Belediye Meclisi, Belediye Encümeni Ve Belediye BaĢkanı

Türkiye‟de yerel yönetimlerden bahsedildiğinde ilk akla gelen yerel yönetim birimi belediyelerdir. Belediyeler, hizmet vermekle sorumlu olduğu ve yetki alanına

giren bölgenin sınırları acık bir Ģekilde belirlenmiĢ, idari ve mali acıdan özerk, yerel personeli atamada merkezi idareden bağımsız, tüzel kiĢiliğe sahip idarelerdir (Ulusoy ve Akdemir, 2004: 21). Bu Ģekilde yapılandırılmıĢ belediye kurumunun yönetimi belediye baĢkanı, belediye meclisi, belediye encümeni organlarıyla gerçekleĢtirilmektedir.

Belediye yönetiminde, temel karar organı, tüm dünyada olduğu gibi meclislerdir. Belediye meclisleri, belediye yönetimine iliĢkin genel kararların alındığı, tüm dünyada olduğu gibi seçimle iĢbaĢına gelen organlardır. Belediye yönetiminin diğer bir organı, yürütme görevini yerine getiren belediye baĢkanlığıdır. Üçüncü ve son organ olan belediye encümeni, ne tam bir karar organı ne de tam bir yürütme organıdır. Yani encümen hem karar hem de yürütme organı niteliğini birlikte taĢır (Akbulut, 2007: 89-90).

5393 sayılı Belediye Kanunu uyarınca Ģekillenen belediyenin yönetim organları, görev, yetki ve sorumluluklarını yine söz konusu kanun çerçevesinde icra etmektedirler. Kanunda belediye meclisine iliĢkin 17. maddede “Belediye Meclisi, belediyenin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilmiĢ üyelerden oluĢur” denmektedir. Karar organı olma, hizmet sunulan belde halkını ilgilendiren yerel genel nitelikli temel kararları alarak, irade açıklayabilme yetkisine sahip olmak demektir (Akbulut, 2007: 91). Belediyenin karar organı olan Belediye meclisinin görev ve yetkileri de kanunun 18. Maddesinde 20 fıkra olarak sıralanmıĢtır. Bunun yanı sıra kanunda çeĢitli maddelerde de meclisin farklı görev ve yetkileri belirtilmiĢtir (Öner, 2006: 105-111).

Belediye yönetiminin bir diğer organı olan belediye encümeni 5393 sayılı kanunun 33. maddesinde „Belediye encümeni belediye baĢkanının baĢkanlığında,

a) Ġl belediyelerinde ve nüfusu 100.000′in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği üç üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye baĢkanının birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği iki üye olmak üzere yedi kiĢiden,

b) Diğer belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği iki üye, malî hizmetler birim amiri ve belediye baĢkanının

birim amirleri arasından bir yıl için seçeceği bir üye olmak üzere beĢ kiĢiden, oluĢur‟ denmektedir. Kanunun 34. maddesinde encümenin görev ve yetkileri, 35. Maddesinde encümen toplantısına iliĢkin hükümler, 36. Maddesinde ise encümen üyelerinin alacağı ödenek miktarı belirtilmektedir. Bu çerçevede belediye encümeni, belediye yönetiminde kendine özgü niteliği olan bir organdır. Belediye encümeni hem karar, hem de yürütme organıdır. Belediye meclisinin onayına gerek duymaksızın tek baĢına karar verebilmesi, karar organı özelliğini göstermektedir. Belediye meclisinin verdiği bazı kararların yürütücüsü olması, yürütme organı niteliği taĢıdığını göstermektedir (Akbulut, 2007: 113).

Belediyelerde siyasal ve yönetsel mekanizmalar genel olarak belediye baĢkanlığı organı üzerinde toplanmaktadır. Avrupa‟da ve Türkiye‟de belediye yönetimi sistemleri farklılıklar gösterse de birbirine benzer birçok ortak noktası mevcuttur. Bu ortak noktalardan ilki karar organlarının seçimle iĢbaĢına gelmesidir. Ġkincisi ise belediye baĢkanlığı organı farklı Ģekillerde yönetimin baĢına geçse de, bu organda belirgin bir siyasi liderin olmasıdır. Bu ortak taraflarından yola çıkarak, belediyelerde dört farklı örgütlenme modeli olduğu söylenebilir. Türkiye‟de güçlü belediye baĢkanlığı modeli vardır. Bu örgütlenme modelleri Ģunlardır (Erençin, 2007: 334-335);

a) Güçlü Belediye BaĢkanlığı Modeli: Bu model de liderlik bireydedir.

Atamayla veya seçimle göreve gelen lider belirgin bir siyasal figür olarak öne çıkmaktadır. BaĢkanın seçilerek göreve gelmesi durumunda, bu yönetim Ģekli, belediye yönetiminde „baĢkanlık sistemi‟ olarak isimlendirilmektedir.

b) OrtaklaĢa Liderlik Modeli: Karar merkezinde belediye meclisinin

kendi içinden seçtiği üyelerden oluĢmuĢ ve baĢkanlığını belediye baĢkanının yaptığı bir yürütme kurulu bulunan modeldir.

c) Meclis Yöneticisi Modeli: Yürütme organı bütünüyle belediye meclisi

tarafından atanan profesyonel bir yöneticinin (kent yöneticisi) elindedir.

d) Komite Ġle Liderlik Modeli: Bu modelde, meclisi denetim altında

tutabilsin veya tutamasın, belirgin bir siyasal lider vardır. Bu siyasal lider genellikle meclis baĢkanıdır. Yönetim ile ilgili özel görevler meclis tarafından oluĢturulan ve yetkileri belirlenen uzman komitelere verilmektedir.

Belediye baĢkanı 5393 sayılı kanunun 37. maddesinde „Belediye baĢkanı, belediye idaresinin baĢı ve belediye tüzel kiĢiliğinin temsilcisidir. Belediye baĢkanı, ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilir.‟ Ģeklinde tanımlanmıĢtır. Kanunun 38. maddesinde görev ve yetkileri açıklanmaktadır. Bu kanunla birlikte belediye baĢkanı, eski belediye kanunu olan 1580 sayılı Belediye Kanununa göre daha fazla güçlenmiĢtir, adeta belediyeler tek adam yönetimi olarak yapılandırılmıĢtır (Akbulut, 2007: 118).

Belediyede örgüt kültürünün oluĢumu ve değiĢimi en baĢta yönetim organlarına bağlıdır. Bu çerçevede belediye yönetiminin organları örgüt kültürünü yönlendirme ve yönetmede birincil etkiye sahiptir. Özellikle belediye baĢkanlığı, belediyelerde örgüt kültürünü belirleyici unsurdur. Çünkü belediye baĢkanı bir lider olarak (Erençin, 2007: 350), sözleri ve davranıĢları aracılığıyla örgütte üstten altlara doğru konumlandırılabilecek normlar oluĢturabilir: Risk alma arzulanır bir durum mudur, yöneticiler astlarına ne kadar serbestlik vermelidirler, uygun kıyafet nasıl olmalıdır, ücret artısları, terfiler ve diger ödülleri elde edebilmek için hangi hareketler önemlidir vb. normlar (Robbins, 1996: 691). Örgüt kültürü, baĢta belediye baĢkanı olmak üzere tüm belediye yönetimi organlarından, en alt kademedeki personele kadar, ortak değerler, inançlar ve varsayımlarla bilinen kabul edilebilir davranıĢ kalıplarını oluĢturur (Johns ve Saks, 2005: 256-257; Rollinson ve Broadfield, 2002: 566-567).

Örgüt kültürünün amacı, örgütün hedeflerine ulaĢabilmesi için çalıĢanların davranıĢlarının etkilenmesi, motivasyonlarının yükseltilmesi, ortak değerler seti oluĢturulması ve en önemlisi biz duygusunu geliĢtirerek çalıĢanların belediyeyi sahiplenerek kimliklerinin bir parçası olarak görmelerinin sağlanması Ģeklinde açıklanabilir. Liderin temel görevi de, örgütün değerlerini biçimlendirip yönetmek, uygulamalarıyla rol model olmak, örgütteki toplumsal güçleri dizginlemek, örgütsel bütünleĢmeyi oluĢturmak ve örgüt amaçları ile çalıĢanların bireysel amaçlarını birlikte gerçekleĢtirebilmektir (Kocakaya, 2006: 110).