BANKA CILIK SEKTÖR ÜNÜN SEÇİLM İŞ BİLANÇO KALEM LERİ (Trilyon TL)

2000 K asım 2001 K asım K .B. Ö.B. Y.B. F.B. T o p l a m K.B. Ö .B. Y .B . F.B. T o p l a m A K T İF T O P L A M I 3 3 .6 0 7 49.311 5 .9 6 9 3.7 6 3 97.0 3 5 5 1 .2 1 4 9 0 .6 3 3 5 .5 9 6 13.209 168.625 T ü rk L irası 2 6 .8 4 0 2 7 .1 6 3 2.8 7 0 3 .0 0 6 62.0 5 3 3 3 .3 1 8 4 2 .2 2 9 2 .3 7 4 6 .7 9 3 88.031 Y P 6 .7 6 7 2 2 .1 4 8 3 .0 9 9 757 34.9 8 3 17.896 4 8 .4 0 4 3 .2 2 2 6 .4 1 6 8 0 .5 9 4 1. B a n k a la rd a n A lacak l. 2 .2 6 6 7.4 7 7 2.1 1 3 395 13.728 4 .7 7 2 9.9 6 5 1.240 1.002 19 .5 9 4 2. M en k u l D eğ. C ü zd . (N et) 2 .4 2 6 5 .4 9 9 1.158 861 10.256 2 6 .1 4 9 7.7 3 3 791 7 .7 3 2 4 2 .5 0 2 T ü rk L irası 1.305 2 .9 4 4 825 78 2 6 .1 5 0 18.702 3.4 8 3 5 2 0 3 .4 8 5 2 6 .2 5 5 Y P 1.121 2.5 5 5 333 79 4 .1 0 6 7.4 4 7 4 .2 5 0 271 4 .2 4 6 16.248 3. K re d ile r 8 .3 7 5 19.479 1.138 1.085 3 1 .9 3 4 7 .8 8 7 2 9 .4 2 8 1.427 663 4 2 .8 5 5 T ü rk L irası 6 .4 2 0 10.343 4 9 4 849 18.871 5 .5 0 6 10.980 573 4 5 2 18.777 Y P 1.955 9 .1 3 6 645 2 3 6 13.062 2.381 18.447 853 211 2 4 .0 7 7 4 . T a k ip te k i A l. (B rü t) 1.181 578 32 1.453 3.3 0 2 3 .5 5 2 1.433 63 2.561 7 .7 6 4 6. F a iz v e G e lir T .R . 3 .2 4 8 2 .9 0 0 197 265 6 .8 4 4 3.911 8.045 3 4 2 77 6 13.5 1 4 7. İş tira k le r ve B ağ. O .(N et) 521 3 .7 5 0 99 69 4 .4 9 6 553 4 .1 8 8 28 61 4.8 9 5 8. B ağ lı M en k u l D eğ .(N et) 328 3 .4 6 9 4 4 0 333 4.7 4 3 877 13.641 453 1.369 16 .6 1 4 T ü rk L irası 142 1.960 252 332 2.851 108 9.1 8 8 111 9 3 4 10.511 Y P 187 1.510 187 1 1.892 7 6 9 4 .4 5 3 3 4 2 43 5 6 .1 0 3 9. D iğ e r A k tifle r 12.450 1.010 107 149 13.808 7 6 9 1.535 164 4 0 7 3 .0 2 2 P A S İF T O P L A M I 3 3 .6 0 7 49.311 5 .9 6 9 3.7 6 3 9 7 .0 3 5 5 1 .2 1 4 9 0 .6 3 3 5 .5 9 6 13.209 168 .6 2 5 T ü rk L irası 2 6 .4 7 3 18.903 1.590 -1 .0 3 5 4 7 .9 7 6 32.631 2 9 .9 2 7 1.920 3 .4 1 6 7 1 .4 4 0 Y P 7 .1 3 4 3 0 .4 0 7 4 .3 8 0 4 .7 9 8 4 9 .0 5 9 18.583 6 0 .7 0 6 3 .6 7 6 9 .7 9 3 9 7 .1 8 5 1. M e v d u a t 23.011 2 6 .1 0 0 1.240 7.001 5 7 .3 5 2 3 4 .1 7 2 60.631 2 .3 1 3 9 .8 3 7 106 .9 5 3 T ü rk Lirası 17.609 7.0 2 7 187 3 .0 0 9 2 7 .8 3 2 2 2 .2 3 9 16.574 3 7 0 2 .5 6 3 4 1 .7 4 7 Y P 5.401 19.073 1.053 3.993 2 9 .5 1 9 11.932 4 4 .0 5 7 1.943 7 .2 7 4 6 5 .2 0 6 2. B a n k a la ra B o rç la r 4 .4 3 9 11.745 3.591 51 7 2 2 .1 3 0 2.2 9 5 15.164 1.765 2 .0 8 7 2 4 .2 4 7 3. F a iz v e G id e r R ees. 1.073 1.050 152 241 2 .6 1 2 963 1.683 181 26 8 3 .2 1 5 4. Ö z k a y n a k la r 1.048 7 .7 8 6 631 -5 .2 5 0 5 .3 4 3 4 .4 9 9 8.975 961 -5 8 4 15.733 Ö d e n m iş S erm ay e 588 3.2 8 8 4 3 6 4 1 4 5.4 4 8 3 .6 9 2 4 .8 0 4 461 591 10 .6 3 4 Y e d e k A k ç ele r 225 811 93 31 1.261 3 2 7 1.122 81 8 .5 4 0 10 .2 0 9 D ö n e m K /Z -84 965 7 -2 .8 0 9 -1.691 -48 88 6 3 9 0 -5 .7 4 8 -3 .9 4 7 G e çm iş D ön. K /Z

S e ç ilm iş B ila n ço D ışı K al.

0 -17 48 -3 .0 0 6 -2 .9 7 9 0 -7 -52 -4 .1 9 7 -4 .2 5 6

1 .R ep o T e rs R ep o İşlem leri 4 .5 2 8 8.5 1 0 1.500 1.269 15.897 3 .4 1 9 3 .1 7 9 12 3 .9 7 5 10.650 2 .F a iz ve D ö v iz e İliş. İşi. 1.818 4 7 .8 1 5 13.427 1.977 6 6 .7 5 8 758 4 0 .3 7 4 3 .7 1 4 1.030 4 6 .6 1 7

K aynak: T C M B .

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Sennaye yapılarının güçlendirilm esi ve görev zararlarının tasfiyesi am acıyla verilen devlet iç borçlanm a senetleri nedeniyle kamu bankalarının ak tif kalem lerinden olan menkul değerler cüzdanı ve bağlı m enkul değerler kalem i artarken, krediler kalemi ile görev zararlarının m uhasebeleştirildiği diğer aktifler kalemi daralm ıştır (Tablo IV. 1.3). 2001 yılında ekonom ide yaşanan daralm a, firm aların mali yapılarının bozulması ve kredi geri dönüşlerinde yaşanan sorunlar

nedeniyle kamu bankalarının takipteki alacaklar kalemi artm ıştır. Kamu

bankalarının pasif kalem lerinden ise kısa vadeli finansm an ihtiyacının azalm ası nedeniyle “bankalara borçlar” kalemi ve ağırlıklı olarak TL m evduattan oluşan m evduat kalemi daralırken, sermaye yapılarının güçlendirilm esi nedeniyle özkaynaklar kalemi büyüm üştür.

Özel bankaların bilançosu 2001 yılı Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre reel bazda yüzde 10 büyüm üştür (Tablo IV. 1.3). Bu dönem de yabancı para cinsinden pasif kalem ler döviz kurundaki artış nedeniyle reel bazda yüzde 19 oranında genişlerken, TL cinsinden pasif kalem ler reel bazda yüzde 5 oranında daralm ıştır. Özel bankaların döviz açık pozisyonlarını kapatmaları ve döviz kurundaki artış sonucu yabancı para cinsinden aktif kalem ler yüzde 31 oranında artarken, TL ak tif kalem ler TL krediler ve likit aktiflerdeki daralm a sonucu yüzde 7 oranında küçülm üştür. Aynı dönem de, özel bankaların yıırtdışından sağlam ış 'oldukları kredilerdeki daralm a nedeniyle “bankalara borçlar” kalemi yüzde 23

oranında daralm ıştır.

Özel bankaların özkaynaklar kalemi, 2000 yılı Kasım ve 2001 yılı Şubat aylarında yaşanan krizlerin etkisiyle gerileyerek, reel bazda yüzde 31 oranında daralm ıştır. M evduat kalemi, özel bankaların m evduatları ağırlıklı olarak D T İT lardan oluştuğu için döviz kurundaki artış nedeniyle reel olarak yüzde 39 oranında büyüm üştür. Özel bankaların kredileri ise ekonom ik daralm a nedeniyle 2001 yılı Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10 oranında daralm ıştır. Aynı dönem de, menkul değerler portföyünün dağılım ında ise bir değişim gözlenm iştir. 2001 yılı Haziran ayında yapılan takas işlemi sonrası alm ış oldukları D İB S’lerin bağlı menkul değerler cüzdanında gösterilm esi nedeniyle bilanço içerisinde m enkul değerler cüzdanının payı azalırken, bağlı m enkul değerler cüzdanının payı artmıştır.

TM SF kapsam ında bulunan bankaların toplam aktifleri, 2001 yılı Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre TM SF kapsam ına alınan banka sayısındaki artış ve verilen devlet iç borçlanm a senetleri nedeniyle reel bazda yüzde 110 oranında genişlem iştir (Tablo IV. 1.3). Yabancı bankaların bilançosu ise Osm anlı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Kredi hacmi, kredi arz ve talebindeki daralmanın etki­ siyle reel bazda yüzde 20 daral­ mıştır.

B ankası, K örfezbank ve Türkish B ank’ın hisse yapıları gereği özel bankalar grubuna aktarılm ası sonucu reel yüzde 44 daralmıştır.

K onsolide bilanço dışı işlemlerden repo ve ters repo işlem leri ile faiz ve döviz kuru ile ilgili işlem ler kalemi 2001 yılı Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre önem li ölçüde daralm ıştır. Repo ve ters repo işlem lerinin bu dönem de yüzde 60 oranında daralm ası, kamu ve Fon bankalarına Hazine tarafından verilen Devlet İç B orçlanm a Senetleri ile kısa vadeli finansm an ihtiyaçlarının azaltılm asının yanında, repo faiz gelirlerinden alınm akta olan gelir vergisi stopaj oranının 17 A ğustos tarihinde yapılan düzenlem e ile yüzde 16’dan yüzde 2 0 ’ye yükseltilm esi ve repo işlemleri getirilerinin TL m evduatların getirilerinin altına düşm esinden kaynaklanm ıştır (Tablo IV. 1.3).

Faiz ve döviz kuru ile ilgili işlem ler kalem i ise 2001 yılı Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre reel bazda yüzde 58 oranında daralm ıştır (Tablo IV. 1.3). Daha önce yabancı para açık pozisyonlarını vadeli döviz alım işlem leri ile kapatan bankacılık sektörü, 2001 yılı Haziran ayında gerçekleştirilen takas sonrasında pozisyon açıklarının önem li ölçüde daralm ası nedeniyle faiz ve döviz kuru ile ilgili işlem lerde önem li bir gerilem e ortaya çıkm ıştır. 2001 yılı M ayıs ayı sonunda 7,2 m ilyar dolar olan bankacılık sektörünün net vadeli döviz alım ları Kasım ayında 1,4 m ilyar dolara gerilemiştir. Faiz ve döviz kuru ile ilgili işlem lerdeki daralm a, 2000 yılı sonunda yüksek döviz pozisyon açığı bulunan TM SF kapsam ındaki bankalardan ve özel bankalardan kaynaklanm ıştır.

IV. 1.2.A. Krediler

2001 yılı Kasım ayında toplam krediler bir önceki yılın aynı aym a göre kredi arz ve talebindeki gerilem e nedeniyle reel bazda yüzde 20 oranında daralm ıştır (G rafik IV. 1.1). Kredi arzındaki daralm a, bankaların kaynak m aliyetinin artm ası, kaynak sağlam a im kanlarının daralm ası ve kredi geri dönüşlerinde yaşanan güçlükler sonucu bankaların likid kalm ayı tercih etm elerinden kaynaklanm ıştır. Kredi talebindeki daralm a ise yüksek kredi faiz oranları, iç talep ve üretim deki hızlı daralm adan kaynaklanm ıştır.

Bu dönem de, kredi hacm indeki en yüksek daralm a kam u bankaları ve TM SF kapsam ında bulunan bankalarda gözlenm iştir (G rafik IV. 1.2). Kamu bankalarının kullandırm ış olduğu krediler reel bazda yüzde 44 ve TM SF kapsam ında bulunan bankaların kredileri de reel bazda yüzde 63 oranında daralm ıştır. Kamu bankalarının kredi portföyündeki daralm a, yeni ihtisas kredisi açılm asının sınırlandırılm ası ve kullandırılacak kredilere uygulanacak faiz oranının devlet iç

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

borçlanm a senedi faiz oranına endekslenm esinden kaynaklanm ıştır. TM SF kapsam ında bulunan bankaların kredi hacmindeki daralm a ise bu bankaların satış veya tasfiye sürecinde olm alarından kaynaklanm ıştır. Bu dönem de, özel bankaların ve yabancı bankaların kredileri de sırasıyla yüzde 10 ve yüzde 25 oranında daralırken, kalkınm a ve yatırım bankalarının kredileri yüzde 11 oranında artm ıştır.

GRAFİK FV.1.1