Batı Anadolu Kongreleri

Kuvay-ı Millîye ruhu, Batı Anadolu’da, komutanların ve vatansever kimselerin etkisiyle uyanmıştı. Ülkeyi savunmak için düşmana karşı direniş hareketi

başlamış ve bu amaçla kongreler düzenlenmişti359_.

I. Balıkesir Kongresi: Yunanlıların İzmir’i işgali büyük bir tepkiye dönüşmüştü. İzmir’den, Redd-i İlhak imzasıyla işgalin protesto edilmesi ve silahlı savunma için orduya katılma istenmişti. 29 Mayıs 1919’da Yunan birlikleri Ayvalık’ı işgale başladığında Bölge Komutanı Yarbay Ali Çetinkaya silahlı savunmaya

geçmişti. Bu Millî Mücadele’de Yunanlılarla olan ilk çarpışmaydı360_.

İkmal hizmetlerini bir takım esaslara bağlamayı, işlere bir düzen vermeyi düşünen Kuvay-ı Millîye liderleri, 26 Temmuz 1919’da I. Balıkesir Kongresi’ni düzenlediler. “Harekât-ı Millîye Kongresi” adıyla da bilinen bu kongrenin başkanlığını Hacim Muhittin Çarıklı Bey yapmıştı. Kongrenin başlıca tertipçileri; 61. Tümen Komutanı Albay Kazım Özalp, Hacim Muhittin Çarıklı, Vasıf Çınar ve Necati Beylerle Kuvay-ı Milliye komutanlarından Hamdi ve Hüsnü Beylerdi. İşleri düzenlemek, halkın ilgi ve yardımını sağlamak bakımından Balıkesir Müftüsü Abdullah Zeyni Efendi önemli rol oynamıştı.

358 _{Hamza Eroğlu, a.g.e., s. 130.} 359 _{Hakkı Güvendik, a.g.e., s. 116.} 360 _{Şerafettin Turan, a.g.e., s. 273-274.}

Kongreye Balıkesir, Ayvalık, Soma, Akhisar, Kırkağaç, Sındırgı, Balya, Bandırma, Edremit, Burhaniye, Erdek, Kepsut, Susurluk, İvrindi, Savaştepe, Bigadiç, Konakpınarı ve havalisinden 48 delege katılmıştır.

Kongrede şu kararlar alınmıştır: Hedef vatanın kurtarılmasıdır. Kongre, siyasetle uğraşmayı reddeder. Yunanlılara karşı harekât devam ettiği müddetçe seferberlik umumidir. Düzenlenen mukarreratın sonu şöyle bağlanmıştır. “Türk, son zerre-i hayatını da sarfedecek ve fakat hiçbir kuvvet ve tehdit karşısında, hiçbir zaman işgalleri kabul etmeyecektir”361_.

Görüşmeler sonunda Merkez Heyeti oluşturulmuştur. Tam yetkiyle çalışan Merkez Heyeti silahlı savunmaya hazırlık olarak kazalardan asker toplanması ve cephelerin insan ve para yönünden güçlendirilmesine ilişkin kararlar da almıştır. Böylece İzmir’in işgalinden sonra Batı Anadolu’da düzenlenen bu ilk kongre ile

ulusal direnişe geçişte büyük bir adım atılmıştır362_.

Balıkesir Kongresi’nde alınan kararlar padişaha, sadarete ve İtilaf

hükümetleri mümessillerine telgraf çekilerek bildirilmiştir363_{. Yunanlıları ülkeden}

çıkarana kadar harbe devam etmek birinci vazife olarak kabul edilmiştir. Yunan işgalinin haksızlığı, memleketin kurtuluş ve istiklali sağlanıncaya kadar Millî

Mücadele’ye devam edileceği belirtilmiştir364_.

II. Balıkesir Kongresi: Batı Anadolu’da süren Yunan işgalleri, İtalya ile Yunanistan’ı karşı karşıya getirmişti. Torbalı’dan başlayarak Selçuk, Menemen, Manisa, Aydın, Tire, Ayvalık, Turgutlu, Ödemiş, Nazilli, Akhisar ve Ahmetli Yunanların eline geçmişti. Ancak İtalyanlar, Aydın’ın Yunanlılar tarafından işgaline karşı çıkmışlar, barış konferansında buranın kendilerine verilmesini istemişlerdi. Bunu üzerine konsey, Aydın’ın İtalyan bölgesi içinde olmasını kararlaştırmış, bölgede mevcut durumu korumak amacıyla bir barış çizgisi oluşturmayı gerekli görmüştür. Bununla görevlendirilen General Milne kendi adıyla anılan bir sınır saptamıştır. Milne Hattı, Ayvalık’ın yedi mil kuzeydoğusundan başlayarak

361 _{Hakkı Güvendik, a.g.e., s. 207-208.} 362 _{Şerafettin Turan, a.g.e., s. 275.}

363 _{Kazım Özalp, Milli Mücadele 1919-1922 Belgeler, C. II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara} 1989, s. 21.

Hacıosman- Madra Dağı- Kestane Dağı- Döşeme Köyü- Bakırçay ile Cumalı Deresi kavşağı- Fuğlacık- Örnekkaya- Yenice- Tepecik- Yeni Çiftlik- Papazlı- Kestelli- Sart Bucak- Çaylı- Bademli üzerinden İzmir Sancağı güney sınırına uzanıyordu.

Balıkesir Kongresi’nde seçilen Merkez Yönetim Kurulu, 19 Temmuz’da yapılan toplantısında “örgütü birleştirmek” amacıyla bir genel kurul toplantısı yapılmasını kararlaştırmıştır. 26 Temmuz 1919’da bir araya gelen delegeler çalışmalara başlamıştır. Bir genel kurul olarak düşünülen II. Balıkesir Kongresi’ne 18 kaza ve nahiye temsilcilerinden 44 delege katılmıştır. Kongre başkanlığına Hacim Muhittin Çarıklı seçilmiştir.

Çalışmalar sonunda alınan kararlar, “Balıkesir Millî Kongresi Kararları” başlığı altında 29 maddede toplanmıştı. Burada önemli olan nokta, bir bölgeden delegelerin katıldığı yöresel kongrenin “millî kongre” olarak nitelendirilmesidir. Başlangıçta bu kongrenin “Balıkesir’i Yunan saldırılarına karşı savunmak ve mücadeleyi birleştirmek” için düzenlendiğinden söz edilirken, 4. maddede “kongrenin amacı yurdun kurtarılmasıdır” denilerek tüm yurdu kapsamıştır. Ayrıca kongre, “Balıkesir Redd-i İlhak Heyet-i Merkeziyesi” adını değiştirmiş, “Harekât-ı Milliye Redd-i İlhak Heyet-i Merkeziyesi” adını vermiştir. Bunlar ulusal kararlar alma gereğinin duyulduğunu göstermektedir.

Kongre, cephedeki direnişi güçlendirmeye yönelik kararlar da almıştı. Bunlardan en belirgini genel bir seferberliğin ilan edilmesiydi (madde 7). Kongre, hiçbir siyasi parti ile ilişkisi bulunmadığını 3. maddede belirtmişti. Padişaha, sadarete ve Anlaşma Devletleri’nin temsilcilerine birer telgraf çekilmesini gerekli saymıştı (madde18). Böylece kongre, aldığı kararlarla Batı Anadolu’da geniş bir alanın merkezi olmayı ve Millî Mücadele yanlılarını bir örgüt içinde toplamayı başarmıştı.

I. Nazilli Kongresi: Yunan işgali karşısında, Kuvay-ı Millîye birlikleri arasında işbirliğini sağlamak amacıyla, 6-9 Ağustos 1919’da I. Nazilli Kongresi toplanmıştır. Kongreye Nazilli, Denizli, Karacasu, Karaağaç, Çal, Bozdoğan ve Tavas’tan 17 temsilci katılmıştır. Kongre bölgede düzensizliğin giderilmesi ve güç birliğinin sağlanması konularında uzlaşılmıştı.

Alaşehir Kongresi: II. Balıkesir Kongresi’nde alınan kararlara uygun olarak Karesi ve Saruhan bölgesi için bir merkez oluşturulmuştu. Bu arada Uşak- Alaşehir yöresi ile Aydın- Denizli bölgesindeki örgütler ile ilişki kurmak ve işbirliği sağlamak

zorunluluğu ortaya çıkmıştı365_{. Batı Anadolu’da Kuvay-ı Milliye birliklerini}

birleştirmek, uyumu ve güç birliğini sağlamak için toplanan kongre Hacim Muhittin Çarıklı başkanlığında, 16-25 Ağustos 1919 tarihleri arasında çalışmalarını sürdürdü. Kongreye Alaşehir, Aydın, Akhisar, Afyon, Ayvalık, Balıkesir, Buldan, Demirci, Denizli, Edremit, Eşme, Gördes, İnegöl, Turgutlu, Kula, Manisa, Nazilli, Ödemiş,

Salihli, Sarayköy, Sındırgı, Soma ve Uşak’tan366 _{44 delege katılmıştı}367_{. Mustafa}

Kemal Paşa Erzurum’dan, toplantı halinde bulunan Alaşehir Kongresi’ne 24 Ağustos

1919 tarihli bir telgraf göndermiştir368. Kongrede Yunanlıları memleketten kovana

kadar Millî Mücadele’nin devam edeceği, mücadele devam ederken Yunanlılarla müzakere kabul edilmeyeceği, umumi seferberliğin kabul edildiği kararları alınmıştır. Bu kongrenin önemi, Batı Anadolu’da Afyon Karahisar-İnegöl hattı batısındaki bölgede düşman memleketten çıkarılıncaya kadar özel bir idare ile savaşın devam ettirilmesi sorumluluğunu yüklenmesidir. Emir ve komuta işlerindeki ayrılık Sivas Kongresi ile Ali Fuat Paşa’nın Garp Cephesi Umum Kuvay-ı Millîye

Komutanlığına atamasına kadar sürmüştür369_.

Diğer Kongreler: Alaşehir Kongresi’nde alınan kararların uygulanması için

Balıkesir, Bandırma, Erdek, Gönen ve Edremit’ten gelen delegelerin katılımı ile 16-22 Eylül 1919’da III. Balıkesir Kongresi toplandı. 19-23 Eylül 1919’da II. Nazilli

Kongresi ve Ekim 1919’da Uşak Kongresi toplandı. 19-21 Kasım 1919’da IV. Balıkesir Kongresi toplanarak, ARMHC’ne katılmayı kabul etti. Milne Hattı’nın

tanınmaması için cephede harekete geçilmesini ve mitingler düzenlenmesini uygun

gördü370_{. Kuvâ-yı Millîye böyle bir hatta taraftar değildi. Mustafa Kemal Paşa, ileride}

tehlikeli olabilecek sınır çizme işine karşı idi. Zira bu, Yunanistan ile sınır çizmek

365 _{Şerafettin Turan, a.g.e., s. 275-282.}

366 _{Yücel Özkaya - Enver Konukçu - Rifat Önsoy - Dursun Ali Akbulut - Mustafa Balcıoğlu - Vehbi} Tanfer, Millî Mücadele Tarihi, C. 1, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2005, s. 191-193.

367 _{Şerafettin Turan, a.g.e., s. 282.}

368 _{Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, C. 4, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991,} s. 62.

369 _{Hakkı Güvendik, a.g.e. , s. 209-213.} 370 _{Şerafettin Turan, a.g.e., s. 287-293.}

manasına gelebilirdi. Bazı İngiliz subayları bölgede Milne Hattı Projesini gündemde tutup propaganda yapmış, bu arada Millî Kuvvetler Yunan Ordusu’na zayiat

verdirmeye devam etmişti371_{. 10-23 Mart 1920 tarihleri arasında yapılan V. Balıkesir}

Kongresi ise ülkedeki gelişmeleri, İstanbul’da Mebuslar Meclisi’nin toplanmasını ve

Misâk-ı Millî’nin ilan edilmesi konularını değerlendirmiştir372_.