b) Yabanc› mahkeme kararlar›n›n uluslararas› de¤eri meselesi

Tutuklama ve Ceza Hukuku’na dair kararlar›n uluslararas› de¤eri ise birçok yazar taraf›ndan adli yard›mlaflma kavram› içersinde telakki edil-memekle birlikte modern ceza hukuku doktrininin bir hayli ilgisini çek-mesi ve konumuzla ilintili olmas› nedeniyle üzerine e¤ilmeyi tercih

etti-¤imiz bir husustur. Özellikle Avrupa Ceza Hukuku normlar blokunun içersinde yer alan ceza kararlar›n›n uluslararas› de¤eri meselesi ile ilgili at›lan ilk somut ad›m 28 May›s 1970 tarihli Ceza Kararlar›n›n Uluslarara-s› De¤eri Hakk›nda Avrupa Sözleflmesi’dir. Bu sözleflme hükümleri ile öngörülen usul 13 Kas›m 1991 tarihinde imzalanan Yabanc› Ceza Karar-lar›n›n ‹nfaz› Hakk›nda Sözleflme ile basitlefltirilmifltir. Sözleflme taraf olan ülke yarg›çlar›na, di¤er ülke yarg›c› taraf›ndan verilen cezalar› hük-münde nazara almas› imkan›n› tan›mas› bak›m›ndan onem arz etmekte-dir. Sözleflme’nin 56. maddesi uyar›nca bir mahkeme karar›n›n yabanc›

58 Ayn› düzenlemenin mevcut oldu¤u iki tarafl› sözleflmeler aç›s›ndan bkz. : Fransa ve Tayland Kral-l›¤› aras›nda imzalan C‹AY hakk›nda sözleflme I.4; Paraguay I.2,Kolombiya I.2; Uruguay I.2, ABD I.2 ve Avustralya I.2.b

bir yarg›ç taraf›ndan nazara al›nmas›n›n en önemli flart› mahkumiyet ka-rar›n›n dayand›¤› muhakemenin karfl›l›kl›l›k esas›na göre sürdürülmüfl olmas›d›r⁵⁹. Frans›z doktrininde “débat contradictoire” olarak adland›r›-lan bu ilke gere¤ince delillerin de¤erlendirilmesi aflamas›nda yarg›lama-n›n taraflar› söz sahibi olmakta ve iddia ile savunma makamlar› aras›nda bir eflitlik sa¤lanmaktad›r.

Bu müessese ile getirilmifl olan en büyük yenilik yabanc› mahkeme kararlar›n›n tekerrür hükümlerinin uygulanmas›na esas teflkil edebilecek olufludur. Avrupa Konseyi bünyesinde imzalan bu anlaflma Türkiye ta-raf›ndan 26.06.1974 tarihinde imzalanm›fl ve 28.11.1979 y›l›nda iç huku-ka aktar›lm›flt›r. Bu Sözleflme’ye taraf olmayan Fransa ise Ceza Kanu-nu’na bu hususta bir aç›kl›k getirmemifltir. Bu boflluk içtihatla doldurul-mufltur. Frans›z Yarg›tay› Ceza Dairesi’nin 7 Kas›m 1968 tarihli bir içtiha-d›na göre Frans›z mahkemelerince verilmemifl hiçbir ceza karar› teker-rüre esas teflkil edemez⁶⁰.

A.1.c) Mahkumiyet ve tutuklama kararlar›n›n yabanc› bir ülkede infaz›n› öngören özel adli yard›m formlar› ve 1964 tarihli

“Hükümlülerin ve fiartla Sal›verilenlerin ‹zlenmesi Hakk›nda Avrupa Sözleflmesi” kapsam›nda öngörülen benzer müesseseler

Bir mahkumiyet karar›n›n di¤er bir ülkede infaz› modern ceza huku-ku taraf›ndan kabul edilen ve devletler taraf›ndan imzalanan uluslarara-s› sözleflmeler de hukuki zemine oturtulmaya çal›fl›lan bir adli müesse-sedir. Adli yard›mlaflma aç›s›ndan temel bir metin olarak kabul etti¤imiz Avrupa Konseyi Ceza ‹fllerinde Karfl›l›kl› Adli Yard›mlaflma Sözleflmesi (AKC‹KAYS) ve bu sözleflmeyi adete flablon metin olarak alan birçok adli yard›mlaflma öngören iki tarafl› sözleflmeler mahkumiyet ve tutukla-ma kararlar›n›n infaz›na imkan vermemektedir.

‹nfaz›n nakli müessesi olarak adland›r›lan bu müessese AKC‹KAYS ve birçok iki tarafl› sözleflmece uygulama sahas› d›fl›nda b›rak›lan,

mahku-59 DESESSARD L., Les compétences criminelles concurrentes nationale et internationale et le principe ne bis in idem, Rapport français du colloque de Berlin, 1-4 juin 2003, RIDP, 2004 s.367 vd.

60 Cour de Cass. Crim. 7.11.1968 : Bull. crim. No:280.

miyet ve tutuklama kararlar›n›n infaz›n› kapsamaktad›r. Bu hususta 30 Kas›m 1964 tarihli Avrupa Konseyi Hükümlü ve fiartl› sal›verenlerin ‹z-lenmesi Hakk›nda Sözleflme oldukça önemli bir bofllu¤u doldurmufltur.

13.9.1965 tarihinde Sözleflme’ye taraf olan Türkiye ise henüz herhangi bir uygun bulma kanunu ç›karmam›flt›r. Bir mahkumiyet karar›n›n infaz› me-selesi sözleflmenin III.Bölüm’ünde yer alan 16 ila 21. maddelerinde ele al›nm›flt›r. 16. madde flartl› tahliye edilen bir kifli hakk›nda, di¤er bir ülke topraklar›nda, hangi koflullar dahilinde yeniden infaza devam edilebile-ce¤ini düzenlemektedir⁶¹. An›lan hüküm gere¤ince infaz›n yeniden, ta-lepte bulunan ülkede bafllayabilmesi için, mahkum olunan fiilin bu ülke-de ülke-de suç olmas› gerekmektedir..Bu hususta bir yard›m talebi alan Devlet sözleflme flartlar›n› kontrol ettikten sonra kiflinin hürriyet serbestisine son vermeye yönelik yard›m talebini uygulayabilir. Bu durumun yard›m talep eden Devlet’e bildirilmesi ve bu bildirime yap›lan iflleme dair bir de tuta-na¤›n eklenmesi gerekmektedir. Bir di¤er önemli nokta ise yard›m talebi-nin infaz›n›n yard›m talep edilen Devlet mevzuat› çerçevesinde gerçek-lefltirilecek olufludur. Locus Regit Actum prensibi olarak adland›r›lan bu kurala birçok adli yard›m flekillerinin tamam›nda rastlamaktay›z.

Sözleflme’ye yönelik belirtilmesi gereken bir di¤er husus ise yard›m talep eden Devlet ile yard›m talep edilen Devlet aras›nda “af” ve “flartl›

sal›verme” konular›nda do¤mas› muhtemel yetki uyuflmazl›klar›n›n nas›l çözülece¤i meselesidir. Sözleflme’nin 21. maddesi af hakk›n› her iki Devlet’e de tan›m›flt›r. Bu nedenle hukuki yan› siyasi niteli¤ine nazaran daha az onem arz eden af müessesinde do¤abilecek bir yetki uyuflmaz-l›¤›na bafltan imkan tan›nmam›flt›r.

Ancak flartl› sal›verme müessesi ülkelerin ceza hukuku politikalar› ile yak›ndan iliflkilidir. Doktrinde yard›m talep eden Devlet’in cezaland›rma hakk›ndan vazgeçmifl say›laca¤› ve bu nedenle flartla sal›verme konu-sunda söz sahibi olmas› gereken Devlet’in yard›m talep edilen oldu¤u vurgulanm›flt›r⁶².

61 Belirtmek isteriz ki 1965 tarihli bu Sözleflme taraflara birçok gerekçe ile yard›m talebini reddetme hakk›n› tan›maktad›r. Sözleflme’ nin 7. maddesi yard›m talep edilen devletin bu talebi hangi gerek-çelerle reddedilece¤ini toplam 9 bent halinde saymaktad›r. Tüm red sebepleri inin bkz. Convention européenne pour la surveillance des personnes condamnés ou libérés sous condition. / www.coe.int 62 PRADEL J.; CORSTENS G., age, no : 60.