BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİMİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETİM MATERYALİ OLARAK GELİŞTİRDİKLERİ BİLGİSAYAR YAZILIMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Öğr. Gör. İrfan SÜRAL Öğr. Gör. Dr. Hüseyin ANILAN

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi

BÖTE Bölümü Meşelik Kampüsü 26480/Eskişehir İlköğretim Bölümü Meşelik Kampüsü 26480/Eskişehir

isural@ogu.edu.tr hanilan@ogu.edu.tr

Özet

Bu çalışmada, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencilerinin öğretim materyali olarak geliştirdikleri bilgisayar yazılımlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu temel amaç doğrultusunda, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, 2004-2005 öğretim yılı 4. sınıf bahar yarıyılında okutulmakta olan Seçmeli V (BÖTE Proje Uygulamaları) dersinde 31 öğrencinin 5’er kişilik 6 proje gurubu kapsamında geliştirdikleri yazılımlar, literatürden elde edilen değerlendirme formları kapsamında değerlendirilmiştir. Söz konusu değerlendirme formları yardımıyla elde edilen bulguların aritmetik ortalamaları alınmış, ulaşılan sonuçlara ilişkin yorumlarda bulunulmuş ve öneriler geliştirilmiştir.

GİRİŞ

Eğitim ve teknoloji hem bireyin hem de toplumun gelişimi açısından oldukça önemlidir. Söz konusu iki kavram birçok açıdan birbirinin ön koşulu niteliğindedir. Eğitim sürecinin bir ürünü olarak da değerlendirilebilecek teknolojik gelişim, eğitim sürecinin yapısını değiştirmiş ve eğitim anlayışına farklı bir bakış açısı getirmiştir (Keser, 1991). Bu bakış açısı da eğitim teknolojisi ve öğretim teknolojisi gibi kavramların doğmasına kaynaklık etmiştir.

Eğitim teknolojisi, insanın öğrenmesi ve iletişimi ile ilgili araştırmalara dayalı olarak; insan ve insan gücü dışı kaynakları işe koşarak, özel amaçlar açısından öğrenme-öğretme süreçleri bütününü tasarımlara, uygulama ve değerlendirmede sistematik bir yaklaşımdır (Eisele, 1994). Öğretim teknolojisi ise, öğretimin, eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak ve belirli öğretim disiplinlerinin (fen öğretim teknolojisi, dil öğretim teknolojisi vb.) kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş biçimidir (Demirel, Seferoğlu ve Yağcı, 2001). Başka bir deyişle, eğitim teknolojisi öğrenme-öğretme süreçleri ile ilgili özgün bir disiplini vurgularken, öğretim teknolojisi ise bir konunun öğretimi ile ilgili öğrenmenin kılavuzlanması etkinliğini ifade etmektedir (Alkan, 1998). Yani eğitim teknolojisi, öğrenme ve öğretme ortamlarında etkili öğrenmeyi hedefleyen ve medyayı kullanan tekniklerin tümünü (İşman, 2003) kapsarken, öğretim teknolojisi, öğrenmenin amaçlı ve kontrollü olduğu durumlarda öğrenmeyle ilgili sorunların analizi ve çözümünde insanları, yöntemleri, düşünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmaşık ve tümleşik bir süreci (Ergin, 1997) kapsamaktadır.

Öğretim teknolojisi öğrenme-öğretme sürecinde öğrenmeyi kolaylaştırma, etkin öğrenmeyi sağlama, somut öğrenmeyi gerçekleştirme, aşamalı öğrenmenin temelini oluşturma, düşüncede sürekliliği sağlama, üretimi artırma, değişik seviyelerden amaçları gerçekleştirme gibi işlevleri üstlenmektedir (Özkan, Erten ve Gezer, 2004). Bunun yanında öğretim teknolojisi, öğrencilere yaratıcılığa yönlendirme, fırsat eşitliğini sağlama, motivasyon yaratma, eğitimi bireyselleştirme gibi olanakları da sunmaktadır (Yaylacı ve Yaylacı, 2005). Bu nedenle, öğrenme-öğretme sürecinde olumlu değişiklikler oluşturduğu bilinen öğretim teknolojisi (Needman, 1986), öğrenme-öğretme sürecinin vazgeçilmez bir öğesidir.

Öğrenme-öğretme sürecinin en önemli öğelerinden biri de öğretmenlerdir. Öğretmenler her türlü sınıf içi öğrenme-öğretme etkinliklerinin yürütülmesinden birinci derecede sorumludurlar. Bu nedenle, öğretmeler için öğretim sürecindeki en ilginç ve zor aşamalardan birisi de öğretim materyallerinin seçimi, tasarımı ve etkili kullanımıdır (Uşun, 2000). Öğretimde genel anlamıyla materyal kullanımı; konunun daha etkili olarak sunulması, öğrenmeye açıklık getirmesi ve öğrencinin birkaç duyu organına birden hitap edilmesi gibi fırsatlar yaratmaktadır (Yaşar, 2001). Bu nedenle, etkili ve kalıcı öğretim için, öğretimde iyi tasarlanmış materyallerin kullanımı son derece önemlidir (Koşar ve Çiğdem, 2003).

Öğretimde materyal kullanımına yönelik yapılan araştırma bulguları da bu yargıyı desteklemektedir. Bu bağlamda Aktamış, Akpınar ve Ergin (2004), değişik öğretim materyallerinin derslerde kullanılmasının, öğrencilerin başarı ve tutumlarına olumlu etki yaptığını gösteren (Şahin, 2001; Akdeniz ve Yiğit, 2001; Şahin, Öztuna ve Sağlamer, 2001; Yumuşak ve Aycan, 2002; Kibs, 2002) araştırma sonuçlarından söz etmektedirler. Ayrıca, öğrencilerin öğrenmesini etkileyen faktörleri açıklayan tüm model ve kuramlar, öğretimde materyal kullanımının önemini ve gerekliliğini açıkça vurgulamaktadırlar (Şahin ve Yıldırım, 1999). Öğrenme-öğretme sürecinde, öğretim teknolojisi ve materyallerinin kullanımı bu denli önemli iken, öğretmenlerin öğretim teknolojisi ve materyal kullanımına yönelik yapılan araştırmalar, durumun beklenildiği gibi olmadığını göstermektedir (Yaşar ve diğerleri, 1997; İşman, 2001; Karslı ve diğerleri, 2002; Meral ve Zereyak, 2002; Öztürk ve diğerleri, 2004) . Bir başka deyişle, öğretmenler öğrenme-öğretme sürecinde öğretim teknolojilerinden ve materyallerinden yeterince yararlanmamaktadırlar. Bunu çeşitli nedenlere dayandırmak olanaklıdır. Ancak, durumun öğrenme-öğretme süreci için ciddi bir sorun olduğu da göz ardı edilmemelidir.

Öğrenme-öğretme süreci, öğretim programının uygulamaya yönelik en önemli öğesi olduğundan, öğrencilerin bilimsel düşünme süreçlerini geliştirebilmek için, derslerin farklı öğretim yöntem ve tekniklerine dayalı olarak yürütülmesi ve uygun materyallerle desteklenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, öğretmenlerin çağdaş öğretim yöntem ve tekniklerini ve eğitim teknolojisini eğitimde kullanabilmesi, söz konusu alandaki yeterliklerinin gelişmiş olmasına bağlıdır. Ancak, Yılmaz, Sulak ve Deniz (2004)’in yaptıkları “Öğretmen Adaylarının, Öğretim Teknolojilerinin Yararları ve Önem dereceleri İle Öğretim Teknolojilerini Kullanabilme Becerilerine Sahip Olmaları hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi” konulu araştırma, öğretmen adaylarının (kitap, resim, vb.) geleneksel araç-gereçleri kullanabilme becerilerine sahipken, (slayt, data-show gibi) çağdaş öğretim araç-gereçlerini kullanabilme becerilerine yeterince sahip olmadıklarını göstermiştir. Yukarıda geçen araştırmalarda da ne yazık ki benzer sonuçların olduğu görülmektedir. Oysa öğretmenlerden beklenen, öğretmenin eğitim sistemine giren yenilikleri izlemesi, kullanması, bu yolla hem

IETC

Öğretmenlerin eğitim materyalleri geliştirme yeterliğine sahip olması, eğitim hizmetlerinin niteliği açısından da son derece önemlidir. Kullanılacak öğretim materyallerinin tasarımında görsel ve işitsel unsurların öğrenmeyi kolaylaştıracak biçimde seçilmesi, üretilmesi ve kullanılması, öğretim materyallerinin belirlenmiş olan amaçlara ulaşmada en hızlı ve en etkin öğrenmeyi sağlayacak şekilde seçilerek düzenlenmesi gerekmektedir. Herhangi bir öğretim materyali tasarımında yer alan her türlü yazı, resim, grafik, hareket ve hatta renk gibi unsurlar öğrenmeyi doğrudan etkilediği düşünülürse, kullanılacak öğretim materyallerinin tasarımından geliştirilmesine ve etkili kullanımına kadar bir dizi sistematik sıranın izlenmesi gereklidir (Koşar ve Çiğdem, 2003).

Öğrenmede, hangi duyu organının daha etkili olduğunu bilmek, öğretim materyallerinin tasarlanmasında, hazırlanmasında, kullanılmasında ve seçilmesinde, sözü edilen sistematik için en temel öğeyi oluşturmaktadır. Öğrencilerin, %83’ü görme, %11’i işitme, %3.5’i koklama, %1.5’i dokunma, %1’i tatma duyularıyla edinilen yaşantılar yoluyla öğrendikleri bilinmektedir (Çilenti, 1998). Ayrıca, yapılan araştırmalar, zaman sabit kalmak koşulu ile insanların, okuduklarının %10’unu, işittiklerinin %20’sini, gördüklerinin %30’unu, hem görüp hem işittiklerinin %50’sini, söylediklerinin %70’ini, yapıp söyledikleri bir şeyin ise %90’ını hatırladıklarını göstermektedir (Ergin, 1997). Bu nedenle, kolay ve etkili öğrenmeyi sağlayıcı, temelde bireyin duyu organına hitap eden söz konusu araç-gereçlerin niteliği ve niceliği de hitap ettikleri duyu organın sayısıyla özdeşleşmektedir. Öğretmenin bu gerçekleri bilmesi ve öğrenme-öğretme ortamındaki öğretim materyallerini bu doğrultuda seçmesi ve düzenlemesi, öğretimin etkililiğini artırmada önemli rol oynayacaktır.

Son yıllarda bilgisayar ve bilgisayar yazılımlarının, geleneksel öğretim materyalleri gibi, öğrenme-öğretme sürecinde önemli oranda kullanıldığı görülmektedir. Bu oran, sürekli geliştirilen yazılımlar sayesinde daha da artmaktadır. Öğretim materyali olarak bilgisayar yazılımları, diğer materyallerle karşılaştırıldığında, öğretim ortamında öğrenci etkileşiminin en yüksek olduğu materyal türüdür. Bilgisayar yazılımları, etkin hazırlandığı takdirde, bir öğretmenin öğretim ortamında gösterdiği bütün etkinlikleri (öğrencinin dikkatini çekme, bilgiyi sunma, öğrenciye alıştırma ve tekrar yaptırma, dönüt sağlama ve öğrenci performansını değerlendirme) gösterebilir (Şahin ve Yıldırım, 1999). Ayrıca, bilgisayar yazılımları öğrencilere, konuyu bireysel öğrenme hızlarına uygun olarak öğrenebilme, gerektiğinde diğer öğrencilerle grup çalışması yapabilme, etkin öğrenme ortamları yaratma gibi olanaklar sunmaktadır. Bilgisayar yazılımlarında, görsel-işitsel özelliklerin (ses, resim, animasyon vb.) bir arada öğrenciye sunulması, bu tür materyallerin öğretimsel etkinliğini de artırmaktadır. Bu bağlamda yapılan araştırma bulguları, bilgisayar ve bilgisayar yazılımlarının öğretim uygulamalarına önemli katkılar sağladığını göstermektedir (Karabektaş ve Ergen, 2004).

Bilgisayar yazılımlarının bu tür avantajlarının yanında, teknolojik özellikleri göz önüne alındığında, bilgisayar yazılımlarının geliştirilmesi, uzman kişilerin ve gerekli teknolojinin bir araya getirilmesini gerektirmektedir. Bu yüzden, öğretmenlerin bu tür materyalleri kendi başlarına geliştirmeleri, diğer materyallere oranla daha zor olmaktadır. Bu da, söz konusu materyallerin öğretim ortamına taşınmasında, öğretmeni piyasada var olan yazılımların alımına ve kullanımına zorlamaktadır (Şahin ve Yıldırım, 1999). Ayrıca, piyasadan temin edilen bu tür materyaller, teknolojik açıdan yeterli olsa bile, öğretimsel amaçlar açısından aynı yeterliği gösterememektedirler. Bu nedenle, öğrenme-öğretme sürecinde kullanılacak öğretim materyallerinin öğretmenler tarafından geliştirilmesi ve öğretmenlere kendi amaçlarına uygun, her türlü materyali geliştirebilme yeterliğinin kazandırılması gerekmektedir. Öğrenme-öğretme sürecinde kullanılacak tüm materyallerin teknik ve öğretimsel özellikler açısından belli yeterlikleri sağlamış olmaları son derece önemlidir. Bu nedenle, öğrenme-öğretme ortamlarında, son yıllarda yoğun bir şekilde kullanılmaya başlanan bilgisayar yazılımlarının da belli ölçütleri sağlamış olmaları gerekmektedir. Bilgisayar yazılımları görsel ve işitsel birçok özelliği bir arada bulundurduğundan, bu tür materyallerin değerlendirilmesinde öncelikle görsel ve biçimsel yapının öne çıktığı görülmektedir. Materyalin görsel ve biçimsel yapısın değerlendirilmesinde; Genel olarak; hizalama, şekil, denge, biçimlendirme, renk düzeni ve rengin çekiciliğine; Düzenlemeler olarak; yakınlık, yönlendirmeler, arka zemin, ön alan ve renk zıtlıklarına; Sözel unsurlar olarak; yazı tipi, yazı tipi boyutu ve boşluklarına; Çekicilik ve Destekleyici unsurlar olarak; dikkat çekicilik, desen ve etkileşim özelliklerine dikkat edilmesi gereklidir (Demirel, Seferoğlu ve Yağcı, 2001).

Bilgisayar yazılımları, genellikle çoklu ortam setlerini de içermektedir. Bu nedenle, bilgisayar yazılımlarının çoklu ortam özellikleri de dikkate alınarak değerlendirilmesi, öğretim materyalinin niteliği açısından son derece önemlidir. Çoklu ortam setlerini ve bilgisayar yazılımlarını değerlendirirken; Programla uyumu, Doğruluğu ve güncelliği, Dilin açık, öz ve anlaşılırlığı, Güdüleyiciliği/ dikkati canlı tutması, Katılımı teşvik ediciliği, Teknik kalitesi, Etkililik derecesi, Ön yargılardan arındırılmış olması, Kullanıcı kılavuzu, Yönergelerin açıklığı, Yaratıcılığı teşvik etme özelliği, Yaşa uygunluğu, İşbirliğini ve keşfetmeyi teşvik ediciliği ve Kullanım kolaylığı’nın göz önüne alınması gerekmektedir (Demirel, Seferoğlu ve Yağcı, 2001).

Eğitimi, bilim ve teknolojideki gelişmelerden ayrı düşünmek olanaksızdır. Bu nedenle, bilim ve teknolojideki tüm gelişmeleri okullarda etkin olarak kullanmak bir gereklilikten çok zorunluluk haline gelmiştir. Buna dayalı olarak, Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu’nun 26.08.1998 tarih ve 180 sayılı kararıyla, ilköğretim dördüncü sınıftan itibaren seçmeli bilgisayar dersini programa almıştır. Bu karara dayalı olarak, söz konusu dersleri yürütecek uzman öğretmenlere gereksinim duyulmuş, bu gereksinimi karşılamak ve ortaöğretim kurumlarında da görevlendirilmek üzere, 1997 yılında eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması ile, ilgili alana öğretmen yetiştirmek üzere, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü kurulmuştur (Acat ve diğerleri, 2004). Söz konusu bölüm mezunlarından beklenen, var olan eğitim teknolojileri ve materyallerini en etkin ve verimli biçimde kullanmak ve kendi alanlarına uygun yeni materyaller geliştirmektir.

Eğitim teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak, öğrenme-öğretme ortamlarında kullanılan materyallerin nitelikleri ve sayıları da değişmektedir. Öğretmenler, hem hazır materyalleri kullanma bilgi ve becerisine sahip olmalı, hem de kendi amaçlarına uygun öğretim materyali geliştirme yeterliğine sahip olmalıdırlar. Söz konusu yeterliklerin ise rasgele kazanılamayacağı bilinmektedir. Bu amaçla, öğretmen yetiştirme programlarında söz konusu yeterliklerin kazandırılmasına yönelik derslerin olduğu görülmektedir. Bu amaçla programda bulunan en temel ders “Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme” dersidir (YÖK, 1998). Ancak, Yılmaz, Sulak ve Deniz (2004)’in “Öğretmen Adaylarının, Öğretim Teknolojilerinin Yararları ve Önem dereceleri İle Öğretim Teknolojilerini Kullanabilme Becerilerine Sahip Olmaları hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi” konulu yaptıkları araştırmada, söz konusu dersin süresinin yetersizliği nedeniyle beklenen etkiyi gösteremediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle, söz konusu eksikliklerin giderilebilmesi için eğitim fakültelerinin öğretim programlarında yer alan seçmeli derslerden yararlanılma yoluna gidilebileceği

IETC

önerilmiştir. Bu bağlamda, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, dördüncü sınıf bahar yarıyılında okutulmakta olan Seçmeli V (BÖTE Proje Uygulamaları) dersi, bu öneriyi doğrular niteliktedir. Öğrenme-öğretme sürecinde çeşitli öğretim materyalleri kullanmanın, öğrenmeyi olumlu yönde etkilediği bilinmektedir. Geleneksel öğretim materyalleri her ne kadar yerini koruyor olsa da son yıllarda bilgisayar ve bilgisayar yazılımlarını temel alan modern öğretim materyallerinin, öğrenme-öğretme ortamlarında kullanıldığı görülmektedir. Öğrenme-öğretme sürecinde kullanılacak öğretim materyallerinin hemen hemen tümünü hazır olarak bulmak olanaklı ise de bunların çeşitli sınırlılıklarının olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, öğretmelerin kendi amaçları doğrultusunda ve çevre koşullarına uygun öğretim materyallerini geliştirmeleri gerekmektedir. Bu durum öğretmenlerin materyal geliştirme yeterliğine sahip olmalarını şart koşmaktadır. Görsel ve işitsel birçok karmaşık öğeyi içeren ve özel teknik bilgiyi gerektiren bilgisayar yazılımlarının, öğretim materyali olarak hazırlanması ve söz konusu yazılımları hazırlayacak öğretmenlerin yeterliklerinin ele alınması bu anlamda önem kazanmaktadır. Bu araştırmada, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencilerinin öğretim materyali olarak geliştirdikleri bilgisayar yazılımlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

YÖNTEM

Araştırmada, genel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın everenini, 2004-2005 öğretim yılı bahar yarıyılında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü dördüncü sınıfında öğrenim gören ve Seçmeli V (BÖTE Proje Uygulamaları) dersini alan öğrenciler oluşturmuştur. Araştırma kapsamına yukarıdaki özellikleri taşıyan 31 öğretmen adayı alınmıştır.

Veri toplama aracı olarak Demirel, Seferoğlu ve Yağcı (2001)’nın hazırladığı “Görsel Tasarım Biçimsel Yapıyı Değerlendirme Formu”, “Çoklu Ortam Setlerini Değerlendirme Formu” ve “Bilgisayar Yazılımlarını Değerlendirme Formu” olmak üzere üç ayrı form belirlenmiştir. Ancak, “Çoklu Ortam Setlerini Değerlendirme Formu” ve “Bilgisayar Yazılımlarını Değerlendirme Formu”nun birçok maddesinin aynı olması nedeniyle, söz konusu iki formun ortak maddeleri alınarak “Çoklu Ortam Setlerini ve Bilgisayar Yazılımlarını Değerlendirme Formu” adı altında birleştirilmiştir. Bu yöntemle oluşturulan iki veri toplama aracından biri olan “Çoklu Ortam Setlerini Değerlendirme Formu”nda, Genel olarak, hizalama, şekil, denge, biçimlendirme, renk düzeni ve rengin çekiciliğine; Düzenlemeler olarak, yakınlık, yönlendirmeler, arka zemin, ön alan ve renk zıtlıklarına; Sözel unsurlar olarak, yazı tipi, yazı tipi boyutu ve boşluklarına; Çekicilik ve Destekleyici unsurlar olarak, dikkat çekicilik, desen ve etkileşim özellikleri; ikincisi olan “Çoklu Ortam Setlerini ve Bilgisayar Yazılımlarını Değerlendirme Formu”nda, Programla uyumu, Doğruluğu ve güncelliği, Dilin açık, öz ve anlaşılırlığı, Güdüleyiciliği/ dikkati canlı tutması, Katılımı teşvik ediciliği, Teknik kalitesi, Etkililik derecesi, Ön yargılardan arındırılmış olması, Kullanıcı kılavuzu, Yönergelerin açıklığı, Yaratıcılığı teşvik etme özelliği, Yaşa uygunluğu, İşbirliğini ve keşfetmeyi teşvik ediciliği ve Kullanım kolaylığı maddelerine yer verilmiştir. Öğretmen adaylarının öğretim materyali olarak geliştirdikleri bilgisayar yazılımlarının değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan iki veri toplama aracında, değerlendirilen alana ilişkin olması gereken özellikler yer almıştır. Öğretmen adaylarının geliştirdikleri bilgisayar yazılımlarında olması gereken özelliklerin araştırmacılar tarafından işaretlenmesi için, değerlendirme formları yetersizden yeterliye doğru aralıkları belirten 7 aralıklı bir ölçek haline dönüştürülmüş ve ölçeğin güvenirlik ve geçerlik çalışmaları yapılmıştır. Ölçeğin güvenirliğini belirleme aşamasında, araştırmaya konu olan materyallerden bir materyal rasgele seçilmiş, bu materyal söz konusu iki ölçeğe göre araştırmacılar tarafından değerlendirilmiş ve iki farklı değerlendirme arasındaki ilişkiye bakılmıştır. Buna göre iki araştırmacının aynı materyale ilişkin değerlendirme puanları arasındaki ilişki yüksek bulunmuş, bu nedenle ölçeğin güvenilir olduğu kabul edilmiştir. Ölçeğin geçerliği için ise kapsam geçerliği yeterli görülmüş ve bu amaçla uzman görüşlerine baş vurulmuştur.

Seçmeli V (BÖTE Proje Uygulamaları) dersinde otuz bir öğrencinin beşer kişilik altı proje gurubu kapsamında geliştirdiği altı yazılım, ilgili formlara göre değerlendirilmeye alınmıştır. Bilgisayar yazılımlarının her bir görüntü sayfası “Görsel Tasarım Biçimsel Yapıyı Değerlendirme Formu” ile ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Bu yolla elde edilen ilgili maddenin toplam puanı toplam sayfa sayısına bölünmüş o maddenin son puanına ulaşılmıştır. Buna göre altı bilgisayar yazılımında toplam 114 sayfa değerlendirilmiştir. Öğretmen adayları tarafından öğretim materyali olarak geliştirilen bilgisayar yazılımlarının “Çoklu Ortam Setlerini ve Bilgisayar Yazılımlarını Değerlendirme Formu”na göre değerlendirilmelerinde ise her bir materyal için bir değerlendirme yapılarak, toplam altı değerlendirme yapılmıştır. Söz konusu değerlendirme formları yardımıyla elde edilen verilerin aritmetik ortalamaları hesaplanmıştır.

BULGULAR ve YORUM

Öğretmen adaylarının, öğretim materyali olarak geliştirdikleri bilgisayar yazılımlarının, görsel tasarım biçimsel yapı özelliklerine sahip olma düzeylerine ilişkin 21 maddeden oluşan, 1-7 aralığına sahip ölçme aracından (Görsel Tasarım Biçimsel Yapıyı Değerlendirme Formu) elde edilen verilerin aritmetik ortalamaları tablo 1’de sunulmuştur.

Tablo 1. Öğretmen Adaylarının Öğretim Materyali Olarak Geliştirdikleri Bilgisayar Yazılımlarının Görsel Tasarım Biçimsel Yapı Özelliklerine Sahip Olma Düzeyleri

X

Görsel Tasarım Biçimsel Yapı Özellikleri N

Bütün Olarak: 114 _5.816 Hizalama 114 5.824 Şekil 114 _5.851 Denge 114 _5.788 Biçimlendirme 114 _5.091 Renk düzeni 114 _6.023 Rengin çekiciliği 114 _5.749

IETC

2005

X

Görsel Tasarım Biçimsel Yapı Özellikleri N

Düzenlemeler: 114 _5.854

Yakınlık 114 _6.404

Yönlendirmeler 114 _6.306

Arka alan (zemin) 114 6.077

Ön alan 114 _5.624

Renk zıtlıkları 114 _6.189

Uyumluluk 114 _5.270

Sözel Unsurlar: 114 _4.873

Yazı tipi 114 4.886

Yazı tipi boyutu ve boşluklar 114 _4.728

Çekicilik ve destekleyici Unsurlar 114 _5.787

Dikkat çekicilik 114 _5.904

Desen 114 _5.757

Etkileşim 114 _5.885

Tablo1’de görüldüğü gibi, öğretmen adaylarının geliştirdikleri materyallerin, yirmi bir özelliğin on altısında yeterli, beş tanesinde ise orta yeterlikte olduğu anlaşılmaktadır. Söz konusu öğretim materyallerinin orta yeterlikte olan özellikleri, “Biçimlendirme”, “Uyumluluk”, “Sözel Unsurlar”, “Yazı tipi” ve “Yazı tipi boyutu ve boşluklar” dır.

Orta yeterliğe sahip biçimlendirme, uyumluluk, sözel unsurlar, yazı tipi ve yazı tipi boşlukları gibi özelliklerde, gözden geçirilmeden ya da başka materyallerden uyarlanarak, öğretim materyaline aktarılmaya çalışılmasından kaynaklandığı, bu nedenle de uyumsuzlukların ortaya çıktığı söylenebilir. Ayrıca, yazı tipi ve yazı tipi boşluklarının ayarlanmasında, öğretmen adaylarının, ilköğretim düzeyi yerine daha çok orta öğretim düzeyini göz önüne aldıkları düşünülebilir. Geri kalan diğer tüm özelliklerde genelde ortanın üstünde yeterliğe sahip olunması, öğretmen adaylarının öğretim materyali geliştirmede, görsel tasarım ve biçimsel yapı becerilerine yeterli düzeyde sahip oldukları biçiminde yorumlanabilir. Yukarıdaki sonuçlara bakılarak, öğretmen adaylarının geliştirdikleri materyallerde, özellikle renk düzeni, yakınlık, yönlendirmeler, arka alan ve renk zıtlıkları açısından ortalama 6’nın üstünde puan almış olmaları, öğretmen adaylarının söz konusu teknik konularda yeterli donanıma sahip olduklarının göstergesi olabilir. Bu sonuçlara dayalı olarak, öğretmen adaylarının geliştirdikleri öğretim materyallerinin, görsel tasarım biçimsel yapı özellikleri bakımından genel anlamda yeterli oldukları söylenebilir.

Öğretmen adaylarının, öğretim materyali olarak geliştirdikleri bilgisayar yazılımlarının, çoklu ortam seti ve bilgisayar yazılım özelliklerine sahip olma düzeylerine ilişkin 14 maddeden oluşan, 1-7 aralığına sahip ölçme aracından (Çoklu Ortam Setlerini ve Bilgisayar Yazılımlarını Değerlendirme Formu) elde edilen verilerin aritmetik ortalamaları tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2. Öğretmen Adaylarının Öğretim Materyali Olarak Geliştirdikleri Bilgisayar Yazılımlarının Çoklu Ortam Seti ve Bilgisayar Yazılım Özelliklerine Sahip Olma Düzeyleri

X

Çoklu Ortam Seti ve Bilgisayar Yazılım Özellikleri N

Programla uyumu 6 4.60

Doğruluğu ve güncelliği 6 4.00

Dilin açık, öz ve anlaşılırlığı 6 4.20

Güdüleyici olması/ dikkati canlı tutması 6 4.80

Katılımı teşvik etmesi 6 _4.80

Teknik kalitesi 6 5.80

Etkililik derecesi 6 4.60

Ön yargılardan arındırılmış olması 6 4.80

Kullanıcı kılavuzu 6 5.00

Yönergelerin açıklığı 6 _4.40

Yaratıcılığı teşvik etme özelliği 6 4.80

Yaşa uygunluğu 6 2.80

İşbirliğini ve keşfetmeyi teşvik edici olma özelliği 6 3.80