Beden Temizliği

Hz. Peygamber, her yedi günde bir yıkanmanın, Allah’ın müslüman (kulu) üzerinde bir hakkı olduğunu²²⁹ söylemektedir. Bu rivâyet özerlinde insanın bedeninin ve temizliğinin, Hz. Peygamber nezdinde ve Allah katında önemsendiğinin en açık iĢaretidir.

222 Kitâbu‟l-Libâs, 64. Bâb, 5890. rivâyet.

223 Libâs, 63. Bâb, 5888 ve 5889; 64. Bâb, 5890 ve 5891. rivâyetler; Kitâbu‟l-Ġstizân, 51. Bâb, 6297. rivâyet.

224 Kitâbu‟l-Libâs, 63. Bâb, 5889. ve 5891. rivâyetler; Kitâbu‟l-Ġstizân, 51. Bâb, 6297.

rivâyet.

225 Kitâbu‟l-Libâs, 63. Bâb, 5889. ve 5891. rivâyetler, Kitâbu‟l-Ġstizân, 51. Bâb, 6297.

rivâyet.

226 Kitâbu‟l-Libâs, 64. Bâb, 5889 ve 5891. rivâyetler; Kitâbu‟l-Ġstizân, 51. Bâb, 6297.

rivâyet.

227 Kitâbu‟l-Ġstizân, 51. Bâb, 6298. rivâyet. Kadum‟ün ġam bölgesinde bir yer adı olduğu bilgisi hakkında, Bakınız: Feth’ul-Bâri, Ġbn Hacer, c:11, s: 90. Aynı yerde

“kadum” kelimesinin balta ( شأف ) olduğu bilgisine de yer verilmektedir.

228 Kitâbu‟l-Ġstizân, 51. Bâb, 6299. rivâyet.

229 Kitâbu‟l-Cumua, 12. Bâb, 897 ve 898. rivâyet.

65

Benzer bir biçimde her ergen müslümanın her Cuma günü gusletmesinin vacip/gerekli olduğunu²³⁰ ifade etmektedir. Ġnsanların, Cuma (namazı) için uzak yerlerden toz ve ter içinde gelmeleri Hz. Peygamber‟i “keşke bu (Cuma) gününüz için gusletseydiniz”,²³¹ Ģeklinde bir temenniye sevketmiĢtir. Aynı Ģekilde Cuma‟ya gelecek olan kimsenin gusletmesini telkin etmektedir.²³² Ter kokusunun ve toz-toprağın, insanları rahatsız eden bir yönü olduğu ve bunlardan arınmak gerektiği açıktır.

Ebu Hureyre Medine‟de cünüp olduğu halde dolaĢırken, Hz. Peygamber‟le karĢılaĢınca ondan uzaklaĢmıĢ, gusledip tekrar yanına gelmiĢtir. Hz. Peygamber bunun sebebini sorunca “o zaman temiz olmadığını”²³³ söylemiĢtir. Hz. Peygamber de “mümin necis olmaz”²³⁴ diyerek bu Ebu Hureyre‟nin yanlıĢ kanaatini düzeltmiĢtir. Burada Hz.

Peygamber‟in necasetin mümin kiĢinin zatıyla ilgili olmadığını geçici bir hal olduğunu belirtmesi mühimdir. Mümin bedeni, geçici olarak kirlenebilmekteyse de bizatihi (ontolojik olarak) necis değildir.

Hendek savaĢı esnasında, Hz. Peygamber‟i toprak taĢırken gören bir sahabi, bedenine toz-toprak bulaĢtığını belirtmektedir.²³⁵ Bu rivâyette Hz. Peygamber‟in bir iĢle meĢgul olurken, iĢ gereği kıyafetlerde veya bedende oluĢan tabi kirliliği hoĢ gördüğünü düĢünebiliriz. Burada toprağın fıkhen necis olmadığını da belirtmekte fayda vardır.

230 Kitâbu‟l-Ezan, 161. Bâb, 858. rivâyet; Kitâbu‟l-Cumua, 2. Bâb, 879. rivâyet; 3. Bâb, 880. rivâyet; 12. Bâb, 895. rivâyet; Kitâbu‟Ģ-ġehadât, 18. Bâb, 2665. rivâyet.

231 Kitâbu‟l-Cumua, 15. Bâb, 902. rivâyet; 16. Bâb, 903. rivâyet. 903 numaralı rivâyette muhtasar olarak sadece “keĢke yıkansaydınız” Ģeklinde geçmektedir.

232 Kitâbu‟l-Cumua, 2. Bâb, 877. rivâyet.

233 Kitâbu‟l-Gusl, 23. Bâb, 283. rivâyet.

234 Kitâbu‟l-Gusl, 23. Bâb, 283. rivâyet; 24. Bâb, 285. rivâyet.

235 Kitâb‟ul-Megâzi, 30. Bâb, 4104 ve 4106 rivâyetler.

66

Rivâyetlerde, Hz Peygamber‟in guslü hakkında teferruatlı bilgiye ulaĢmak mümkündür.²³⁶ Guslederken Hz. Peygamber‟in önce ellerini 2 veya 3 defa yıkadığı,²³⁷ ardından fercini ve varsa üzerindeki necaseti yıkadığı,²³⁸ sonra ellerini yere²³⁹ yahut duvara²⁴⁰ sürerek temizlediği ardından ağzına-burnuna su verip yüz ve ellerini yıkayarak abdest aldığı,²⁴¹ ardından saç diplerini ıslattığı, ²⁴² baĢından²⁴³ iki eliyle²⁴⁴ üç avuç su döktüğü²⁴⁵ ve bu suyu bedenine eliyle yaydığı,²⁴⁶ en son yerini değiĢtirerek²⁴⁷ ayaklarını yıkadığı²⁴⁸ nakledilmektedir.

Hz. Peygamber‟in temizlikte de israfa gitmediği, bir sa‟ kadar suyla guslettiği nakledilmektedir. ²⁴⁹ Saçları çok olan kimseye sahabenin Hz. Peygamber’in de

236 Kitâbu‟l-Gusl; 248-293. rivâyetler.

237 Kitâbu‟l-Gusl, 5. Bâb, 257. rivâyet.

238 Kitâbu‟l-Gusl, 1. Bâb, 249. rivâyet.

239 Kitâbu‟l-Gusl, 5. Bâb, 257. rivâyet; 10. Bâb, 265. rivâyet; 11. Bâb, 266. rivâyet; 16.

Bâb, 274. rivâyet; 18. Bâb, 276. rivâyet.

240 KĠtabu‟l-Gusl, 8. Bâb, 260. rivâyet; 11. Bâb, 266. rivâyet; 16. Bâb, 274. rivâyet.

241 Kitâbu‟l-Gusl, 1. Bâb, 248. rivâyet; 18. Bâb, 276. rivâyet; 21. Bâb, 281. rivâyet.

242 Kitâbu‟l-Gusl, 1. Bâb, 248. rivâyet.

243 Kitâbu‟l-Gusl, 4. Bâb, 254, 255 ve 256. rivâyetler; 18. Bâb, 276. rivâyet.

244 Kitâbu‟l-Gusl, 4. Bâb, 254. rivâyet.

245 Kitâbu‟l-Gusl, 1. Bâb, 248. rivâyet; 4. Bâb, 255. rivâyet.

246 Kitâbu‟l-Gusl, 1. Bâb, 248. rivâyet; 18. Bâb, 276. rivâyet.

247 Kitâbu‟l-Gusl, 5. Bâb, 257. rivâyet.

248 Kitâbu‟l-Gusl, 1. Bâb, 249. rivâyet; 5. Bâb, 257. rivâyet; 21. Bâb, 281. rivâyet.

249 Kitâbu‟l-Gusl, 3. Bâb, 251. ve 252. rivâyetler.

67

saçlarının çok olduğu Ģeklide verdikleri cevap da bunu teyit etmektedir.²⁵⁰ Bazı rivâyetlerde cünüplükten gusul kaydı geçmektedir.²⁵¹ Bu miktar suyun cünüplükten temizlenme için geçerli olduğu intibaı vermektedir. Daha ağır bir kirlilik olması halinde gerekli temizliğin yapılması mantıken elzem görünmektedir. Nitekim rivâyetlerdeki gusülden önce fercin ve rahatsızlık veren kirlerin temizlenmesi ve daha sonra abdest ve guslün yapılmasına iliĢkin kayıtlar²⁵² buna iĢaret olarak görülebilir.

Önce pisliğin izalesi, ardından namaz abdesti ve baĢtan bedene en son ayaklara ulaĢan gusl tasvirinden hareketle, Hz. Peygamber‟in temizlikte de takip ettiği bir sıra, usul ya da üslub olduğunu söyleyebiliriz. Aynı Ģekilde suyu iktisatlı kullanması da vurgulanmalıdır. Aynı Ģekilde suyun, bedenin temizlik ve kirlilik kavramlarının anlaĢılmasındaki fonksiyonu önemlidir.

Hz. Peygamber, kaza-i hacetten sonra suyla temizlenmektedir.²⁵³ Su bulunmayan durumlarda taĢla temizlendiği de aktarılmaktadır.²⁵⁴ Temizlikte kemik, hayvan dıĢkısı gibi maddeler kullanmamaktadır.²⁵⁵ Hayvan dıĢkısı zaten necis olup,²⁵⁶ kemikle birlikte ikisi de cinlerin gıdasıdır.²⁵⁷

250 Kitâbu‟l-Gusl, 3. Bâb, 252. rivâyet; 4. Bâb, 256. rivâyet. Hz. Peygamber‟in tutumunu öğrenen kiĢinin tepkisine sahabenin cevabı, takva vehmiyle ibadette aĢırıya kaçılmasına karĢı bir tedbir olarak görülmelidir.

251 Kitâbu‟l-Gusl, 1. Bâb, 248. rivâyet; 4. Bâb, 256. rivâyet.

252 Kitâbu‟l-Gusl, 1. Bâb, 248. rivâyet; 7. Bâb, 259. rivâyet; 8. Bâb, 260. rivâyet.

253 Kitâbu‟l-Vudû, 15. Bâb, 150. rivâyet; 16. Bâb, 151. rivâyet, 17. Bâb, 152. rivâyet;

Kitâbu‟s-Salât, 93. Bâb, 500. rivâyet.

254 Kitâbu‟l-Vudû, 20. Bâb, 155. rivâyet; 21. Bâb, 156. rivâyet; Kitâbu Menâkıbu‟l-Ensâr, 32. Bâb, 3820. rivâyet.

255 Kitâbu‟l-Vudû, 20. Bâb, 155. rivâyet.

256 Kitâbu‟l-Vudû, 21. Bâb, 156. rivâyet.

68

Tuvalet temizliği için sağ elin kullanılmasını ve sağ elle avret mahalline dokunulmasını yasaklarken,²⁵⁸ yemek yerken de sağ elle yenmesini vurgulamaktadır.²⁵⁹ Burada da yemek yemede ve temizlik alıĢkanlığında belli bir usulun takip edilmesini iĢaret ettiği, kirlilik hakkında duyarlılık ve yemeğe saygı olarak düĢünülebilecek bir takım tutumların geliĢtirilmesini ve aynı Ģekilde nezâfet-hijyen koĢullarının sağlanmasını arzuladığı açıktır.

Mezi gören kimsenin abdest alması,²⁶⁰ cünüblük²⁶¹ ve hayız hali²⁶² yaĢayan kiĢilerin gusletmesi maddi yahut beden üzerinde meydana gelen biyolojik kirliliklerin(necaset), insandaki psikolojik etkisine (hades) iĢaret etmektedir. Ayrıca Hz.

Peygamber‟in tuvalete girerken habis Ģeylerden Allah‟a sığınması,²⁶³ beĢ vakit namazın günahları temizlediğini²⁶⁴ ifade etmesi görünmeyen bir takım kirliliklerin de olduğunu, insan bedenindeki temizlik iĢlemi ve ibadet uygulamalarıyla, bu tür görünmeyen kirliliklerin de ilgisi olduğu anlaĢılmaktadır. EĢyanın tabiatındaki temizlik yahut kirlilik halinin eĢyanın manevî/metafizik boyutuyla da ilgili olduğu söylenebilir.

Özetlenecek olursa; beden temizliği Allah ve Rasulünün önemle üzerinde durduğu bir konudur. Ġnsan kendi bedenini temiz tutmalıdır. Müslümanın bedenindeki temizliği mühimdir, necasetin geçici bir kirlilik olduğunu belirtilmektedir. UğraĢılan iĢ gereği oluĢan doğal kirlilik de hoĢ görülmektedir. Hz. Peygamber‟in yemek yerken yahut

257 Kitâbu Menâkıbu‟l-Ensâr, 32. Bâb, 3860. rivâyet.

258 Kitâbu‟l-Vudû, 18. Bâb, 153. rivâyet; 19. Bâb, 154. rivâyet.

259 Kitâbu‟- Et‟ıme, 2. Bâb, 5376. rivâyet; 4. Bâb, 5379. rivâyet.

260 Kitâbu‟l-Ġlm, 51. Bâb, 132. rivâyet.

261 Kitâbu‟l-Hayz, 5. Bâb, 299. rivâyet; Kitâbu‟l-Gusl, 9. Bâb, 264. rivâyet.

262 Kitâbu‟l-Hayz, 14. Bâb, 315. rivâyet.

263 Kitâbu‟l-Vudû, 9. Bâb, 142. rivâyet.

264 Kitâbu Mevâkıtu‟s-Salât, 6. Bâb, 528. rivâyet.

69

temizlik ihtiyaçlarını giderirken, kiĢisel olarak takip ettiği bir üslubu olduğu kadar, zaman zaman bu uslubu etrafındakilere de telkin ettiğini görmekteyiz. Diğer yandan müslümanın bedeninde meydana gelen kirliliğin bir takım manevi/metafizik ilintileri olduğu da anlaĢılmaktadır.