CMK’nın 313.maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasında hükümlünün ölmesi durumunda kimlerin yargılamanın yenilenmesi olağanüstü kanun yoluna başvuru yapabileceği açıkça düzenlenmiş olup CMK’da bu düzenleme dışında yargılamanın yenilenmesi başlığı altında başvuru yetkisine sahip olanlara ilişkin başkaca bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu bakımdan ilgili hüküm dışında yani hükümlünün yaşaması durumunda kimlerin yargılamanın yenilenmesi yoluna başvuru yetkisi olduğu, kanun yollarına başvuruya ilişkin genel hükümlere göre belirlenecektir.
1. Sanık ya da Hükümlünün Hayatta Olması Durumu
CMK’daki kanun yollarına ilişkin genel düzenlemelere bakıldığında, hayatta olan sanık veya hükümlü açısından yargılamanın yenilenmesi olağanüstü kanun yoluna başvuru yapmaya yetkisi olanları şu şekilde sıralanabilir:
İlk başta şüphesiz, ilk yargılamanın hükümlüsü yer almaktadır. Hükümlü yalnızca lehe yargılamanın yenilenmesini talep edebilir, aleyhe yargılamanın yenilenmesini talep edemez.342 Aynı şekilde beraat eden sanık da, gerek lehine gerekse aleyhine yargılamanın yenilenmesini isteyemez.343
CMK’nın 260.maddesindeki düzenlemeye göre; savcının sanık ya da hükümlünün lehine ve aleyhine yargılamanın yenilenmesi olağan üstü kanun yoluna başvurma yetkisi bulunmaktadır. Cumhuriyet savcısı tarafından hükümlünün lehine yargılamanın yenilenmesi yoluna başvuruda bulunulması hükümlünün onayına tabi olmayıp hükümlüden bağımsızdır.344
Ceza Muhakemesi Kanunun 261.maddesine göre; avukat, müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişilerin açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla kanun yollarına
342 GÜNDÜZ, a.g.e.s.202-203 343 AKYÜREK, a.g.e.s.144 344 AKYÜREK, a.g.e.s.147
121
başvurabilir. İlgili düzenlemeye göre, müdafi, ancak hükümlü tarafından rıza gösterilmişse hükümlünün lehine yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurabilirken; müdafinin hükümlü aleyhine yargılamanın yenilenmesini isteme yetkisi bulunmamaktadır. CMK’nın 150.maddesine göre atanmış müdafiyle hükümlünün görevlendirdiği müdafinin birbirinden farkı yoktur.345 Müdafinin ilgili başvuruda bulunabilmesi için kesin hüküm verilen ceza yargılaması esnasında kullanılan vekaletnamenin kafi ve geçerli kabul edilmesi gerekli olup ayrıca yeniden vekaletname verilmesine gerek yoktur.346
CMK’nın 262.maddesindeki düzenlemeye göre; hükümlünün yasal temsilcisi ve eşi, kanun yollarına süresi içinde kendiliklerinden ya da hükümlünün rızasına bağlı olmadan başvurabilirler. Kanuni temsilcinin sıfatını kaybetmesi halinde yeni temsilci ile devam edilebilirken; eşin sıfatını kaybetmesi halinde artık eş olma durumundan kaynaklı bir hak söz konusu olamayacağından sonraki usulü işlemleri yapması mümkün olmayıp istem reddedilmelidir.347
Ceza Muhakemesi Kanunun 242.ve 260.maddesine göre kanun yollarına katılan ya da yargılama esnasında katılma talebi hakkında karar verilmemiş veya reddolmuş olanlarla, katılan sıfatını alabilen suçtan zarar görmüş bulunanlar başvurabilecektirler. Bir diğer ifadeyle mağdur ve suçtan zarar görmüş tüzel veya gerçek kişiler, sanık veya hükümlü aleyhine; malen sorumlu olanlar ve malı müsadere edilmiş üçüncü şahıslarsa kendi yararlarınca sanık ya da hükümlü lehine veya aleyhine yargılamanın yenilenmesi başvurusunda bulunmaları mümkündür.348 Ceza Muhakemesi Kanunun 261.maddesine göre; yargılama sırasında vekil olarak görev yapan avukatlar da müvekkillerinin arzusuna aykırı olmamak koşuluyla kanun yollarına başvurabilir.
345 KARAKURT, a.g.e.s.128; Aksi görüş için bakınız: AKYÜREK, a.g.e.s.145 346 AKYÜREK, a.g.e.s.146
347 AKYÜREK, a.g.e.s.145; İNAN, a.g.e.s.46
348 SANCAR Mithat, Ceza Yargılamasında Yasa Yollarına Başvurunun Genel Koşulları, Dicle Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 4, S.4, 1988, s.159, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/214135 (Erişim Tarihi:19.11.2018)
122
2. Hükümlünün Ölümü Durumu
CMK’nın 313.maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarına göre; hükümlünün ölmesi halinde ölenin lehine yargılamanın yenilenmesi için başvuruda bulunmaya yetkisi olanlar; eşi, altsoyu, üstsoyu, kardeşleri, bu kişilerin olmaması halinde ise Adalet Bakanı’dır.349
Başvuru hakkının olup olmadığı hususunda eş bakımından, hükümlü öldüğü sıradaki durum dikkate alınır. Bir diğer ifadeyle ölüm anındaki duruma göre eşin kim olduğuna karar verilecek olup hükmün verildiği anın bu hususu belirlemede bir önemi bulunmamaktadır. Eğer ki ölmüş olan hükümlünün eşi daha sonrasında evlenmiş ise, yargılamanın yenilenmesi yoluna başvuruda bulunma yetki ve hakkı ortadan kalkmayacağı gibi yapmış olduğu başvuruda geçerliliğini kaybetmeyecektir.350
Alt soy ve üst soy, Aile Hukuku bakımından incelendiğinde hükümlünün çocukları, torunların, torunlarının çocukları ve aşağısı, annesi babası, onların anne babası ve yukarısıdır. Ölenin alt ve üst soyunun yargılamanın yenilenmesi başvuru yetkisine sahip olması durumu miras hakkı ile bağlantılı değildir. Mirastan pay almayan, mirası reddeden alt soy ve üst soyda ölenin lehine yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma yetkisine sahiptir.351
Kardeşler bakımından ise; tam kan, yarım kan kardeşler ile kan kardeşlerinin yanında sıhri kardeşler de ölenin lehine yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma yetkisine sahiptir.352
Adalet Bakanı’nın yargılamanın yenilenmesi başvurusu yapma yetkisi Ceza Muhakemesi Usulü Kanununda düzenlenmezken CMK’nın 313/3.maddesinde ilgili yetki düzenlenmiştir. Fakat Adalet Bakanının ölenin lehine yargılamanın yenilenmesi
349 5271 sayılı CMK’nın 313.maddesinin üçüncü fıkrasında “İkinci fıkrada sayılan kişilerin yokluğu
hâlinde, Adalet Bakanı da yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilir.” denilmek suretiyle bu durum açıkça düzenlenmiştir. Adalet Bakanının bu konuda takdir yetkisi bulunmamaktadır. YAŞAR Osman, a.g.e.s.4380
350 ÖZGEN, a.g.e.s.117
351 EREM, Muhakemenin Yenilenmesi Hakkında Genel Bilgiler, s.13 352 ÖZGEN, a.g.e.s.117; AKYÜREK, a.g.e.s.149
123
başvuru yetkisi, ölen kişinin eşi, alt üst soyu ya da kardeşlerinin başvuruda bulunmamış olması koşuluna bağlanmıştır.
CMK’nın 313.maddesi ile tahdidi düzenleme yapıldığından katılanın alt veya üst soyu yoksa, yasal temsilcisinin, avukatının, müdafinin hükümlünün ölmesi durumunda yargılamanın yenilenmesi yoluna başvuruda bulunma yetkisi yoktur. CMK’nın 313.maddesi her ne kadar açık şekilde Cumhuriyet savcısından bahsetmemişse de yasa koyucu, “Cumhuriyet savcısı tarafından hükümlünün lehine her daim yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulabileceği hususunda şüphe bulunmamaktadır.” demek suretiyle madde gerekçesinde savcının hükümlünün ölmesi durumunda yargılamanın yenilenmesine başvurabilmesi hususunda önündeki engeli kaldırmak istemiştir. Kanımızca, yasada tahdidi yani sınırlı sayıda sayılmış kişilerin yetkisinin, madde gerekçesine cümle eklenmek suretiyle madde de yer almayan kimselere de verildiği kabul etmek mümkün değildir. Bu sebeple yapılacak düzenleme ile kanun maddesine açık bir ifadeyle hükümlünün ölümü halinde Cumhuriyet savcısının da yargılamanın yenilenmesi başvurusunda bulunmaya yetkili olduğu eklenmelidir.