Bilgisayarla Ġlgili Görevler

7.9.1. Azaltmadan önceki iş (Tanım)

Personeller bilgisayarla ilgili tekrar eden görevleri yerine getirmek zorundadırlar.

7.9.2. Azaltmadan önceki iş (Tehlikeyi tanımlayan yöntem)

CTD‟ nin tıbbi etki oranlarının artışı.

Çalışanların %25‟i kadarının CTD problemleri olduğu rapor edildi.

7.9.3. Ergonomik risk faktör (Durum)

Görevi yerine getirmek için ters durum gerekmektedir.

Bilgisayarlardan kaynaklanan ve sağlığı etkileyebilecek tehlike kaynakları aşağıda belirtilmiştir.

 X ışını (X-ışınları ya da Röntgen ışınları, 0.125 ile 125 keV enerji aralığında

veya buna karşılık, dalgaboyu 10 ile 0,01 nm aralığında olan elektromanyetik dalgalar veya foton demetidır. 30 ile 30.000 PHz (1015 hertz) aralığındaki titreşim sayısı aralığına eşdeğerdir. X ışınları özellikle tıpta tanısal amaçlarla

147

kullanılmaktadırlar. Yükünleştirici ışınım sınıfına dâhil olduklarından zararlı olabilirler.)

 Ultraviyole (Morötesi ışınım, dalga boyu 10 ile 400 nm arasındaki ışınıma

denir. Gözümüz, 400 ile 700 nm dalga boyları arasına duyarlıdır ve bunun dışındaki ışınımı algılayamaz. Görebildiğimiz en küçük dalga boylu ışınımı mor olarak algıladığımızdan, bundan daha küçük dalgaboyuna sahip olan ışınıma "morötesi ışınım" adı verilir.)

 İnfrared ışınlar (Kızılötesi (Kızılaltı, IR veya Infrared) ışınım, dalgaboyu

görünür ışıktan uzun fakat terahertz ışınımından ve mikrodalgalardan daha kısa olan elektromanyetik ışınımdır. Teknolojide kabul edilen ismi olan infrared Latince'de aşağı anlamına gelen infra ve ingilizce kırmızı anlamına gelen red kelimelerinden oluşmaktadır ve kırmızı altı anlamına gelir. Kırmızı görünür ışığın en uzun dalgaboyuna sahip rengidir. Kızılötesi ışınımın dalgaboyu 750 nanometre ile 1 mikrometre arasındadır. Normal sıcaklığındaki insan vücudu 10 mikrometre civarında ışıma yapar.)

 Statik elektrik

 Görünür ışık, mikrodalga, radyo dalgaları, düşük frekanslı elektrik alanları

 Çok düşük frekanslı manyetik alanlar

 Düşük ve anormal doğumlar; Bilgisayar ile çalışan kadınlarda düşük oranı bir

miktar daha yüksek bulunmuştur. Ancak anormal doğumlar bakımından farklılık tespit edilememiştir.

Göz yorgunluğu: Monitör kullananlarda en sık rastlanan belirtidir. Bilgisayar kullanarak çalışanlarda %71-91 oranında görülürken bilgisayar kullanmaksızın çalışanlarda bu oran %45‟dir.

Göz Yorgunluğunun Belirtileri: Göz etrafında ve arkasında ağrı, bulanık görme, çift görme, görüntüyü odaklamada zorluk, göz kapağı ve gözde enflamasyon , başağrısı

Kas-İskelet sistemi hastalıkları: Boyun ve omuz ağrısı bilgisayar ile çalışanlarda %82, diğer çalışanlarda %55 oranında görülür. Bel ağrısı bilgisayarla çalışanlarda %75, diğer çalışanlarda %56 oranında görülür. Bu şikâyetler, bilgisayar başında geçirilen süre ile doğru orantılıdır.

RSI (Repetitive Strain Injury):Bilgisayar kullanımı sırasında tekrarlayıcı hareketlerin yol açtığı sorunlardır. Bu sorunlardan bazıları aşağıda belirtilmiştir.

 Tendinit (Tendon iltihaplanması)

 Ganglion kistleri: el ve bileğinde oluşan ve bazen büyüme gösteren iliklerdir.

Bu kistler çoğunlukla el bileğinin üst tarafında görülür. Daha az sıklıkla el bileğinin avuç içi tarafında, parmakların uç eklemlerinin üzerinde ve parmakların avuç içinde bağladığı bölgelerde ortaya çıkar. Bu kistler özellikle yeni oluşmaya bağladığı dönemlerde veya elin sürekli zorlandığı aktivitelerde ağırlı olabilir. Büyüklükleri zamanla değişebilir ve bazen kendiliğinden kaybolabilirler. Bu kistler kötü huylu tümör yapısında değildir.

Tanı: Kistin bulunduğu yer ve görünümü temel alınarak ganglion tanısı konur. Olası eklem problemlerini araştırmak için radyolojik inceleme yapılabilir.

Tedavi: Hiçbir yakınmaya sebep olmayan ganglion kistleri tedavi gerektirmez, sadece izlemek yeterlidir. Ancak, kist ağrılı ve günlük aktiviteleri sınırlıyorsa veya estetik olarak görünümü kötü ise tedavi edilmesi gerekir.

Kist içindeki sıvının bir enjektör ile boşaltılması ve/veya el bileğinin bir atel yardımı ile tespit edilmesi, cerrahi olmayan tedavi yöntemlerini oluşturur. Bu yöntemlerden sonra kistin ve yakınmaların tekrarlama olasılığı yüksektir. Cerrahi olmayan tedavi uygulamalar başarısız olursa, kistin cerrahi olarak çıkarılması bir el cerrahisi uzman tarafından önerilebilir. Cerrahinin amaç, kisti kaynağı ile birlikte çıkartmaktadır. Bu yüzden cerrahi işlem sırasında ganglion ile birlikte eklem kapsülünün veya tendon kılıfının bir kısmının çıkarılması gerekebilir. Eğer ganglion el bileğinden çıkartıldıysa, ameliyattan sonra el bileğini tespit eden bir atel uygulanması, bazı hastalarda görülen ameliyat bölgesinde duyarlılık ve şişme gibi bulguların oluşmasını

149

önleyebilir. Ganglionların cerrahi olarak çıkartılması en başarılı tedavi yöntemidir ve bu kistlerin tekrarlama olasılığı çok azdır.

Şekil 7.35. Ganglion kistleri [29]

 Karpal tünel sendromu

7.9.4. Ergonomik çözüm (Yönetimsel kontroller)

 İşçilerin ihtiyaçlarını belirlemek ve yaratıcı çözümler sağlamak için bir

proaktif deneme programı geliştirildi.

 Ergonomik çalışma süreçleri sağlandı.

7.9.5. Ergonomik çözüm (Mühendislik kontrolleri)

 Ergonomik olarak tasarlanmış sandalyeler temin edildi.

 Eklemli klavye ve fare yazım yüzeyleri kuruldu.

 Belge tutacakları temin edildi.

 Parıltısız ekranlar kurudu.

 Ayarlanabilir ayak yuvaları kuruldu.

 El serbest telefon kulaklıkları temin edildi.

Bilgisayar kullanımında sağlık sorunlarını önlemek aşağıdaki hususlara dikkat etmek gerekir.

 Tercihen ergonomik klavye kullanılmalıdır.

 Klavye tuşları çok yumuşak ve çok sert olmamalıdır.

 Monitöre filtre takılmalıdır.

 Monitör ışık yansıtmayacak konumda yerleştirilmelidir.

 Klavyede yazı yazarken sadece 2 parmak kullanılmamalıdır. Ayrıca eller

uygun pozisyonda olmalıdır. Doğru klavye kullanımı Şekil 7.30‟da verilmiştir.

 Oda aydınlatması normlara uygun olarak düzenlenmelidir.

 Uzun süre bilgisayar başında oturulmamalıdır. Her 1 saatlik çalışmada 5-10

dakika mola verilmelidir.

 Bir saat süreyle monitör ile çalışma sonucunda ölçülebilir derecede görme

bozukluğu ortaya çıkar. Bunların %75‟i 11 dakikada, tamamı 16 dakikada düzelmektedir.

 Baş dik, omuzlar rahat, sırt dik, dayalı ve kullanılan metaryeller kolay

görünebilir yerde olmalıdır.

Şekil 7.36. Bilgisayarlı çalışma masasındaki tanımlamalar [30]

Bu hususları açıklamak gerekirse aşağıdaki kriterlere dikkat etmek gerekir.

 Klavye açısı ayarlanabilir olmalıdır.

 Monitör ışık yansıtmayacak konumda yerleştirilmelidir.

 Bilgisayarın bulunduğu masa üstü ergonomik olmalıdır.

 Fare, klavyeye çok yakın ve aynı yükseklikte olmalıdır.

151

 Klavyede yazı yazarken bilekleri herhangi bir yere dayamadan çalışılmalıdır.

 Ekrana sürekli olarak bakılmamalıdır.

 Ekran ile göz aynı hizada olmalı ve gözden en az 50 cm ideal olarak 75 cm

uzakta olmalıdır.

 Boyun sürekli gergin tutulmamalı, ara sıra boyun egzersizleri yapılmalıdır.

7.9.6. Ergonomik çözüm (Faydalar)

 Şimdi görevlerini yerine getiren bütün işçilerin CTD‟ye maruz kalmaları

azalmıştır.

 İşçilerin tazminat maliyetlerinde düşüş

7.9.7. Ergonomik çözüm (Maliyet)

İşçi başına iş istasyonu değişiklik maliyetleri yaklaşık 915$‟dır.

7.9.8. Ergonomik çözüm (Verimliliği kanıtlayan yöntem)

CTD ile ilgili vakalar azaltılmıştır.

7.9.9. Yorumlar

Hemen ve olumlu yansımalar sayesinde deneme programı diğer bölümlere de yayıldı.