Beyin Fırtınası Tekniği’nin Türleri

Beyin Fırtınası uygulanışına göre farklı isimler almaktadır. Eğitimde kullanılan türleri; Klasik Beyin Fırtınası, Yıkıcı-Yapıcı Beyin Fırtınası, Yazılı Beyin Fırtınası ve Dacum’dur.

2.7.7.1. Klasik Beyin Fırtınası

Yaratıcı tekniklerin en bilineni olan Klasik Beyin Fırtınası beynin sol, yani rasyonel bölümünü devre dışı bırakarak sağ bölümünün, yani sezgisel, görsel, kavramlar arası geçişi sağlayan yönünün öne çıkmasına olanak sağlayan bir grup çalışmasıdır. En basit anlatımıyla katılımcıların bir kavram, problem, ürün hakkında hiçbir kısıtlamaya tabi olmadan akıllarına gelen fikir ve kavramları serbestçe dile getirdikleri bir grup çalışmasıdır (Özözer, 2004: 253-254).

Uygulayıcılara göre önerilen katılımcı sayısı farklılıklar arz etmekte ve batı ülkelerinde yapılan uygulamalarda genelde bu sayının 6 ile 15 arasında değişmesi tavsiye edilse de ülkemizde en ideal katılımcı sayısı 4 ile 7 arasındadır. Fazla sayıda katılımcı ile yapılan Beyin Fırtınası çalışmalarında elde edilen çok sayıda ham fikri sindirmek zor olmakta, grup büyüdükçe çekingen katılımcılar fikirlerini belirtmede zorlanmakta, sonuçta grubun üretim kabiliyeti azalmaktadır (Özözer, 2004: 254- 255).

Beyin Fırtınası Tekniği’nin daha yaratıcı olması ve etkili sonuç vermesi için fikir üretimine yeni bir boyut getirilebilir ve “5N 1K” soruları sorulabilir:

Ne?: Ne olacak? Şu ana kadar ne yapıldı? Ne yapılmadı? Hata neydi? Ne başarı sağladı? vb.

Ne zaman?: Problem ne zaman ele alınmalıydı? Bulunan çözüm daha da hızlandırılabilir veya yavaşlatılabilir mi?

Nerede?: Çözüm nereden, nerede bulunabilir: Başka nerelerde alternatif çözümler olabilir? Benzer problemler başka nerelerde olmuş olabilir?

Neden?: Bu problem/çözüm neden oluştu, oluşmasına izin verildi/verilmesi? Nasıl?: Kavram nasıl olabilir, gelişebilir? Nasıl tanımlanabilir, daha iyi anlaşılabilir? Kim?: Kavramları kim kullanacak, çözümden kim yaralanacak? vb. (Özözer, 2004: 260).

Burada amaç yukarıdaki soruların ve ilgili kavramların düzenli bir şekilde sorularak katılımcıların dikkatlerinin daha önce ihmal ettikleri konulara yönlendirilmesini sağlamaktır. Böylece Beyin Fırtınası çalışmasının perspektifi genişletilerek, yeni ve çok farklı bakış açısı olan fikirlerin de doğması sağlanacaktır (Özözer, 2004: 261).

2.7.7.2. Yıkıcı-Yapıcı Beyin Fırtınası

eksik yönlerin nasıl geliştirilebileceği konusunda fikir üretilir (Yapım). En son aşamada bu veriler arasından ele alınan problem, süreç, ürünün geliştirilebilmesi açısından uygulanmaya yakın olanlar seçilir.

1. Yıkım: Bu aşamada probleme tamamen yıkıcı ve negatif yönden yaklaşılır. Katılımcılar için amaç problemin olabildiğince fazla sayıda olumsuz, eksik, yetersiz yönlerini bulmaktır. Amaç Klasik Beyin Fırtınası tekniğinde olduğu gibi olabildiğince çok sayıda alternatif üretmek ve bunları katılımcıların görebilecekleri bir tahtaya, toplantı sunum kâğıdına yazmaktır.

2. Yapım: Bu aşamada bakış açısı tamamen değiştirilerekyıkım aşamasında tahtada listelenmiş olan her eksiğin nasıl düzeltilebileceği hakkında fikir yürütülmelidir. Mantıklı olup olmadığına bakılmaksızın birbirlerini tetikleyen ve olabildiğince çok sayıda fikrin yargılanmadan ve sahiplenilmeden ortaya atılması gibi Klasik Beyin Fırtınası Tekniği’nin altı temel kuralının uygulanmasına dikkat edilmelidir.

3. Değerlendirme: Yapım aşamasında öne sürülen fikirler belirli uygulama kriterlerine göre değerlendirilir. Fikirler bu değerlendirme sonucunda;

¾ Yararlı ve hemen uygulanabilir olanlar,

¾ Uygulanıp uygulanmayacaklarının araştırılması gerekenler, ¾ Çözüm getirmeyecek, kullanılmayacaklar,

şeklinde üç ayrı grupta toparlanabilir. Doğal olarak ilk aşamada sadece birinci gruba odaklanıp onlar uygulanmaya çalışılmalıdır. Eğer sonuç daha da iyileştirilmek isteniyorsa, daha sonra ikinci gruptaki fikirler ele alınmalı ve onları uygulamak için neler yapılabileceği araştırılmalıdır (Özözer, 2004: 263-264).

2.7.7.3. Yazılı Beyin Fırtınası

Yazılı Beyin Fırtınası Tekniği’nin Klasik Beyin Fırtınası Tekniği’nden en önemli farkı oluşturulan fikirlerin sözel olarak değil yazılı olarak aktarılmasıdır.

Resmi olarak ilk defa ABD’deki Stanford Üniversitesi’nde kullanılmış olmakla birlikte 1970’lerde Almanya’da, özellikle Batelle Enstitüsü’ndeki kullanımlarından sonra popüler olmuştur.

Katılımcıların fikirlerini oluştururken diğer katılımcılarla etkileşime girmedikleri (Nominal) ve girdikleri (Etkileşimli) olmak üzere iki tür Yazılı Beyin Fırtınası Tekniği vardır.

Nominal Teknik’te katılımcılar verilen 10-15 dakikalık süre içerisinde oluşturdukları fikirleri önlerindeki kâğıtlara yazarlar. İlk aşamalarda sözel olarak diğer katılımcılarla paylaşmazlar. Grup lideri kâğıtlarda oluşturulmuş fikirleri okuduktan sonra tahtaya yazar. Katılımcılar bu fikirleri post-it üzerine yazmaları durumunda grup lideri fikirleri direkt olarak tahtaya da yapıştırabilir. Eğer gerek duyarsa grubu tahtaya yazılanlar üzerinden Klasik Beyin Fırtınası uygulaması yapmaya da yönlendirebilir. Toplanan fikirler gruplara ayrılır ve değerlendirilir.

Klasik Beyin Fırtınası Tekniği’nin özüne daha yakın olan Etkileşimli Teknik’te ise aynı masa etrafında oturan katılımcılar ortaya konan problemle ilgili fikirlerini verilen süre içerisinde önlerindeki kâğıdın birinci kolonuna yazarlar. Daha sonra herkes kâğıdını yanındaki katılımcıya geçirir. Her katılımcı önüne gelen oluşturulmuş fikirler hakkında yine verilen sürede düşünerek bu fikirleri geliştirir veya bu fikirlerin tetiklemesiyle yeni fikirler oluşturarak ikinci kolona yazar ve kâğıdı tekrar yanındakine geçirir. Genellikle kâğıt değişimi üç dört kez yapılır. Her bir aşamada tanınan süre 3 dakika ile 10 dakika arasında değişebilmektedir. Fikirler her aşamada kolon olarak değil, satır olarak da yazılabilir ve ikinci aşamada oluşturulacak fikirler daha öncekilerin altına kolon olarak yazılabilir; hangisi daha verimliyse o seçilir.

yatkın olduğumuz için Klasik Beyin Fırtınası Tekniği ülkemizde hem daha kolay uygulanabiliyor hem de sözel etkileşim katılımcıların fikirlerini daha iyi tetikliyor (Özözer, 2004: 265-266).

2.7.7.4. Dacum

Beyin Fırtınası Tekniği’nin bir türü olan Dacum, A. J. Romiszowski'nin açıklanmalarına “Program Geliştirme”nin İngilizce ifadesinden bazı harfler alınarak yapılmıştır (1986: 322).

Dacum bir tür Beyin Fırtınası Tekniği olup, burada bir sorunla ilgili öğrenci katkıları değişik kartlara yazılarak panolarda sergilenmelidir. Bu katkıları inceleyen öğrenciler farklı görüşler içeren yeni kartları sergiye eklemekte ya da probleme katkısı yönünden bu kartları gruplamakta, yerlerini değiştirebilmekte ve eksiklikler tamamlanarak tartışılan probleme çözüm yolu bulmaya çalışmaktadır. Panoda sergilenenin kartların değişik aşamalarda fotoğrafları çekilerek ya da kopyası alınarak dosyalanmaktadır. Böylece, probleme cevap oluşturan önerileri saptama aşaması izlenmektedir (Bilen, 2002: 166).