Avrupa Polis Bürosu’nun (EUROPOL: The European Police Office) Rolü

Europol, bölgesel nitelikte olan ve uluslararası terörizmle mücadele eden bir polis örgütüdür; terörizm, uyuşturucu kaçakçılığı ve diğer uluslararası suç biçimleriyle mücadele edilmesi amacına yönelik bir enformasyon değişimi yapmaktadır. Aslında Europol, Interpol’e benzer bir fonksiyon üstlenmiştir; ancak, ondan farklı olarak küresel değil, bölgesel bir örgüttür. “Interpol gibi Europol de üyeleri arasında işbirliği yapmayı kolaylaştıracak, işbirliğinden doğan maliyetleri

61 _{İbrahim Kaya, Terörle Mücadele ve Uluslararası Hukuk, s.125-126.} 62 _{A..g.e., s.127}

azaltacak ve işbirliği için gerekli güven ortamını sağlayacak bir kurum olarak görülmektedir.”63

AB, üye ülke polislerinin işbirliğini sağlamak ve üye olmayan ülkelerle de suçla mücadele alanında işbirliği yapabilmek amacıyla Europol’ü kurmuştur. 1995’ten itibaren uyuşturucuyla mücadele alanında faaliyet gösteren kurum, 1 Ocak 1999 tarihinden bu yana da terörizmle ve sahte para basımıyla mücadeleyi de görev kapsamına almıştır. Terörizm alanında bilgi toplamak, bunları üye ülkelerin değerlendirmesine sunmak ve böylece terörizme karşı daha etkin mücadele edilmesini sağlamak da bu kuruluşun görevleri arasındadır. 1 Mayıs 1999 tarihinde yürürlüğe giren Amsterdam Antlaşması da polis işbirliğinin etkinleştirilmesi ve suçluların iadesi gibi konularda Europol’ün çalışmalarına destek vermiştir. Europol’ün 2001 başında düzenlediği “Anti terörizm Konferansı”nda ise Madrid Belgesi kabul edilmiştir. Bu belgede; teröristlere “sisteme muhalefet eden radikal unsurlar ve şiddete başvurmasa bile siyasi ayrılıkçılığı körükleyen unsurlar dâhil” karşı mücadele konusunda anlaşmaya varılmış, bu maksatla AB sınırları içinde en çok aranan teröristlerle ilgili veri tabanı oluşturulması ve bunların proaktif bir şekilde izlenmesi yönünde mutabakat sağlanmıştır. Bu çalışmalar sırasında, İspanya, İtalya ve Yunanistan kendi aralarında anlaşarak, kendi sınırları içindeki terörizm eylemleriyle mücadele için ortak bir araştırma grubu oluşturmuşlardır.64

63 _{“Interpol, Europol ve Uluslararası Terörizm”, Güvenlik Stratejileri Dergisi , (İstanbul: Harp}

Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, 2005), 2, s. 35

Avrupa çapında faaliyet gösteren Europol’ün faaliyet alanı Europol Konvansiyonu’nun sonuna eklenen bir bölümle terör suçu da dâhil olmak üzere birçok önemli suçu içerir şekilde genişletilmiştir. Europol’ün yanı sıra, Konsey kararıyla adli alanda faaliyet gösteren Eurojust kurulmuştur. Eurojust, AB üyesi devletlerce saptanan savcı, yargıç ve polislerden oluşmaktadır. Eurojust’ın amaçları olarak üye devletlerin yetkili kurumları arasında soruşturma ve kovuşturmalarla ilgili olarak eşgüdümün oluşturulması ve geliştirilmesi, üye devlet yetkili kuruluşları arasında koordinasyon, üye devlet yetkili kurumlarının soruşturma ve kovuşturma görevlerini daha etkin yapabilmelerinin desteklenmesi sayılabilir.65

Europol’ün temeli, esas itibarıyla Maastricht’de imzalanan Avrupa Birliği Antlaşması’na dayanmaktadır. Aslında Europol, AB Antlaşması’yla tesis edilmiş bir örgüt değildir. Örgütün temelini, 1970’li yıllarda faaliyetlerine başlayan ve esas amacı Avrupa’da terörizmle mücadele etmek olan TREVI Grubu (Terrorism,

Radicalism, Extremism, Violence, Internationalism)oluşturmaktadır. Buna karşın,

günümüzdeki yapısına yakın bir kurum olarak Europol fikrinin, ilk kez AT Bakanlar Konseyi’nin 28- 29 Haziran 1991 tarihli Lüksembourg toplantısında gündeme geldiği görülmektedir. Bu toplantıda Alman Şansölyesi Kohl, ABD’deki FBI (Federal

Bureau of Investigation) ve Almanya’daki BKA (Bundeskriminalamt) benzeri bir

yapı olarak, Avrupa Kriminal Polis Bürosu (European Criminal Police Office)’nun kurulmasını önermiştir. Aynı toplantıda, her üye ülkenin ulusal düzeyde bir temsilcisinin katılımıyla bir Uyuşturucu İrtibat Görevlileri (The Drugs Liaison

Officers-DLO) biriminin kurulması da kararlaştırılmıştır. Bu iki düşünce bir arada ele

alınmış ve bir plan benimsenmiştir. Lüksembourg toplantısında benimsenen plana göre, üye devletlerarasında uluslararası örgütlü suçlar, terörizm ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi ciddi nitelikteki suçlarla mücadele alanında işbirliğini sağlayacak yeni bir yapının oluşturulması fikri, İngiltere’nin çekincelerine rağmen benimsenmiştir. Bu çerçevede, Europol’ün faaliyetlerine yardımcı olmak üzere Ad Hoc Çalışma Grubu (Ad Hoc Working Group on Europol–AHWGE) kurulmuştur. AHWGE, ilk etapta bir Avrupa Uyuşturucu Bürosu(The Europeans Drug Unit-EDU) kurmakla yükümlüydü. Uyuşturucu konusunda toplanan tüm bilgilerin üye devletlerarasında EDU aracılığıyla paylaşılması amaçlanmıştır. EDU, bu anlamda Europol’ün öncüsü sayılmaktadır. Europol’ü kuran Konvansiyon ise 26 Haziran 1995 tarihinde imzalanmış, 1 Ekim 1998’de yürürlüğe girmiştir. Europol, 1999’da EDU’yu da içine alarak çalışmalarına başlamıştır. 66

11 Eylül öncesi sadece yedi terörizm uzmanı olan Europol’ün aynı yıl Ekim ayında bu sayısı 35’e yükselmiştir.67 Zira AB Konseyi’nin amacı, Europol’ü terörizmle mücadelede merkezi bir role oturtmaktır. Bu bağlamda Europol, kendisine verilen bu yetkileri birkaç programla yerine getirmektedir. Bu programlardan ilki, terörizmle ilgili bilgileri, stratejik ve operasyonel yönleriyle analiz ederek tehdit ve risk değerlendirmesi yapan Terörizmle Mücadele Programı’dır. Bir diğer program, nükleer veya radyoaktif maddeler, patlayıcılar ve kitle imha silahlarının üretilmesini, trafiğini kontrol etmektedir. Bir diğer önemli program ise terörizmle mücadele çabalarını ve devletlerin buna yönelik birimleri arasındaki işbirliğini artırmayı ve

66 _{Ertan Beşe, Terörizm, Avrupa Birliği ve İnsan Hakları, (Ankara, Seçkin Yayıncılık,2002),s.94} 67 _{Aktaran Monica De Boer , “9/11 and the Europeanisation of Anti- Terrorism Policy: A Critical}

Assessment”, Groupement d’Etudes et de Recherches “Notre Europe”, Policy Papers N°6, September 2003, s.12

düzenli şekilde toplantılar yapmayı hedefleyen Networking Programı’dır. Ayrıca ortak ekipler için Hazırlık Programları ve Eğitim Programları da bulunmaktadır.68

2002 yılında Konsey kararıyla kurulan Eurojust, Europol ile yakın işbirliği içerisindedir. Diğer yandan AB Polis Şefleri Operasyonel Görev Gücü de terörizmle mücadelede öne çıkan bir ekiptir. Konsey tarafından desteklenen bu ekip, üye ülkelerin üst düzey polis yetkililerinden oluşmakta ve iç güvenlik alanında alınan tedbirleri denetlemektedir. Ayrıca üye ülkelerin iç ve dış istihbarat birimlerinin üst düzey yetkilileri hem bu ekiple hem de Europol ile yakından çalışmakta ve terörizm alanındaki gelişmeleri değerlendirmektedirler.69 Belirtilen gruplara ek olarak,

Konsey bünyesinde Terörizm Çalışma Grubu, İrtibat Görevlileri, Terörizm üzerine Polis Çalışma Grubu, İkinci Sütun Terörizmle Mücadele Çalışma Grubu gibi birkaç çalışma grubu daha vardır. Ancak terörizmle mücadele açısından ortaya çıkan bu çalışma grupları birtakım sorunlara, uzlaşmazlıklara neden olmaktadır; “…bu kadar ayrı birimin varlığı koordinasyon alanında ciddi bir zafiyetin ortaya çıkma olasılığını da beraberinde getirmektedir.”70

Özetlemek gerekir ise, Europol uluslararası terörizm başta olmak üzere, sınır aşan suçlara yönelik faaliyetleri açısından oldukça önemlidir. Çünkü yapılanması ve mevzuatı itibarıyla gerekli sınır ötesi faaliyetleri yönetilme potansiyeline sahiptir. Diğer yandan, Europol, benzeri amaçlarla geçmişte oluşturulmuş yapılarla kıyaslandığında görev alanı net bir biçimde tanımlanmış, belli bir yasal zemine

68 _{İbrahim Kaya, Terörle Mücadele ve Uluslararası Hukuk, s.220} 69 _{A.g.e., s.221}

oturan ve daha güvenilir bir yapı olarak görülmektedir. Ayrıca, 11 Eylül sonrası dönemde AB’nin polisiye ve adli işbirliğini geliştirici nitelikte birtakım girişimlerde bulunması Europol’ün terörizm karşısındaki konumunu yasal açıdan daha da güçlendirmiş, terörizmle mücadelesini kolaylaşmıştır. Bununla beraber, Europol’ün yetersiz bütçeye ve personele sahip olması ve bölgesel örgüt niteliğinden dolayı bağımlılık arz etmesi örgütün daha işler çalışması yönünde engel teşkil etmektedir.

1.2.3.2. TREVI İşbirliğinin Rolü (Terrorism, Radicalism, Extremism,