın kirli olduğuna inanılması nedeniyle ölen kişinin en büyük oğlu ve cenaze ritüelinde bulunması gereken akrabalar dışında ölü yakma işleminde en etkili olan kişiler Domlardır.²⁰⁹ Bu nedenle Varanasi’de cenaze hizmetleri ile ilgili işler Domların elinde bulunmaktadır.²¹⁰

Yukarıda bahsettiğimiz cenaze törenleri genel olarak hem erkek hem de kadınlar için uygulanmakla birlikte kadınlarla ilgili bazı farklı uygulamalar bulunmaktadır.²¹¹

207 Chaitanya, 19.

208 Domlar, Hinduizm’deki klasik kastların dışında kalan ve dokunulamaz kabul edilen bir sınıfı oluşturmaktadır. Domlar genellikle cenazelerle ilgili kirli kabul edilen işleri yapmaktadırlar (Detaylı bilgi için bkz. Sarita Kumari-Nemethianngai Guite, “Occupational Health Issues in Funeral Work: A Study of Dom Caste in Varanasi City”, Uttar Pradesh, Health, Safety and Well-Being of Workers in the Informal Sector in India, Ed. Sigamani Panneer -Sanghmitra S.

Acharya-Nagarajan Sivakami, Springer Nature, Singapur 2019, 247).

209 Kandiah Sivaloganathan, A Brief İntroduction to Hinduism, Zorba Books, Hindistan 2017, 28.

210 Ondracka, “Antyestii”, Hinduism and Tribal Religions, 4.

211 Hinduizm’de kadınların ölümünden bahsedildiği zaman akla gelen ilk uygulama “sati uygulaması” olmaktadır. Sati, kadının ölen kocası ile birlikte yanarak hayatına son vermesidir.

Kelime anlamı; iyi, dürüst, erdemli kadındır. Hindular evli bir erkeğin ölümüne sebep olan şeyin, kötü bir eş olduğuna inanmaktadırlar. Bu nedenle ölen evli bir erkeğin ölmesinden sorumlu tutulan kadının da, eşiyle birlikte ölmesi gerektiğine inanılmaktadır. Sati uygulamasını, babasının cenaze törenini gerçekleştiren en büyük oğul yapmaktadır. Cenazenin yakılmasından önce kadın gelinlik elbisesini giymesi ve süslenmesi gerekmektedir. Cenazeyi yakacak olan oğul annesinin odun yığınlarının üzerine çıkmasını beklemektedir (Detaylı bilgi için bkz. Yves Bonnefey, Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü, Dost

44 Ölen bir erkeğin cenaze törenini en büyük erkek evladın yapması gerekirken bir kadın için en küçük erkek evladın bu töreni yapması gerekmektedir. Eğer ölen kadın hamileyse, fetüs anne karnından çıkarılarak gömülmekte, kadının cesedi ise yakılarak ortadan kaldırılmaktadır.²¹² Lohusa veya ay hali döneminde ölen kadınların cesetleri ise panchagavya²¹³ adı verilen özel bir karışımla arındırıldıktan sonra yakılmaktadır.²¹⁴

Cesedin tamamen yanmasından sonra en büyük oğul geride kalan kemikleri ve külleri toplamaktadır. Toplanan küller bir kap içerisine konduktan sonra gömülmekte ya

Kitabevi Yayınları, c.1, Ankara 2000, 453). Cenaze kadının odun yığınları üzerine çıkmasından sonra yakılmaktadır. Bazı uygulamalarda da kadın otlardan yapılmış olan bir kulübenin ortasında, kocasının başı dizlerinde olacak şekilde yatar pozisyonda dururken yakılmaktadır.

Yanma işleminin kadın tarafından başlatılması ritüelin mükemmelliğinin işareti olarak kabul edilmektedir (Detaylı bilgi için bkz. H. Hilal Şahin, “Hindistan’da Dul Olmak “Sati Uğruna Diri Diri Yakılan Kadınlar””, Giresun Üniversitesi SBE Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, c.

9, Kadın Özel Sayısı, 2017, 68). Bu uygulama 19. yüzyıla kadar devam etmiştir. Günümüzde sati uygulaması yasaklanmıştır, fakat bazen kırsal bölgelerde bu uygulamanın halen yapıldığına dair iddialar dile getirilmektedir. Sati uygulaması yasaklanmış olsa da Hindistan’da bir kadının kocası öldükten sonra, kadının ölümüne kadar devam eden ve adeta onu yok sayan bir tutum devam etmektedir. Bu çerçevede dul kadının saçlarının her zaman kesik olması gerekmekte, gülmesi ve eğlenmesi hoş karşılanmamaktadır. Matem rengi sayılan beyaz elbiseler içerisinde olan dul kadınlara yalnızca yaşayabilecekleri kadar yemek verilmektedir. Bir daha evlenmeleri de mümkün olmamaktadır (Detaylı bilgi için bkz. Şahin, 64). Kocası ölmüş olan bir kadın, kocasıyla birlikte ölerek kutsal olmayı reddettiği taktirde ilerleyen yaşamını bu şekilde sürdürmesi beklenmektedir.

212 https://www.britannica.com/science/death/Hinduism, (09.12.2019)

213 Panchagavya, Hindu ritüellerinde kullanılan, inekten elde edilen beş ürünle yapılan bir karışımdır. Kelime anlamı “inekten elde edilen beş ürün” anlamına gelmektedir. Bu beş ürünün üç tanesi doğrudan inekten elde edilirken; süt, idrar ve dışkı; diğer ikisi sütün işlenmesi sonucu elde edilebilen tereyağı ve kaymaktır (Detaylı bilgi için bkz. Pramod Kumar, Naushad Khan-Prashant Deo Singh-Anand Singh-Yogesh-Vikas Yadav, Panchagavya: A Low Cost Organic Input In Organic Farming-A Review, International Journal of Chemical Studies, 6(6), Hindistan 2018, 575-577).

214 Kutlutürk,“Cenaze Törenleri”, 191.

45 da kutsal bir nehre (tercihen Ganj Nehri’ne) veya okyanusa bırakılmaktadır.²¹⁵ Bu sayede ölünün ya atalar diyarına ya da özgürlüğüne ulaştığına inanılmaktadır.²¹⁶ Hindular için yakılacakları yerin neresi olduğu kadar yakılmadan sonra küllerinin nereye atılacağı da ölen kişinin kurtuluşu için önemli kabul edilmektedir. Her Hindu Ganj Nehri’nin yanında yakılarak küllerinin nehre atılmasını istemektedir. Küllerin Ganj’a dökülmesinin kişiyi doğum ve ölüm döngüsünden kurtardığına ve ruhunun özgürlüğe kavuştuğuna inanılmaktadır.²¹⁷ Bu nedenle imkanı olanlar ölülerini Ganj Nehri yanında yakmakta ve külleri de nehre bırakmaktadır. Ganj Nehri yanında yakılamayan cesetlerin külleri muhafaza edilerek ilk fırsatta Ganj Nehri’ne ulaştırılmaktadır. Külleri Ganj Nehri’ne ulaştırabilme imkanı olmaması durumunda ise küller herhangi bir nehre bırakılarak işlemin tamamlanmış olduğu kabul edilmektedir.²¹⁸

Cesedin yakılma işlemi sona erince cesede temas eden ya da dumanına maruz kalan yaslılar nehirde arındırıcı bir banyo yapmaktadır.²¹⁹ Nehre giren yaslılar yüzlerini güneye dönerek suya dalmakta ve ölünün adını anarak ona bir avuç su sunmaktadırlar.²²⁰ Bu ritüelin ardından eve dönünce kıyafetleri ile yıkanarak cenaze ritüelinin sebep olduğuna inandıkları kirlilikten kurtulduklarını düşünmektedirler. Eve girerken sağ ayakları ile bir taşa basarak; “Bu kaya gibi sağlam kalalım.” diyerek ve iyi dileklerle evden içeriye girmektedirler.²²¹

215 Antyeshti Samskar Committee, 7; Jones - Ryan, “Funeral Rites”, 154; Jennifer Green - Michael Green, Dealing With Death, Chapman & Hall, Hong Kong 1992, 219.

216 Jones - Ryan, “Funeral Rites”, Encyclopedia of Hinduism, 154.

217 Jones - Ryan, “Ganges”, Encyclopedia of Hinduism, 164; Sivaloganathan, 256.

218 Swami Bhaskarananda, The Essentials of Hinduism, Viveka Press, Kanada 2002, 47.

219 Antyeshti Samskar Committee, 6.

220 Bali Pandey, Hindu Samskaras: A Socio Religious Study Of The Hindu Sacraments, Vicrama Publications, Varanasi 1949, 447.

221 Chaitanya, 39.

46 Buraya kadar yapılan uygulamalarla ölünün fiziksel bedeni ortadan kaldırılmış olmakta fakat cenaze ritüeli sona ermiş kabul edilmemektedir. Ölen kişiyi onurlandırmak ve geride kalanların ölene karşı saygılarını sunmaları amacıyla yaptıkları adakları ifade eden shraddha ritüelleri bulunmaktadır.²²² Ayrıca bu süre içerisinde ailenin yas dönemi başlamakta, aile ve akrabalar başsağlığı için ziyaretlerini gerçekleştirmektedirler.²²³