• Sonuç bulunamadı

Borsa Üyeleri ve Üye Temsilcileri

3.5. HİSSE SENETLERİ PİYASASI

3.5.1. Borsa Üyeleri ve Üye Temsilcileri

Borsa'ya Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık faaliyetinde bulunmak üzere yetki belgesi verilmiş olan aracı kuruluşlar (aracı kurumlar ve bankalar) üye olabilir. Borsa üyeleri;

• SPK’dan "alım-satıma aracılık yetki belgesi" almış olan aracı kurumlar

• Bankalar Kanunu'na göre Türkiye'de faaliyette bulunan ve SPK’den yetki belgesi almış olan

bankalardan oluşmaktadır.

Sermaye Piyasası Kurulu'nun almış olduğu ilke kararı doğrultusunda, Borsa üyesi bankalar 02.01.1997 tarihinden itibaren Hisse Senetleri Piyasası'nda işlem yapamamaktadırlar. Bu nedenle, tek başına veya birden fazla Borsa üyesi banka bir araya gelerek mevcut yetki belgelerini bir aracı kurum kurarak, bir aracı kuruma devretmek veya mevcut aracı kurumlardan birini satın almak suretiyle Hisse Senetleri Piyasası'ndaki işlemlerine devam edebileceklerdir. Hisse Senetleri Piyasası'nda işlem yapmayarak sadece Tahvil ve Bono Piyasası'nda işlem yapacak bankalar için bu zorunluluk yoktur.

75 DOĞU, Murat; Gelişen Hisse Senedi Piyasaları ve Türkiye, S.P.K. Ankara, Yayın No:27, 1996, s.57-58 76 İMKB., a.g.e.;2006,s.239.

Borsa üyesi bir bankanın, aracı kurum kurarak Sermaye Piyasası Kurulu'ndan yeni bir arcı kurum izni alıp Borsa'ya başvurması halinde, banka yalnızca Tahvil ve Bono Piyasası'nda faaliyet gösterebilecektir. Yeni kurulan aracı kuruma Borsa üyeliği, bankaya ise Tahvil ve Bono Piyasası üyeliği statüsü tanınacak, bu durumda asli borsa üyesi aracı kurum kabul edilecektir.

Borsada kurulan pazar ve piyasalarda işlem yapacak aracı kuruluşların Borsadan üyelik belgesi alması zorunludur. Borsaya üyelik başvurusu Yönetim Kurulunca kabul edilen üyelere Borsa Üyelik Belgesi verilir. Borsa üyelik belgesinde üyenin hangi pazar ve piyasalarda işlem yapmaya yetkili olduğu ve Borsa tarafından talep edilen diğer bilgiler yer alır.

Borsa'da sadece Borsa üyeleri işlem yapabilirler. Borsada alım-satım yapmak isteyen yatırımcılar emirlerini Borsa üyeleri aracılığıyla Borsaya iletirler.

Borsa üyeleri; Borsa'da üye temsilcileri tarafından temsil edilirler. Üyeler, noterden onaylı, kuruluşu temsil yetkisini içeren temsil belgeleri düzenleyerek, kendilerini Borsada temsil edecek olanları, Borsaya bildirirler. Üye temsilcisi olarak bağlı bulunduğu kurum adına işlem yapacak kişilerin, Yönetmelikte belirlenen şartları sağlaması ve Borsa tarafından düzenlenen sertifika programlarında başarılı olması gerekir.

Her üyenin, Borsa'da işlem yapan temsilcilerden sorumlu olan, gözetim, kontrol ve imza yetkisine sahip bir baş temsilcisi (chief broker) seans süresi boyunca Borsa işlem salonunda bulunmaktadır. Baş temsilci, üyelerin mevcut temsilci kontenjanına ek olarak salonda bulunmakta, ancak kendisine herhangi bir bilgisayar işlem terminali ve koltuk tahsis edilmemektedir. Baş temsilci salonda dolaşarak, mensubu olduğu üyenin diğer temsilcilerini izleyerek, sadece kendi yetkisinde olan işlemleri ve baş temsilci ile ilişkileri gerçekleştirmektedir. Baş temsilcinin yardımcısı veya yedeği yoktur.

İMKB'nin Hisse Senetleri Piyasası'nda işlem yapma yetkisine sahip olan her üyenin üç harften oluşan bir "üye kodu" vardır. Üye temsilcileri, kendi bilgisayarlarından emir gönderirken sistem tarafından üye temsilcilerinin bağlı bulunduğu kurumun üye kodu sisteme emirle birlikte gönderilir. Ancak ekranda işlem gerçekleşmeden üye kodları görünmez. Her üye temsilcisi kendi kurumuna ait emirleri Emir baz ekranında italik olarak görür. Kullanıcının kendisinin girdiği emirler ise italik ve koyu olarak görünmektedir. Buna karşılık diğer emirlerin hangi üyelere ait olduğu

bilinemez.77

Gönderilen emirler üzerinde işlem gerçekleştikten sonra, gerçekleşen işlemler dosyasında işlemin hangi üyeler arasında gerçekleştiği üye kodlarına bakarak izlenebilir. Üyelerin, unvan değişikliğine bağlı olarak üye kodları, yılda bir defa ve sadece yılın ilk gününden itibaren geçerli olmak üzere değiştirilebilir.78

Üye Temsilcileri ve Temsilci Yardımcılarının Nitelikleri

Üye temsilcisi; Borsa üyesini borsa işlemlerinde ve/veya takas ve saklama işlemlerinde temsil edebilen ve kendisine temsil ettiği Borsa üyesi adına tebligat yapılabilen, imza yetkisini haiz kişidir.

Temsilci yardımcısı; üye temsilcisine işlemlerinde yardım eden ve imza yetkisini haiz olmayan kişidir. Temsilci ve yardımcılarının fark edilebilmeleri için yönetim kurulu gerekli tedbirleri alır.

Üye temsilcisi ve temsilci yardımcılarının genel yönetmeliğin 11. maddesinde aranan şartlan sağlamalarının yanı sıra, bir yüksek öğrenim kurumundan mezun olmaları ve borsa tarafından yapılacak inceleme sonucu tecrübe, bilgi ve ahlak bakımından yeterli olduklarına kanaat getirilmesi gerekir. Bu inceleme sonuçlanıncaya kadar veya zorunlu hallerde üye temsilcisinin işe başlamasına Borsa Başkan’ınca geçici olarak izin verilebilir.

Üye temsilcilerinin her bir pazar ve piyasada işlem yapabilmesi için ilgili yönetmeliklerde belirlenen özel şartları da taşıması gerekir.

Temsilci yardımcılarının yönetmelikte belirlenen nitelikleri taşıyıp taşımadıklarının tespiti, taşıyanlara temsilci yardımcısı sıfatının verilmesi ve yardımcılıktan temsilciliğe geçiş usul ve süreleri Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.

Üye Temsilcilerinin Yetki Tanımları Sorgu (Broker Yardımcısı)

Piyasaya ait ekranlarla ilgili sorgular.

Temsilci (Broker)

• Piyasa ve kendi emir ve işlemleri ile ilgili sorgular

• Eski, Yeni. Rüçhan Hakkı, Birincil Piyasa ve Resmi Müzayede pazarlarına normal lot ve küsurat emir girişi (Özel ve Blok Emir giriş izni yok)

77 http://www.imkb.gov.tr/yayinlar/hissealsat.html 78 İMKB, a.g.e.2006,s.241-242.

• Kendi girdiği emirlere ait düzeltme, bölme, iyileştirme ve iptal • Rapor alma

Baş Temsilci (Chief Broker)

• Sorgu ve temsilci statüsünde olan kişi yetkilerinin tümü

• Diğer temsilcilerinin emirleri üzerinde sorgu, iptal ve düzeltme • Tüm pazarlarda Özel ve Blok Emir giriş, düzeltme ve iptali • Koteye girilerek yapılacak pazarlıklı işlemler

• Üye bazında gerçekleşen işlemlerle ilgili düzeltme ve iptal isteği (borsa onayı ile)

• Kendi kurumundan sorgu ve temsilci yetkisine sahip kişilerin yetkilerini, seans bazında geçici olarak durdurma (Bu işlem için Hisse Senetleri Piyasası Müdürlüğü’nün vereceği geçici durdurma belgesini imzalaması gerekmektedir. Yetki değişikliklerinin devamlı

olabilmesi için üyenin Borsa Üye İşleri Müdürlüğü'ne yazılı başvuru yapması gerekir.)79