Büyükşehir Belediyesi Kanunu

5216 sayılı ve 10.07.2004 tarihli Büyükşehir Belediyesi Kanunu toplam 33 maddeden oluşmakta ve yürürlüğe girmesi ile birlikte 1984 tarihli 3030 sayılı yasayı yürürlükten kaldırmaktadır.326

Büyükşehir Belediye Kanununa getirilen yeni düzenleme ile, belediye sınırları içindeki ve bu sınırlara en fazla 10.000 metre uzaklıktaki yerleşim birimlerinin son nüfus sayımına göre toplam nüfusu 750.000'den fazla olan il belediyeleri, fizikî yerleşim durumları ve ekonomik gelişmişlik düzeyleri de dikkate alınarak, kanunla Büyükşehir belediyesine dönüştürülebilir. Daha önceki çalışmalarda 1.000.000 olan üst sınır aşağıya çekilmiş oldu. Bu durum büyükşehir belediyesine dönüşen bir belediye yönetimine öncelikle gelir artışı kazandırmaktadır. Ayrıca büyük kentleri, siyasi iktidarı eline geçirenler açısından, siyasi, ekonomik ve idari kontrol merkezleri olarak değerlendirmek mümkündür.

Siyasi tercihlerle büyükşehir oluşumlarına siyasi iktidarlar destek vermektedir. Çünkü Kentsel mekanlar mal ve hizmetlerin daha etkin kullanımı beklenen ve seçmen desteği ile de oy depolarıdır. İki kademe veya tek kademe uygulamasından beklenen kır ve kentte farklılaşabilen farklı parti tercihlerinin meclis yapılanmasına ne kadar yansıtılabileceği hususudur.

Büyükşehir yönetimlerinin başarısı için, işlerlik kazanmış kurumların daha da geliştirilmesi ile birlikte, hizmet sorumluluğu ve diğer kamusal fonksiyonların yönetim kademeleri arasındaki doğru paylaşımı da esas alınmaktadır. Bu düşünceden hareketle kent yönetimlerinde tek veya kademeli yönetsel yapı uygulamalarına yer verilmektedir. Özel amaçlı kuruluşlar ve yerel yönetime gönüllü katılım da ayrıca sistemi desteklemektedir.

Merkezin vesayet yetkisi azaltmak amacıyla hazırlanan ve Avrupa Birliğine katılım amacıyla yapılan düzenlemelerin de etkisiyle, yürürlüğe giren Büyükşehir Belediye Kanununda, idari ve mali özerk belediye tanımlaması yer alsa da ve bu yerel özerklik açısından tam bir yetkiye işaret etse de, Kanunun bütününe bakıldığında, ancak idari özerklik açısından bir gelişme görülmektedir.

Büyükşehir Belediye Kanununda, büyükşehir belediyesi olabilmenin koşulu en az üç ilçe veya ilk kademe belediyesine sahip olmaktadır. Önceki düzenlemeden farkı alt kademe ifadesinin ilk kademeye dönüşmesi yanında ve en önemlisi idari ve mali özerkliğe sahip olmasıdır. İlk kademe belediyelerinin büyükşehir ilçe belediyeleriyle benzer yanı onlar gibi yetki, imtiyaz ve sorumluluğa sahiptir. Bu durumda kademeli yönetsel yapının oluşturulmasında hangi ölçütler dikkate alınmıştır. İlk kademe uygulaması ile artan meclis üyesi sayısına yeterli mekan bulunamaması önemli bir durumdur. Büyükşehirin bütünü için karar alımında ilçeler ve ilk kademe belediyelerinin temsil ve farklı oy oranlarına sahip olmaları, kent bütününde hizmet kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Yine Büyükşehir belediyesi sınırları içine katılan belediyelerin belediye başkanları bazı görev ve yetkilerini ilk kademe belediye başkanları ve diğer ilçe başkanları ile paylaşacakları için hizmetlerin verimliliği ve etkinliği açısından aralarında bir hizmet sözleşmesi yapmaları gerekmektedir.

Tablo 5: Büyükşehir Belediye Kanunu

İLKELER VE KAVRAMLAR MADDE NUMARALARI

Verimlilik 1. md., 4. md., 6. md., 16.md., 18.md., 20.md., 26.md. Şeffaflık 13. md., 16. md., 18.md., 20.md., Hesap Verebilirlik 16.md., 18.md., Yönetişim - Özelleştirme - Yerelleşme - Etkililik 1. md., 4. md., 6. md., 13.md, 14.md., 16. md., 18.md., 20.md., 26.md., Stratejik Yönetim 18.md., Katılım 13.md., 15.md., 16.md., E-Devlet -

Büyükşehir Belediye Kanunu 33 maddeden oluşmaktadır. Büyükşehir Belediye Kanunu da yeni yönetim modeline ve ilkelerine uygun olarak yapılmaya çalışılmıştır.

Madde 1: Bu maddede Büyükşehirlerin hukuki statülerinin yeniden belirlenerek daha etkili ve verimli çalışmaları amaçlanmıştır.

Madde 4: Belediye sınırları içindeki ve bu sınırlara en fazla 10.000 metre uzaklıktaki yerleşim birimlerinin son nüfus sayımına göre toplam nüfusu 750.000’den fazla olan il belediyeleri, fiziki yerleşim durumları ve ekonomik gelişmişlik düzeyleri de dikkate alınarak kanunla Büyükşehir belediyesine dönüştürülebilir. Bu madde ile Büyükşehir belediyesi kurulabilmesi için belirli bir büyüklük öngörülmektedir. Herhangi bir nüfus şartı olmaması nedeniyle önceki yıllarda, nüfusu çok az olan bazı illerde büyükşehir belediye teşkilâtları kurulmuş ve bu durum, hizmetleri olumsuz etkilemiş, kaynakların etkisiz ve verimsiz kullanımına yol açmıştır. Bu durum büyükşehir belediyesi ile ilçe ve ilk kademe belediyeleri arasında görev ve yetki kavgalarına sebep olmuştur. 200.000 nüfuslu bir ilde büyükşehir ve en az iki ilçe veya ilk kademe belediyesi kurulması sonucunda koordinasyonsuzluk ve israf büyük boyutlara ulaşmıştır. Yapılan yeni düzenleme ile yukarıda belirtilen olumsuzlukların önlenmesi, kaynakların etkili ve verimli bir şekilde kullanılması ve hizmetlerde daha etkin bir koordinasyon sağlanması umulmaktadır.

Madde 6: Hizmetlerin daha etkili ve verimli sunulabilmesi için Büyükşehir belediyesi sınırları içerisindeki bazı belediyelerin büyükşehir belediyesi içine katılması için gerekli düzenlemeler yapılmıştır.

Madde 13: Büyükşehir belediye meclisinin her ay toplanması kararlaştırılmıştır. Böylece hizmetlerin daha etkin, verimli ve şeffaf olması sağlanacaktır.

Madde 14: Bu madde ile, büyükşehir belediye başkanına, gerekçesini de belirterek hukuka aykırı gördüğü meclis kararlarının tekrar görüşülmesini isteme yetkisi verilmektedir. Getirilen sistem ile belediye başkanı ve meclis arasında bir denge kurularak, kararların meclislerde katılımcı bir anlayışla ele alınması sağlanmakta ve meclisin kilitlenmesini önleyecek tedbirler getirilmektedir.

Madde 15: İhtisas komisyonları yeni kamu yönetimi modeline göre yeniden düzenlenecektir. Sorunların mecliste görüşülmeden önce ihtisas komisyonlarında tartışılması ve ilgili sivil toplum örgütlerinin görüşleri de alındıktan sonra karara bağlanması öngörülmektedir.

Madde 16: Encümenlik makamının büyükşehirin yeni yapısına uygun olarak yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Buna göre encümen idari bir organ gibi düzenlenmektedir.

Madde 18: Büyükşehir belediyesinin en üst amiri olarak büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkileri ayrıntılı olarak sayılmaktadır. Belediye başkanının görev ve yetkileri tespit edilirken stratejik yönetim, yönetimin etkili, verimli, şeffaf, hesap verebilir ve kendi içinde uyumlu olma gibi ilkelere ağırlık verilmektedir.

Madde 20: Büyükşehir belediyelerinde ihtiyaçlara göre değiştirilebilen esnek bir teşkilât yapısı öngörülerek mahallî hizmetlerin etkili, verimli, hızlı, şeffaf ve vatandaş ihtiyaçlarına odaklı bir şekilde sunulması amaçlanmaktadır.

Madde 26: Büyükşehir belediyelerinin sunduğu hizmetin kalitesini arttırmak amacıyla sermaye ortaklığı kurmasına izin verilmektedir. Bu karar, hizmetlerin daha etkili, verimli ve şeffaf sunumu açısından alınmıştır.