Bağımsızlık Sonrası Nijerya'nın Siyasi Görünümü

1862 yılında Lagos'un Ġngiltere tarafından iĢgal edilmesiyle baĢlayan Nijerya'nın sömürgecilik süreci, bağımsızlığını kazandığı 1960 yılına kadar devam etmiĢtir.370

1960-1999 arası dönemde Nijerya, çoğunlukla askeri rejim tarafından yönetilmiĢtir. Bu süreçte dönemsel olarak sivil yönetim denenmiĢ, ancak bu dönemler kısa sürmüĢtür. Ġlk olarak 1966 arasında 1. Cumhuriyet olarak adlandırılan dönem yaĢanmıĢtır. 1960-1963 yılları arasında Abubakar Tafawa Balewa, Ġngiltere Kraliçesi II. Elizabeth'e bağlı olarak baĢbakanlık görevini yürütmüĢtür. 1963 yılında Ġngiltere Kraliçesi sembolik görevini Nnamdi Azikiwe'ye bırakmıĢ ve Azikiwe devlet baĢkanı olmuĢtur.371

Bu dönemde üç farklı etnik grubun hakim olduğu bölgeler olan; kuzey, güney ve doğu

366 Taylor, s. 36. 367 Thomson, s. 164. 368

Rita Abrahamsen, "Blair's Africa: The Politics of Securitization and Fear", Alternatives: Global,

Local, Political, Cilt 30, Sayı 1, Ocak-Mart 2005, s. 68.

369

Taylor, ss. 35-37.

370

TBMM, KarĢılaĢtırmalı Hükümet Sistemleri: BaĢkanlık Sistemi (ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri), Ankara, TBMM AraĢtırma Hizmetleri BaĢkanlığı, 2017, ss. 263,264.

371

Akintunde Oyetade, "OBITUARY: Nnamdi Azikiwe", Independent, 15 Mayıs 1996, https://www.independent.co.uk/incoming/obituary-nnamdi-azikiwe-5615956.html, (EriĢim Tarihi: 05.04.2018).

79

arasında merkezi gücü elde etme yarıĢı görülmüĢtür.372

Bu etnik gruplar arasındaki iktidar mücadelesi, 1. Cumhuriyet döneminin kısa sürmesine neden olmuĢtur.

1966 yılında ülke iki askeri darbe yaĢamıĢtır. Güneyli bir Ġgbo olan General Johnson Aguiyi-Ironsi, 1966 yılında sivil yönetime son vermiĢ ve yönetimi ele geçirmiĢtir. Bu darbeden 6 ay sonra kuzey bölgesinden olan General Yakubu Gowon tarafından karĢı darbe yapılmıĢtır.373

Etnik gruplar arasında var olan iktidar mücadelesi yerini kanlı çatıĢmaya bırakmıĢtır. 1967 yılında doğu bölgesinin Biafra Cumhuriyeti adı altında bağımsızlığını ilan etmesiyle, otuz ay sürecek kanlı bir iç savaĢ patlak vermiĢtir.374

Ancak doğu bölgesinin bu ayrılıkçı hareketi bastırılmıĢtır. 1966 yılında karĢı darbe ile yönetimi ele geçiren General Gowon 1975 yılında General Murtala Muhammed tarafından yapılan baĢka bir darbe ile devrilmiĢtir.375

Ancak Murtala göreve geldikten sadece altı ay sonra, baĢarısız bir darbe giriĢimi esnasında suikasta uğrayarak yaĢamını yitirmiĢtir.376

Murtala'dan sonra 1976 yılında General Olusegun Obasanjo yönetimi devralmıĢ ve daha önceki askeri yönetimlerde görülmemiĢ bir Ģekilde, 1979 yılında sivil yönetime geçiĢi sağlamıĢtır.377

1979 yılında 2. Cumhuriyet olarak adlandırılan dönem baĢlamıĢtır. Bu dönemde, yönetimi devralan kuzeyli Hausa-Fulani kabilesine mensup bir Müslüman olan Shehu Shagari, yeni bir anayasa yaparak yönetim sistemini parlamenter sistemden baĢkanlık sistemine dönüĢtürmüĢtür. Bu dönemde yaĢanan ekonomik sorunlar ve yolsuzluklar, hükümetinin gücünün zayıflamasına yol açmıĢtır.378

Bu durumun bir sonucu olarak, 1983 yılında General Muhammadu Buhari tarafından yapılan bir darbe ile Shagari hükümeti devrilmiĢtir. Ancak mevcut ekonomik sıkıntılara net bir çözüm üretemediği

372

Ekanade Olumide ve Tinuola Ekanade, "The First Republic and The Interface of Ethnicity and Resource Allocation in Nigeria's First Republic" Afro Asian Journal of Social Sciences, Cilt 2, Sayı 2, 2011, s. 2.

373

Adegboyega I. Ajayi, "Military regimes and nation building in Nigeria, 1966-1999", African Journal

of History and Culture, Cilt 5, Sayı 7, Eylül, 2013, s. 140.

374

Falode A. James, "The Nigerian civil war, 1967-1970: A revolution?", African Journal of Political

Science and International Relations, Cilt 5, Sayı 3, Mart 2011, s. 120.

375

E. C. Ejiogu, "Colonial Army bRecruitment Patterns and Post-Colonial Military Coups Detat in Africa: The Case of Nigeria, 1966-1993", Scientia Militaria, South African Journal of Military Studies, Cilt 35, Sayı 1, 2007, s. 124.

376

Michael M. Ogbeidi, "Political Leadership and Corruption in Nigeria Since 1960: A Socio-economic Analysis", Journal of Nigeria Studies, Cilt 1, Sayı 2, Güz 2012, s. 8.

377

Olusoji J. George ve diğerleri, "Military Intervention in the Nigerian Politics and Its Impact on the Development of Managerial Elite: 1966-1979", Canadian Social Science, Cilt 8, Sayı 6, 2012, s. 51.

378

Nwokeke P. Osinakachukwu ve diğerleri, "The Success and Shortcomings of Democratic Development in Nigeria from 1960 to 1999: An Overview", Journal of Politics and Law, Cilt 4, Sayı 1, Mart 2011, s. 168.

80

için Buhari hükümeti, 1985 yılında General Ibrahim Babangida tarafından gerçekleĢtirilen baĢka bir darbe ile yönetimi bırakmak durumunda kalmıĢtır. 1985 yılında sivil yönetime geçiĢ vaadiyle göreve gelen General Ġbrahim Babangida, aksine bir uygulamayla baskıcı bir yönetim anlayıĢı benimsemiĢtir.³⁷⁹ 1993 yılında yapılan seçimlerde Moshood Abiola % 57 oy alarak birinci parti olmuĢ, ancak Babangida seçimi askıya almıĢtır. Seçim sonucunu kabul etmeyen General Babangida, daha sonra ikna edilmiĢ ve istifa ederek görevi Ernest Shonekan'a bırakmıĢtır.³⁸⁰

Ernest Shonekan'ın baĢkanlığıyla birlikte 3. Cumhuriyet dönemi baĢlamıĢtır. Ancak bu dönem yalnızca üç ay sürmüĢtür. Bu üç ayın sonunda savunma bakanı olan General Sani Abacha, yapmıĢ olduğu darbe ile yönetimi ele geçirmiĢtir. Abacha, baskıcı bir politika izleyerek, hem Nijerya'nın uluslararası toplumdan dıĢlanmasına neden olmuĢ, hem de halkıyla bağlantısı kopmuĢ bir devlet meydana getirmiĢtir.381

1998 yılında Abacha'nın ani ve gizemli ölümü, 4. Cumhuriyet dönemine geçiĢ sürecini baĢlatmıĢtır. Bir yıllık geçiĢ süreci General Abdulsalam Abubakar yönetiminde tamamlanmıĢtır.382

1999 yılında baĢlayan ve günümüze kadar devam eden süreç, 4. Cumhuriyet dönemi olarak adlandırılmaktadır. Ġlk iki seçimden galip ayrılan Olusegun Obasanjo bu döneme damgasını vurmuĢtur. Daha önce 1976-1979 arasında da devlet baĢkanlığı yapan Obasanjo, her iki dönemde de geçiĢ süreçlerinde görev almıĢtır. 1979 yılında askeri rejimden sivil rejime geçiĢi sağladığı gibi, 1999 yılında da geçilen sivil yönetimin ilk devlet baĢkanı olmuĢtur.383

2007 yılında -her ne kadar tartıĢmalı olsa da- Nijerya tarihinde bir sivil liderden bir baĢka sivil lidere geçiĢinin sağlandığı ilk seçim gerçekleĢmiĢ ve yönetime Umaru Yar'Adua gelmiĢtir.384

Ancak 2010 yılında Yar'Adua'nın ölümü üzerine yardımcısı Goodluck Jonathan görevi devralmıĢtır.385

379

Osinakachukwu ve diğerleri, s. 170.

380

Michael M. Ogbeidi, "A Culture of Failed Elections: Revisiting Democratic Elections in Nigeria, 1959-2003", HAOL, Sayı 21, KıĢ 2010, s. 50.

381

Ahmet G. Uluer, Nijerya'da Silahlı Örgütler: Boko Haram ve Mend, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014, s. 33.

382

Chris Ojukwu ve Oni E. Oluwole, "Ethnicity and Political Transition Programmes in Nigeria, 1960-1999", Journal of African Elections, Cilt 15, Sayı 2, 2016, s. 172.

383

Richard L. Sklar ve diğerleri, "Nigeri: Completing Obasanjo's Legacy", Journal of Democracy, Cilt 17, Sayı 3, Temmuz 2006, s. 100.

384

TBMM, s. 267.

385

"Nigerian president Umaru Yar'Adua dies after months of illness", Telegraph, 6 Mayıs 2010, https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/nigeria/7683904/Nigerian-president-Umaru-YarAdua-dies-after-months-of-illness.html, (EriĢim Tarihi: 05.04.2018).

81

Jonathan 2015 yılına kadar görevini sürdürmüĢ ve 2015 seçimlerinde daha önce 1983-1985 döneminde de görev yapan Muhammed Buhari'ye görevi devretmiĢtir.386